Proverbs 14
1 Every wise woman builds her house, but a foolish one tears it down with her own hands.
| ژنی دانا ماڵی خۆی بنیاد دەنێت، گێلیش بە دەستی خۆی کاولی دەکات. |
2 He who walks in uprightness fears the LORD, but the one who is devious in his ways despises Him.
| ئەوەی ڕاستەڕێیەکەی خۆی بگرێت لەخواترسە، بەڵام ئەوەی ڕێگای خۆی خوار بکاتەوە سووکایەتی پێ دەکات. |
3 The proud speech of a fool brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.
| گێل بە قسەکانی خۆی تووشی گۆچانی سزادان دەبێت، بەڵام دانایان لێوەکانیان دەیانپارێزن. |
4 Where there are no oxen, the manger is empty, but an abundant harvest comes through the strength of the ox.
| کە مانگا نەبێت ئاخوڕ بەتاڵە، دروێنەی زۆریش بە هێزی گایە. |
5 An honest witness does not deceive, but a dishonest witness pours forth lies.
| شایەتی دەستپاک درۆ ناکات، بەڵام شایەتی درۆزن درۆ بڵاو دەکاتەوە. |
6 A mocker seeks wisdom and finds none, but knowledge comes easily to the discerning.
| گاڵتەجاڕ داوای دانایی دەکات و نایدۆزێتەوە، بەڵام زانیاری بۆ تێگەیشتوو ئاسانە. |
7 Stay away from a foolish man; you will gain no knowledge from his speech.
| لەبەردەم کەسی گێل دووربکەوە، چونکە لە لێوەکانی زانیاری نابیستیت. |
8 The wisdom of the prudent is to discern his way, but the folly of fools deceives them.
| دانایی ژیر تێگەیشتنی ڕێگای خۆیەتی، بەڵام گێلایەتی گێلەکان فریودانە. |
9 Fools mock the making of amends, but goodwill is found among the upright.
| گێلەکان گاڵتە بە تاوان دەکەن، بەڵام لەنێو سەرڕاستان ڕەزامەندی خودا دەدۆزرێتەوە. |
10 The heart knows its own bitterness, and no stranger shares in its joy.
| هەر دڵێک تاڵیێتی گیانی خۆی دەزانێت، کەسیش لە خۆشییەکەیدا بەشداری ناکات. |
11 The house of the wicked will be destroyed, but the tent of the upright will flourish.
| ماڵی بەدکارەکان کاول دەبێت، بەڵام ڕەشماڵی سەرڕاستان گەشە دەکات. |
12 There is a way that seems right to a man, but its end is the way of death.
| ڕێگا هەیە لەبەرچاوی مرۆڤ ڕاست دیارە، بەڵام کۆتاییەکەی بەرەو مردنە. |
13 Even in laughter the heart may ache, and joy may end in sorrow.
| بگرە لە پێکەنینیشدا دڵ تەنگ دەبێت، لەوانەیە کۆتایی خۆشیش خەم بێت. |
14 The backslider in heart receives the fill of his own ways, but a good man is rewarded for his ways.
| کەسی ڕاڕا لە ڕێگای خۆی تێر دەبێت، پیاوچاکیش لەوەی کە هەیەتی. |
15 The simple man believes every word, but the prudent man watches his steps.
| ساویلکە بە هەموو قسەیەک بڕوا دەکات، بەڵام ژیر دەڕوانێتە هەنگاوەکانی خۆی. |
16 A wise man fears and turns from evil, but a fool is careless and reckless.
| کەسی دانا لە خودا دەترسێت و لە خراپە لادەدات، بەڵام گێل سەرگەرمە و پشت ئەستوورە. |
17 A quick-tempered man acts foolishly, and a devious man is hated.
| کەسی هەڵەشە ڕەفتاری گێلانە دەکات، پیاوی تەڵەکەبازیش مایەی ڕقە. |
18 The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
| ساویلکەکان میراتگری گێلایەتین، بەڵام ژیرەکان سەریان بە زانیاری دەڕازێنرێتەوە. |
