Proverbs 14

1 Every wise woman builds her house, but a foolish one tears it down with her own hands.

زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

2 He who walks in uprightness fears the LORD, but the one who is devious in his ways despises Him.

کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

3 The proud speech of a fool brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.

نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

4 Where there are no oxen, the manger is empty, but an abundant harvest comes through the strength of the ox.

اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

5 An honest witness does not deceive, but a dishonest witness pours forth lies.

شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

6 A mocker seeks wisdom and finds none, but knowledge comes easily to the discerning.

کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

7 Stay away from a foolish man; you will gain no knowledge from his speech.

از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

8 The wisdom of the prudent is to discern his way, but the folly of fools deceives them.

حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

9 Fools mock the making of amends, but goodwill is found among the upright.

نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

10 The heart knows its own bitterness, and no stranger shares in its joy.

تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

11 The house of the wicked will be destroyed, but the tent of the upright will flourish.

خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

12 There is a way that seems right to a man, but its end is the way of death.

راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

13 Even in laughter the heart may ache, and joy may end in sorrow.

خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

14 The backslider in heart receives the fill of his own ways, but a good man is rewarded for his ways.

آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

15 The simple man believes every word, but the prudent man watches his steps.

آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

16 A wise man fears and turns from evil, but a fool is careless and reckless.

شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

17 A quick-tempered man acts foolishly, and a devious man is hated.

آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

18 The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.

حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

19 The evil bow before the good, and the wicked at the gates of the righteous.

بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

20 The poor man is hated even by his neighbor, but many are those who love the rich.

ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

21 He who despises his neighbor sins, but blessed is he who shows kindness to the poor.

خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

22 Do not those who contrive evil go astray? But those who plan goodness find loving devotion and faithfulness.

کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

23 There is profit in all labor, but mere talk leads only to poverty.

کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

24 The crown of the wise is their wealth, but the effort of fools is folly.

ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

25 A truthful witness saves lives, but one who utters lies is deceitful.

شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

26 He who fears the LORD is secure in confidence, and his children shall have a place of refuge.

کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

27 The fear of the LORD is a fountain of life, turning a man from the snares of death.

خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

28 A large population is a king’s splendor, but a lack of subjects is a prince’s ruin.

عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

29 A patient man has great understanding, but a quick-tempered man promotes folly.

کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

30 A tranquil heart is life to the body, but envy rots the bones.

آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

31 Whoever oppresses the poor taunts their Maker, but whoever is kind to the needy honors Him.

هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

32 The wicked man is thrown down by his own sin, but the righteous man has a refuge even in death.

خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

33 Wisdom rests in the heart of the discerning; even among fools she is known.

حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

34 Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.

درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

35 A king delights in a wise servant, but his anger falls on the shameful.

پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.