1 Kings 8
1 At that time Solomon assembled before him in Jerusalem the elders of Israel—all the tribal heads and family leaders of the Israelites—to bring up the ark of the covenant of the LORD from Zion, the City of David.
Unya gitigum ni Salomon ang mga anciano sa Israel, ug ang tanang mga pangulo sa mga banay, ang mga principe sa mga balay sa mga amahan sa mga anak sa Israel, ngadto kang hari Salomon sa Jerusalem, aron sa pagdala sa arca sa tugon ni Jehova gikan sa ciudad ni David nga mao ang Sion
2 And all the men of Israel came together to King Solomon at the feast in the seventh month, the month of Ethanim.
Ug ang tanang mga tawo sa Israel nanagtigum sa ilang kaugalingon ngadto kang Salomon nga hari sa adlaw sa fiesta, sa bulan sa Ethamin, nga mao ang ikapito ka bulan.
3 When all the elders of Israel had arrived, the priests took up the ark,
Ug ang tanang mga anciano sa Israel ming-adto, ug ang mga sacerdote mingdala sa arca.
4 and they brought up the ark of the LORD and the Tent of Meeting with all its sacred furnishings. So the priests and Levites carried them up.
Ug ilang gidala ang arca ni Jehova, ug ang balong-balong nga pagatiguman, ug ang tanan nga balaang mga galamiton nga dinha sa Balong-Balong; bisan kini gipanagdala sa mga sacerdote ug sa mga Levihanon.
5 There, before the ark, King Solomon and the whole congregation of Israel who had assembled with him sacrificed so many sheep and oxen that they could not be counted or numbered.
Ug ang hari nga si Salomon ug ang tibook katilingban sa Israel, nga nanagtigum ngadto kaniya, diha uban niya sa atubangan sa arca, nga nanaghalad ug mga carnero ug mga vaca nga dili maihap ni maisip tungod sa gidaghanon.
6 Then the priests brought the ark of the covenant of the LORD to its place in the inner sanctuary of the temple, the Most Holy Place, beneath the wings of the cherubim.
Ug gidala sa mga sacerdote ang arca sa tugon ni Jehova ngadto sa dapit niana, ngadto sa labing sulod nga bahin sa balay, sa labing balaang dapit, bisan sa ilalum sa mga pako sa mga querubin.
7 For the cherubim spread their wings over the place of the ark and overshadowed the ark and its poles.
Kay ang mga querubin nanagdupa sa ilang pako sa ibabaw sa dapit sa arca, ug ang mga querubin nagatabon sa arca ug sa mga yayongan didto sa ibabaw niini.
8 The poles extended far enough that their ends were visible from the Holy Place in front of the inner sanctuary, but not from outside the Holy Place; and they are there to this day.
Ug ang mga yayongan tag-as kaayo nga ang mga tumoy sa mga yayongan nakita gikan sa balaang dapit sa atubangan sa pulong sa Dios; apan wala sila makita sa gawas: ug didto sila hangtud niining adlawa.
9 There was nothing in the ark except the two stone tablets that Moses had placed in it at Horeb, where the LORD had made a covenant with the Israelites after they had come out of the land of Egypt.
Walay dinha sa arca gawas sa duha ka papan nga bato nga gibutang didto ni Moises sa Horeb, sa diha nga gihimo ni Jehova ang usa ka tugon uban sa mga anak sa Israel, sa diha nga nanggula sila gikan sa yuta sa Egipto.
10 And when the priests came out of the Holy Place, the cloud filled the house of the LORD
Ug nahitabo sa diha nga nanggula ang mga sacerdote gikan sa balaang dapit, nga ang balay ni Jehova napuno sa panganod,
11 so that the priests could not stand there to minister because of the cloud; for the glory of the LORD filled the house of the LORD.
Mao nga ang mga sacerdote wala makatindog sa pag-alagad tungod sa panganod; kay ang balay ni Jehova napuno sa himaya ni Jehova.
