Deuteronomy 32
1 Give ear, O heavens, and I will speak; hear, O earth, the words of my mouth.
Magpatalinghug kamo, mga langit, ug magasulti ako: Ug papatalinghuga ang yuta sa mga pulong sa akong baba.
2 Let my teaching fall like rain and my speech settle like dew, like gentle rain on new grass, like showers on tender plants.
Magatolo ingon sa ulan ang akong pagtolon-an; Magadaligdig ingon sa yamog ang akong pagsulti, Ingon sa talisik sa ibabaw sa linghud nga bunglayon, Ug ingon sa mga alindahaw sa ibabaw sa balili:
3 For I will proclaim the name of the LORD. Ascribe greatness to our God!
Kay igamantala ko ang ngalan ni Jehova. Pakadakuon ninyo ang atong Dios.
4 He is the Rock, His work is perfect; all His ways are just. A God of faithfulness without injustice, righteous and upright is He.
Ang Bato ang iyang buhat hingpit man; Kay ang tanan niya nga mga dalan mga matul-id: Dios sa pagkamatinumanon, ug walay kasal-anan: Siya matarung ug matul-id.
5 His people have acted corruptly toward Him; the spot on them is not that of His children, but of a perverse and crooked generation.
Sila nagpakigsandurot nga mahugaw kanila; dili sila iyang mga anak, kini ilang buling; Sila usa ka kaliwatan nga baliko ug mangil-ad.
6 Is this how you repay the LORD, O foolish and senseless people? Is He not your Father and Creator? Has He not made you and established you?
Mao ba kini ang igabayad ninyo kang Jehova, Oh katawohan nga buang ug burong? Dili ba mao siya ang imong amahan nga nagpalit kanimo? Siya ang nagbuhat kanimo, ug siya ang nagpalig-on kanimo.
7 Remember the days of old; consider the years long past. Ask your father, and he will tell you, your elders, and they will inform you.
Hinumduman mo ang mga adlaw sa kanhi, Palandunga ninyo ang mga tuig sa daghang kaliwatan; Pangutana sa imong amahan, ug siya magapahayag kanimo; Sa imong mga anciano, ug sila mag-ingon kanimo.
8 When the Most High gave the nations their inheritance, when He divided the sons of man, He set the boundaries of the peoples according to the number of the sons of God.
Sa gihatag sa Hataas Uyamut sa mga nasud ang ilang panulondon, Sa pagbahinbahin niya sa mga anak sa mga tawo, Gibutang niya ang mga utlanan sa mga katawohan, Sumala sa gidaghanon sa mga anak sa Israel.
9 But the LORD’s portion is His people, Jacob His allotted inheritance.
Kay ang bahin ni Jehova mao ang iyang katawohan; Si Jacob mao ang pahat sa iyang panulondon.
10 He found him in a desert land, in a barren, howling wilderness; He surrounded him, He instructed him, He guarded him as the apple of His eye.
Iyang hikaplagan siya didto sa yuta sa kamingawan, Ug sa haw-ang kamingawan nga makalilisang; Siya nagalibut kanila sa libut, siya nagamatuto kaniya. Iyang gibantayan siya ingon sa kalimutaw sa iyang mata.
11 As an eagle stirs up its nest and hovers over its young, He spread His wings to catch them and carried them on His pinions.
Ingon sa agila nga nagapukaw sa iyang salag, Nga nagalupadlupad sa ibabaw sa iyang mga kuyabog, Ginabuklad niya ang iyang mga pako, iyang ginakuha sila. Iyang gidala sila sa ibabaw sa iyang mga pako.
12 The LORD alone led him, and no foreign god was with him.
Si Jehova lamang ang nagmando kaniya, Ug wala kaniya ing lain nga dios.
13 He made him ride on the heights of the land and fed him the produce of the field. He nourished him with honey from the rock and oil from the flinty crag,
Iyang gipasakay siya sa ibabaw sa mga kinatas-an sa yuta, Ug mikaon siya sa mga bunga sa kapatagan; Ug gibuhat niya nga magasuyop siya ug dugos gikan sa bato nga dagku, Ug gikan sa magahi nga santikan;
14 with curds from the herd and milk from the flock, with the fat of lambs, with rams from Bashan, and goats, with the choicest grains of wheat. From the juice of the finest grapes you drank the wine.
