Proverbs 20
1 Wine is a mocker, strong drink is a brawler, and whoever is led astray by them is not wise.
Ang alak ay manunuya, ang matapang na alak ay manggugulo; at sinomang napaliligaw sa kaniya ay hindi pantas.
2 The terror of a king is like the roar of a lion; whoever provokes him forfeits his own life.
Ang kakilabutan ng hari ay parang ungal ng leon: ang namumungkahi sa kaniya sa galit ay nagkakasala laban sa kaniyang sariling buhay.
3 It is honorable for a man to resolve a dispute, but any fool will quarrel.
Karangalan sa tao ang magingat sa pakikipagkaalit: nguni't bawa't mangmang ay magiging palaaway.
4 The slacker does not plow in season; at harvest time he looks, but nothing is there.
Ang tamad ay hindi magaararo dahil sa tagginaw; kaya't siya'y magpapalimos sa pagaani, at wala anoman.
5 The intentions of a man’s heart are deep waters, but a man of understanding draws them out.
Payo sa puso ng tao ay parang malalim na tubig; nguni't iibigin ng taong naguunawa.
6 Many a man proclaims his loving devotion, but who can find a trustworthy man?
Maraming tao ay magtatanyag bawa't isa ng kaniyang sariling kagandahang-loob: nguni't sinong makakasumpong sa taong tapat?
7 The righteous man walks with integrity; blessed are his children after him.
Ang ganap na tao na lumalakad sa kaniyang pagtatapat, mapapalad ang kaniyang mga anak na susunod sa kaniya.
8 A king who sits on a throne to judge sifts out all evil with his eyes.
Ang hari na nauupo sa luklukan ng kahatulan pinananabog ng kaniyang mga mata ang lahat na kasamaan.
9 Who can say, “I have kept my heart pure; I am cleansed from my sin”?
Sinong makapagsasabi, nilinis ko ang aking puso, ako'y dalisay sa aking kasalanan?
10 Differing weights and unequal measures — both are detestable to the LORD.
Mga iba't ibang panimbang, at mga iba't ibang takalan, kapuwa mga karumaldumal sa Panginoon.
11 Even a young man is known by his actions— whether his conduct is pure and upright.
Ang bata man ay nagpapakilala sa kaniyang mga gawa, kung ang kaniyang gawa ay magiging malinis, at kung magiging matuwid.
12 Ears that hear and eyes that see— the LORD has made them both.
Ang nakikinig na tainga, at ang nakakakitang mata, kapuwa ginawa ng Panginoon.
13 Do not love sleep, or you will grow poor; open your eyes, and you will have plenty of food.
Huwag mong ibigin ang pagtulog, baka ka madukha; idilat mo ang iyong mga mata, at mabubusog ka ng tinapay.
14 “Worthless, worthless!” says the buyer, but on the way out, he gloats.
Walang halaga, walang halaga, sabi ng mamimili: nguni't pagka nakalayo siya, naghahambog nga.
15 There is an abundance of gold and rubies, but lips of knowledge are a rare treasure.
May ginto, at saganang mga rubi: nguni't ang mga labi ng kaalaman ay mahalagang hiyas.
16 Take the garment of the one who posts security for a stranger; get collateral if it is for a foreigner.
Kunin mo ang kaniyang suot na nananagot sa di kilala; at tanggapan mo ng sanla ang nananagot sa mga di kilala.
17 Food gained by fraud is sweet to a man, but later his mouth is full of gravel.
Tinapay ng kasinungalingan ay matamis sa tao: nguni't pagkatapos ay mabubusog ang kaniyang bibig ng batong lapok.
18 Set plans by consultation, and wage war under sound guidance.
Bawa't panukala ay natatatag sa pamamagitan ng payo: at sa pamamagitan ng pantas na pamamatnubay ay makikipagdigma ka.
19 He who reveals secrets is a constant gossip; avoid the one who babbles with his lips.
Ang yumayaong mapaghatid-dumapit ay naghahayag ng mga lihim: kaya't huwag kang makisalamuha sa kaniya na nagbubukang maluwang ng kaniyang mga labi.
20 Whoever curses his father or mother, his lamp will be extinguished in deepest darkness.
Siyang sumusumpa sa kaniyang ama o sa kaniyang ina, ang kaniyang ilawan ay papatayin sa salimuot na kadiliman.
21 An inheritance gained quickly will not be blessed in the end.
Ang mana ay matatamong madali sa pasimula; nguni't ang wakas niyao'y hindi pagpapalain.
22 Do not say, “I will avenge this evil!” Wait on the LORD, and He will save you.
Huwag mong sabihin, ako'y gaganti ng kasamaan: maghintay ka sa Panginoon, at kaniyang ililigtas ka.
23 Unequal weights are detestable to the LORD, and dishonest scales are no good.
Mga iba't ibang panimbang ay karumaldumal sa Panginoon; at ang sinungaling na timbangan ay hindi mabuti.
24 A man’s steps are from the LORD, so how can anyone understand his own way?
Ang mga lakad ng tao ay sa Panginoon; paano ngang mauunawa ng tao ang kaniyang lakad?
25 It is a trap for a man to dedicate something rashly, only later to reconsider his vows.
Silo nga sa tao ang magsabi ng walang pakundangan, banal nga, at magsiyasat pagkatapos ng mga panata.
26 A wise king separates out the wicked and drives the threshing wheel over them.
Ang pantas na hari ay nagpapapanabog ng masama. At dinadala sa kanila ang gulong na panggiik.
27 The spirit of a man is the lamp of the LORD, searching out his inmost being.
Ang diwa ng tao ay ilawan ng Panginoon, na sumisiyasat ng mga pinakaloob na bahagi ng tiyan.
28 Loving devotion and faithfulness preserve a king; by these he maintains his throne.
Kagandahang-loob at katotohanan ay nagpapalagi sa hari: at ang kaniyang luklukan ay inaalalayan ng kagandahang-loob.
29 The glory of young men is their strength, and gray hair is the splendor of the old.
Ang kaluwalhatian ng mga binata ay ang kanilang kalakasan: at ang kagandahan ng matanda ay ang ulong may uban.
30 Lashes and wounds scour evil, and beatings cleanse the inmost parts.
Ang mga latay na sumasakit ay lumilinis ng kasamaan: at ang mga hampas ay dinaramdam sa mga pinakaloob na bahagi ng tiyan.