12 Then Solomon declared: “The LORD has said that He would dwell in the thick cloud.
Unya namulong si Salomon: Si Jehova miingon nga siya mopuyo sa mabaga nga kangitngit.
13 I have indeed built You an exalted house, a place for You to dwell forever.”
Ako sa pagkatinuod nakatukod kanimo ug usa ka balay nga puloy-anan, usa ka dapit alang kanimo nga puloy-anan sa walay katapusan.
14 And as the whole assembly of Israel stood there, the king turned around and blessed them all
Ug ang hari milingi, ug nanalangin sa tibook pagkatigum sa Israel: ug ang tibook pagkatigum sa Israel mingtindog.
15 and said: “Blessed be the LORD, the God of Israel, who has fulfilled with His own hand what He spoke with His mouth to my father David, saying,
Ug siya miingon: Bulahan si Jehova, ang Dios sa Israel, nga namulong uban sa iyang baba kang David nga akong amahan nga gituman niya kana pinaagi sa iyang kamot, nga nagaingon:
16 ‘Since the day I brought My people Israel out of Egypt, I have not chosen a city from any tribe of Israel in which to build a house so that My Name would be there. But I have chosen David to be over My people Israel.’
Sukad sa adlaw nga gidala ko ang akong katawohan nga Israel gikan sa Egipto, ako wala magpili ug ciudad gikan sa tanang mga banay sa Israel aron sa pagtukod ug usa ka balay, aron ang akong ngalan maadto didto; kondili nga gipili ko si David nga anha sa ibabaw sa akong katawohan nga Israel.
17 Now it was in the heart of my father David to build a house for the Name of the LORD, the God of Israel.
Karon ang pagtukod ug usa ka balay nga ipahinungod sa ngalan ni Jehova, ang Dios sa Israel diha sa kasingkasing ni David nga akong amahan.
18 But the LORD said to my father David, ‘Since it was in your heart to build a house for My Name, you have done well to have this in your heart.
Apan si Jehova miingon kang David nga akong amahan: Tungod kay diha sa imong kasingkasing ang pagtukod ug usa ka balay alang sa akong ngalan, maayo ang gihimo mo nga kini diha sa imong kasingkasing:
19 Nevertheless, you are not the one to build it; but your son, your own offspring, will build the house for My Name.’
Bisan pa niana ikaw dili magtukod sa balay; apan ang imong anak nga mogula gikan sa imong mga hawak, siya mao ang motukod sa balay alang kanako.
20 Now the LORD has fulfilled the word that He spoke. I have succeeded my father David, and I sit on the throne of Israel, as the LORD promised. I have built the house for the Name of the LORD, the God of Israel.
Ug gilig-on ni Jehova ang iyang pulong nga iyang gipamulong; kay ako gipatindog ingon nga ilis ni David nga akong amahan, ug magalingkod sa ibabaw sa trono sa Israel, sumala sa gisaad ni Jehova, ug nakatukod sa balay alang sa ngalan ni Jehova, ang Dios sa Israel.
21 And there I have provided a place for the ark, which contains the covenant of the LORD that He made with our fathers when He brought them out of the land of Egypt.”
Ug didto gibutang ko ang usa ka dapit alang sa arca, diin anaa ang tugon ni Jehova, nga iyang gihimo sa atong mga amahan sa diha nga sila gidala niya gikan sa yuta sa Egipto.
22 Then Solomon stood before the altar of the LORD in front of the whole assembly of Israel, spread out his hands toward heaven,
Ug si Salomon mitindog sa atubangan sa halaran ni Jehova diha sa presencia sa tibook nga pagkatigum sa Israel, ug gibayaw ang iyang mga kamot ngadto sa langit;
23 and said: “O LORD, God of Israel, there is no God like You in heaven above or on earth below, keeping Your covenant of loving devotion with Your servants who walk before You with all their hearts.