Mantequilla sa mga panon sa vaca ug gatas gikan sa mga carnero; Nga adunay tambok sa mga nating carnero, Ug mga lakeng carnero sa kaliwatan sa Basan, ug mga kanding, Uban sa labing fino nga trigo; Ug sa duga sa parras ginainum mo ang vino,
15 But Jeshurun grew fat and kicked— becoming fat, bloated, and gorged. He abandoned the God who made him and scorned the Rock of his salvation.
Apan misupang si Jeshurum, ug nanindak: Mitambok ka, misupang ka, mitago ka; Unya mibiya siya sa Dios nga nagbuhat kaniya, Ug gitamay niya ang Bato sa iyang kaluwasan.
16 They provoked His jealousy with foreign gods; they enraged Him with abominations.
Nagpaabugho sila kaniya tungod sa lain nga mga dios; Nagpasuko sila kaniya sa mga dulumtanan.
17 They sacrificed to demons, not to God, to gods they had not known, to newly arrived gods, which your fathers did not fear.
Nanaghalad sila sa mga yawa, nga dili man Dios Sa mga dios nga wala nila hiilhi, Sa mga bag-ong dios nga miabut sa dili pa dugay, Nga wala kahadloki sa inyong mga amahan.
18 You ignored the Rock who brought you forth; you forgot the God who gave you birth.
Sa Bato nga nagbuhat kanimo nahikalimot ka; Ug nahikalimot ka sa Dios nga naghatag kanimo sa pagkatawo.
19 When the LORD saw this, He rejected them, provoked to anger by His sons and daughters.
Ug si Jehova nakakita niini ug napungot kanila, Tungod sa kasuko sa iyang mga anak nga lalake ug sa iyang mga anak nga babaye.
20 He said: “I will hide My face from them; I will see what will be their end. For they are a perverse generation— children of unfaithfulness.
Ug miingon siya: Pagatagoon ko gikan kanila ang akong nawong, Pagatan-awon ko kong unsa ang ilang kaulahian: Kay sila maoy kaliwatan nga masukihon kaayo, Mga anak nga walay pagkamatinumanon.
21 They have provoked My jealousy by that which is not God; they have enraged Me with their worthless idols. So I will make them jealous by those who are not a people; I will make them angry by a nation without understanding.
Sila nanagpaabugho kanako tungod sa dili Dios; Nanagpasuko sila kanako tungod sa ilang mga parayeg; Ug dasigon ko sila sa pagpangabugho niadtong dili katawohan, Sa mga nasud nga buangbuang pagapasuk-on ko sila.
22 For a fire has been kindled by My anger, and it burns to the depths of Sheol; it consumes the earth and its produce, and scorches the foundations of the mountains. (Sheol h7585)
Kay may kalayo nga magadilaab sa akong kapungot, Ug magadilaab hangtud sa kahiladman sa Sheol; Ug magalamoy sa yuta ug sa iyang mga bunga. Ug pagasunogon ang mga patukoranan sa mga bukid (Sheol h7585)
23 I will heap disasters upon them; I will spend My arrows against them.
Ako magapundok ug mga kadautan sa ibabaw nila; Igabutang ko kanila ang akong mga udyong.
24 They will be wasted from hunger and ravaged by pestilence and bitter plague; I will send the fangs of wild beasts against them, with the venom of vipers that slither in the dust.
Pagaut-uton sila sa gutom, ug pagalamyon sila sa nagadilaab nga kainit Ug sa mapait nga pagkalaglag; Ug ang mga ngipon sa mga mananap igapadala ko kanila. Uban ang kalala sa mga butang nga nagakamang sa yuta.
25 Outside, the sword will take their children, and inside, terror will strike the young man and the young woman, the infant and the gray-haired man.
Sa gawas magalaglag ang espada, Ug sa mga sulod anaa ang kalisang, Magalaglag sa ulitawo ingon man sa dalaga, Sa nagasuso ingon usab sa tawo nga tigulang:
26 I would have said that I would cut them to pieces and blot out their memory from mankind,
Miingon ako: Pagatibulaagon ko sila hangtud sa halayo: Pagapahunogon ko sa taliwala sa mga tawo ang handumanan nila.
