Proverbs 16
1 The plans of the heart belong to man, but the reply of the tongue is from the LORD.
Dagiti panggep ti puso ket kukua ti makinpuso, ngem ti sungbat ni Yahweh ket agtaud iti mismo a dilana.
2 All a man’s ways are pure in his own eyes, but his motives are weighed out by the LORD.
Amin a wagas ti maysa a tao ket nadalus iti panagkitana, ngem timtimbangen ni Yahweh dagiti pangpanggepenna.
3 Commit your works to the LORD and your plans will be achieved.
Ikamangmo kenni Yahweh dagiti aramidmo, ket agballiginto dagiti panggepmo.
4 The LORD has made everything for His purpose— even the wicked for the day of disaster.
Inaramid ni Yahweh dagiti amin a banag para iti rumbeng a pakaaramatanda, uray dagiti nadangkes para iti aldaw ti riribuk.
5 Everyone who is proud in heart is detestable to the LORD; be assured that he will not go unpunished.
Kagurgura ni Yahweh ti amin nga addaan iti natangsit a puso, uray puotenyo, madusadanto.
6 By loving devotion and faithfulness iniquity is atoned for, and by the fear of the LORD one turns aside from evil.
Babaen iti kinapudno ti tulag ken kinamatalek ket naakkoban ti kinamanagbasol, ken babaen iti panagbuteng kenni Yahweh ket matallikudan dagiti tattao ti panagar-aramidda iti dakes.
7 When a man’s ways please the LORD, He makes even the man’s enemies live at peace with him.
No dagiti wagas ti maysa a tao ket makaay-ayo kenni Yahweh, uray dagiti kabusor dayta a tao ket pagbalinen ni Yahweh a gayyemna.
8 Better a little with righteousness than great gain with injustice.
Nasaysayaat ti addaan iti bassit nga addaan iti kinalinteg, ngem ti addaan iti dakkel a sapul babaen iti kinadakes.
9 A man’s heart plans his course, but the LORD determines his steps.
Agplanplano ti maysa a tao iti kaunggan ti pusona, ngem iturturong ni Yahweh dagiti addangna.
10 A divine verdict is on the lips of a king; his mouth must not betray justice.
Adda nadiosan a panggeddeng kadagiti bibig ti ari, saan nga agisawang ti ngiwatna iti makaallilaw a pangngeddeng.
11 Honest scales and balances are from the LORD; all the weights in the bag are His concern.
Aggapu kenni Yahweh dagiti napudno a pagtimbangan; isuna ti mangikedkeddeng iti dagsen dagiti adda iti supot.
12 Wicked behavior is detestable to kings, for a throne is established through righteousness.
Tunggal agaramid dagiti ari iti nadangkes a banbanag, dayta ket maysa a rumbeng a malais, ta naipasdek ti trono babaen iti panagaramid iti nalinteg.
13 Righteous lips are a king’s delight, and he who speaks honestly is beloved.
Maragragsakan ti maysa nga ari kadagiti bibig a mangibagbaga iti umno ken ay-ayatenna ti tao nga agsasao iti pudno.
14 The wrath of a king is a messenger of death, but a wise man will pacify it.
Ti pungtot ti maysa nga ari ket maiyarig a mensahero ti patay ngem padasen ti nasirib a tao a pagkalmaen isuna.
15 When a king’s face brightens, there is life; his favor is like a rain cloud in spring.
Ti kinaraniag ti rupa ti ari ket biag, ken ti paraburna ket kasla ulep a mangiyeg iti tudo.
16 How much better to acquire wisdom than gold! To gain understanding is more desirable than silver.
Anian a nasaysayaat ti maaddaan iti kinasirib ngem iti maaddaan iti balitok. Rumbeng nga ad-adda a mapili ti maaddaan iti pannakaawat ngem iti maaddaan iti pirak.