19 The evil bow before the good, and the wicked at the gates of the righteous.
| بەدکاران لەبەردەم پیاوچاکان دەچەمێنەوە، خراپەکارانیش لە بەردەرگای کەسی ڕاستودروست. |
20 The poor man is hated even by his neighbor, but many are those who love the rich.
| هەژار تەنانەت دراوسێکەشی ڕقی لێی دەبێتەوە، بەڵام دەوڵەمەند دۆستی زۆرە. |
21 He who despises his neighbor sins, but blessed is he who shows kindness to the poor.
| ئەوەی سووکایەتی بە دراوسێکەی بکات گوناه دەکات، بەڵام خۆزگە دەخوازرێ بەوەی لەگەڵ هەژاران میهرەبانە. |
22 Do not those who contrive evil go astray? But those who plan goodness find loving devotion and faithfulness.
| ئایا وێڵ نابن ئەوانەی پیلانی خراپە دادەڕێژن؟ بەڵام خۆشەویستی نەگۆڕ و دڵسۆزی لەگەڵ ئەوانەیە کە پلانی چاکە دادەڕێژن. |
23 There is profit in all labor, but mere talk leads only to poverty.
| لە هەموو ماندووبوونێک سوود هەیە، بەڵام تەنها قسەی لێوان بێت بەرەو نەبوونییە. |
24 The crown of the wise is their wealth, but the effort of fools is folly.
| دەوڵەمەندی تاجی دانایانە، بەڵام گێلایەتی نادانایان دەڕازێنێتەوە. |
25 A truthful witness saves lives, but one who utters lies is deceitful.
| شایەتی ڕاستگۆ دەربازکەری خەڵکە، بەڵام ئەوەی درۆ بڵاو دەکاتەوە تەفرەدەرە. |
26 He who fears the LORD is secure in confidence, and his children shall have a place of refuge.
| ئەوەی لە یەزدان بترسێت دڵنیاییەکی بەهێزی هەیە، بۆ کوڕەکانیشی دەبێتە پەناگا. |
27 The fear of the LORD is a fountain of life, turning a man from the snares of death.
| لەخواترسی کانی ژیانە، بۆ دوورکەوتنەوە لە داوی مردن. |
28 A large population is a king’s splendor, but a lack of subjects is a prince’s ruin.
| زۆری گەل شکۆمەندییە بۆ پاشا، بەڵام نەمانی گەل شکستی میرە. |
29 A patient man has great understanding, but a quick-tempered man promotes folly.
| ئەوەی درەنگ تووڕە بێت باش تێدەگات، بەڵام ئەوەی هەڵەشە بێت گێلایەتی دەردەخات. |
30 A tranquil heart is life to the body, but envy rots the bones.
| دڵی ئارام ژیان بە جەستە دەبەخشێت، بەڵام ئیرەیی ئێسک کلۆر دەکات. |
31 Whoever oppresses the poor taunts their Maker, but whoever is kind to the needy honors Him.
| ئەوەی ستەم لە هەژار بکات سووکایەتی بە دروستکەرەکەی دەکات، بەڵام ئەوەی لەگەڵ نەدار میهرەبانە ڕێز لە خودا دەگرێت. |
32 The wicked man is thrown down by his own sin, but the righteous man has a refuge even in death.
| خراپەکار بە خراپەکانی خۆی دەکەوێنرێت، بەڵام کەسی ڕاستودروست لە مردنیشی پەناگای هەیە. |
33 Wisdom rests in the heart of the discerning; even among fools she is known.
| دانایی لەناو دڵی کەسی تێگەیشتوو دەحەسێتەوە، هەروەها گێلەکان تەنانەت ناواخنیشیان دەزانرێت. |
34 Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.
| ڕاستودروستی نەتەوە بەرز دەکاتەوە، بەڵام گوناه شەرمەزاری گەلانە. |
35 A king delights in a wise servant, but his anger falls on the shameful.
| ڕەزامەندی پاشا بۆ خزمەتکاری وریایە، بەڵام تووڕەبوونی لە خزمەتکاری شەرمەزارە. |