27 if I had not dreaded the taunt of the enemy, lest their adversaries misunderstand and say: ‘Our own hand has prevailed; it was not the LORD who did all this.’”
Kong dili pa lamang ako mahadlok sa kaligutgut sa kaaway. Tingali unya ang ilang mga kabatok magahukom sa sayop, Tingali unya ug magaingon sila; Ang atong kamot hataas, Ug si Jehova wala magbuhat niining tanan.
28 Israel is a nation devoid of counsel, with no understanding among them.
Kay sila usa ka nasud nga nawad-an sa mga pagtambag, Ug wala kanila ang salabutan.
29 If only they were wise, they would understand it; they would comprehend their fate.
Oh makinaadmanon unta sila, nga mahibaloan nila kini, Ug nga palandungon nila ang ilang kaulahian!
30 How could one man pursue a thousand, or two put ten thousand to flight, unless their Rock had sold them, unless the LORD had given them up?
Unsaon sa usa paglutos sa usa ka libo, Ug sa duruha pagpakalagiw sa napulo ka libo, Gawas kong ang ilang Bato nagabaligya kanila, Ug si Jehova nagtugyan kanila?
31 For their rock is not like our Rock, even our enemies concede.
Kay ang ilang bato dili ingon sa atong Bato, Ug niini ang atong mga kaaway sa ilang kaugalingon mao ang mga maghuhukom.
32 But their vine is from the vine of Sodom and from the fields of Gomorrah. Their grapes are poisonous; their clusters are bitter.
Kay ang ilang parras, parras sa Sodoma, Ug sa mga kaumahan sa Gomorrah: Ang ilang mga parras, mga parras nga makahilo. Ang ilang mga binulig, mga mapait.
33 Their wine is the venom of serpents, the deadly poison of cobras.
Ang ilang vino hilo man sa mga dragon, Ug hilo nga mabangis sa mga malala nga sawa.
34 “Have I not stored up these things, sealed up within My vaults?
Kay wala ko ba kini tipigi kanako, Nga pinatikan sa taliwala sa akong mga bahandi?
35 Vengeance is Mine; I will repay. In due time their foot will slip; for their day of disaster is near, and their doom is coming quickly.”
Ako ang panimalus, ug bayad, Sa panahon nga ang ilang tiil mahadalin-as: Kay ang adlaw sa ilang kagul-anan haduol na, Ug ang mga butang nga mahitabo kanila magadali,
36 For the LORD will vindicate His people and have compassion on His servants when He sees that their strength is gone and no one remains, slave or free.
Kay si Jehova magahukom sa iyang katawohan, Ug magabasul sa iyang kaugalingon tungod sa iyang mga ulipon, Sa makita niya nga ang ilang kusog nawala, Ug walay mahibilin, bisan binilanggo kun atua sa gawas.
37 He will say: “Where are their gods, the rock in which they took refuge,
Ug magaingon siya: Hain man ang ilang mga dios, Ang bato nga ilang ginadangpan;
38 which ate the fat of their sacrifices and drank the wine of their drink offerings? Let them rise up and help you; let them give you shelter!
Nga nagkaon sa tambok sa ilang mga halad, Ug miinum sa vino sa ilang halad-nga-ilimnon? Patindoga sila ug patabanga kaninyo, Mamahimo unta sila nga inyong panalipod.
39 See now that I am He; there is no God besides Me. I bring death and I give life; I wound and I heal, and there is no one who can deliver from My hand.
Tan-awa ninyo, karon nga Ako, Ako mao, Walay dios uban kanako: Ako magapatay, ug ako magapabuhi, Ako magasamad ug ako magaayo. Ug walay arang mamaluwas gawas sa akong kamot.
40 For I lift up My hand to heaven and declare: As surely as I live forever,
Kay pagabayawon ko ang akong kamot ngadto sa langit, Ug magaingon: Ingon nga ako mabuhi nga sa walay katapusan,
41 when I sharpen My flashing sword, and My hand grasps it in judgment, I will take vengeance on My adversaries and repay those who hate Me.