17 The highway of the upright leads away from evil; he who guards his way protects his life.
Arigna a ti dalan dagiti nalinteg a tattao ket adayo iti kinadakes; ti tao a mangsalsalaknib iti biagna ket arigna a banbantayanna ti dalanna.
18 Pride goes before destruction, and a haughty spirit before a fall.
Umuna ti kinatangsit sakbay ti pannakadadael, ken umuna ti napalangguad nga espiritu sakbay ti pannakatinnag.
19 It is better to be lowly in spirit among the humble than to divide the spoil with the proud.
Nasaysayaat ti agbalin a napakumbaba a kadua dagiti napanglaw a tattao ngem ti makibingay kadagiti napalangguad a tattao kadagiti sinamsamda.
20 Whoever heeds instruction will find success, and blessed is he who trusts in the LORD.
Makabirok iti nasayaat ti siasinoman a mang-utob kadagiti naisuro kadakuada, ken agragsak dagiti agtalek kenni Yahweh.
21 The wise in heart are called discerning, and pleasant speech promotes instruction.
Ti tao a nasirib iti kaungganna ket makuna a nanakem, ken ti kinasam-it ti balikas pasayaatenna ti kabaelan a mangisuro.
22 Understanding is a fountain of life to its possessor, but the discipline of fools is folly.
Ti pannakaawat ket maiyarig a burayok ti biag ti tao nga addaan iti daytoy, ngem ti dusa dagiti maag ket ti kinamaagda.
23 The heart of the wise man instructs his mouth and adds persuasiveness to his lips.
Ti puso ti nasirib a tao ket mangmangted iti saririt iti ngiwatna ken mangnaynayon iti panangallukoy dagiti bibigna.
24 Pleasant words are a honeycomb, sweet to the soul and healing to the bones.
Ti makaay-ayo a sasao ket maiyarig a balay ti ayukan—nasam-it iti kararua ken pannakapaimbag kadagiti tulang.
25 There is a way that seems right to a man, but its end is the way of death.
Adda dalan a kasla nalinteg iti maysa a tao, ngem ti murdongna ket dalan nga agturong iti patay.
26 A worker’s appetite works for him because his hunger drives him onward.
Ti ganas iti pannangan ti maysa a mangmangged ket mangparegta kenkuana nga agtrabaho; guyguyugoyen isuna ti bisinna nga agtultuloy nga agtrabaho.
27 A worthless man digs up evil, and his speech is like a scorching fire.
Agkalkali iti dakes ti awan serserbina a tao, ken ti sasaona ket kasla makasinit nga apuy.
28 A perverse man spreads dissension, and a gossip divides close friends.
Ti ballikug a tao ket rubrubanna ti riri, kasta met a pagsisinaen ti tsismis dagiti nasinged nga aggagayyem.
29 A violent man entices his neighbor and leads him down a path that is not good.
Ul-ulbodan ti naranggas a tao ti kaarrubana ken iturturongna daytoy a pababa iti dalan a saan a nasayaat.
30 He who winks his eye devises perversity; he who purses his lips is bent on evil.
Ti tao nga agkidda-kidday ket agpangpanggep iti dakes; dagiti mangikakaem iti bibigda ket agar-aramid iti dakes.
31 Gray hair is a crown of glory; it is attained along the path of righteousness.
Ti uban ket korona ti kinadayag; magun-od daytoy babaen iti panagbiag iti nalinteg a wagas.
32 He who is slow to anger is better than a warrior, and he who controls his temper is greater than one who captures a city.
Nasaysayaat ti saan a nalaka a makaunget ngem ti agbalin a maingel, ken ti tao nga iturturayanna ti espirituna ket napigpigsa ngem iti tao a makababael a mangsakup iti maysa a siudad.
33 The lot is cast into the lap, but its every decision is from the LORD.
Maipuruak iti saklot dagiti bato a mangikeddeng iti gasat, ngem ti pangngeddeng ket aggapu kenni Yahweh.