Kong pagabairon ko ang akong masulaw nga espada, Ug ang akong kamot magakupot sa paghukom; Ako magapakanaug sa pagpanimalus sa akong mga kaaway, Ug magabayad ako sa mga nagadumot kanako:
42 I will make My arrows drunk with blood, while My sword devours flesh— the blood of the slain and captives, the heads of the enemy leaders.”
Pagahubgon ko sa dugo ang akong mga udyong, Ug ang akong espada magalamoy ug unod: Sa dugo sa mga patay ug sa mga bihag, Gikan sa ulo sa mga magamando sa kaaway.
43 Rejoice, O heavens, with Him, and let all God’s angels worship Him. Rejoice, O nations, with His people; for He will avenge the blood of His children. He will take vengeance on His adversaries and repay those who hate Him; He will cleanse His land and His people.
Magakalipay kamo, oh mga nasud, uban sa iyang katawohan: Kay siya magapanimalus sa dugo sa iyang mga ulipon, Ug igapakanaug niya ang pagpanimalus sa iyang mga kabatok, Ug magapala sa sala sa iyang yuta, alang sa iyang katawohan.
44 Then Moses came with Joshua son of Nun and recited all the words of this song in the hearing of the people.
Ug miduol si Moises, ug gisulti niya ang tanan nga mga pulong niini nga alawiton sa igdulungog sa katawohan, siya ug si Hoshea ang anak nga lalake ni Nun.
45 When Moses had finished reciting all these words to all Israel,
Ug nahuman ni Moises ang pagsulti niining tanan nga mga pulong sa tibook Israel;
46 he said to them, “Take to heart all these words I testify among you today, so that you may command your children to carefully follow all the words of this law.
Ug miingon siya kanila: Ibutang ninyo ang inyong kasingkasing sa tanan nga mga pulong nga ginapamatuod ko kaninyo niining adlawa nga igasugo ninyo sa inyong mga anak nga pagasingkamutan nila sa pagbuhat, bisan ang tanan nga mga pulong niini nga Kasugoan;
47 For they are not idle words to you, because they are your life, and by them you will live long in the land that you are crossing the Jordan to possess.”
Kay kini dili butang nga walay pulos alang kaninyo; kay kini mao ang inyong kinabuhi, ug tungod niining butanga pagalugwayan ninyo ang inyong mga adlaw sa ibabaw sa yuta nga inyong pagaadtoan diin motabok kamo sa Jordan aron sa pagpanag-iya niini.
48 On that same day the LORD said to Moses,
Ug misulti si Jehova kang Moises niadtong adlawa, nga nagaingon;
49 “Go up into the Abarim Range to Mount Nebo, in the land of Moab across from Jericho, and view the land of Canaan, which I am giving to the Israelites as their own possession.
Tumungas ka niining bukira sa Abarim, sa bukid sa Nebo, nga anaa sa yuta sa Moab, nga anaa sa atbang sa Jerico; ug tan-awa ang yuta sa Canaan, nga akong gihatag aron mapanag-iya sa mga anak sa Israel;
50 And there on the mountain that you climb, you will die and be gathered to your people, just as your brother Aaron died on Mount Hor and was gathered to his people.
Ug mamatay ka sa bukid nga diin ikaw motungas, ug igaipon ka sa imong katawohan, ingon nga namatay si Aaron nga imong igsoon nga lalake sa Hor, ug giipon sa iyang katawohan.
51 For at the waters of Meribah-kadesh in the Wilderness of Zin, both of you broke faith with Me among the Israelites by failing to treat Me as holy in their presence.
Kay minglapas kamo batok kanako sa taliwala sa mga anak sa Israel sa mga tubig sa Meriba sa Cades, didto sa kamingawan sa Zin, kay ako wala ninyo pagbalaana sa taliwala sa mga anak sa Israel.
52 Although you shall see from a distance the land that I am giving the Israelites, you shall not enter it.”
Kay makita mo ang yuta sa atubangan mo; apan dili ka makasulod didto sa yuta nga gihatag ko sa mga anak sa Israel.