Ug siya miingon: Oh Jehova, ang Dios sa Israel, walay Dios nga sama kanimo, sa itaas sa langit, kun sa ilalum sa yuta; nga nagtuman sa tugon ug sa mahigugmaong-kalolot uban sa imong mga ulipon, nga naglakat sa imong atubangan sa bug-os nilang kasingkasing;
24 You have kept Your promise to Your servant, my father David. What You spoke with Your mouth You have fulfilled with Your hand this day.
Nga nagtuman uban sa imong ulipon nga si David nga akong amahan sa imong gisaad kaniya: oo, ikaw namulong pinaagi sa imong baba, ug gituman kini pinaagi sa imong kamot, sumala sa nakita niining adlawa.
25 Therefore now, O LORD, God of Israel, keep for Your servant, my father David, what You promised when You said: ‘You will never fail to have a man to sit before Me on the throne of Israel, if only your descendants guard their way to walk before Me as you have done.’
Busa karon, Oh Jehova, ang Dios sa Israel, tumana uban sa imong ulipon nga si David nga akong amahan kadtong imong gisaad kaniya, nga nagaingon: Walay makawang kanimo nga usa ka tawo sa akong mga mata aron molingkod sa trono sa Israel, kong ang imong mga anak magabantay lamang sa ilang dalan, sa paglakat sa akong atubangan ingon nga ikaw nagalakaw sa akong atubangan.
26 And now, O God of Israel, please confirm what You promised to Your servant, my father David.
Busa karon, oh, Dios sa Israel, ako magahangyo kanimo, himoa ang imong pulong mamatuod, nga imong gipamulong sa ulipon nga si David nga akong amahan.
27 But will God indeed dwell upon the earth? Even heaven, the highest heaven, cannot contain You, much less this temple I have built.
Apan matuod ba gayud nga ang Dios mopuyo dinhi sa yuta? Ania karon, ang langit ug ang langit sa mga langit dili makaigo kanimo; unsa pa ka labing ubos kining balay nga akong natukod.
28 Yet regard the prayer and plea of Your servant, O LORD my God, so that You may hear the cry and the prayer that Your servant is praying before You today.
Apan ikaw nagatagad sa pag-ampo sa imong alagad, ug sa iyang pagpakilooy, Oh Jehova, ang akong Dios, pamati sa pagsangpit ug sa pag-ampo nga giampo sa imong ulipon sa imong atubangan niining adlawa;
29 May Your eyes be open toward this temple night and day, toward the place of which You said, ‘My Name shall be there,’ so that You may hear the prayer that Your servant prays toward this place.
Aron ang imong mga mata mabuka unta nganhi niining balaya sa adlaw ug sa gabii, bisan ngadto sa dapit diin ikaw namulong: Ang akong ngalan adto didto sa pagpamati sa pag-ampo nga pagaampoon sa imong alagad nganhi niining dapita.
30 Hear the plea of Your servant and of Your people Israel when they pray toward this place. May You hear from heaven, Your dwelling place. May You hear and forgive.
Ug mamati ka sa pagpakilooy sa imong alagad, ug sa imong katawohan sa Israel, sa diha nga sila magaampo nganhi niining dapita; Oo, mamati ka diha sa langit nga imong puloy-anan; ug sa makadungog ikaw, pasayloa.
31 When a man sins against his neighbor and is required to take an oath, and he comes to take an oath before Your altar in this temple,
Kong ang usa ka tawo makasala batok sa iyang isigkatawo, ug ang usa ka panumpa ibutang kaniya aron siya manumpa, ug siya moanhi ug manumpa sa atubangan sa halaran niining balaya;
32 then may You hear from heaven and act. May You judge Your servants, condemning the wicked man by bringing down on his own head what he has done, and justifying the righteous man by rewarding him according to his righteousness.
Nan mamati ka diha sa langit, ug buhata, ug hukmi ang imong mga alagad, hukman mo sa silot ang dautan, aron sa pag-uli sa iyang dalan ibabaw sa iyang kaugalingong ulo, ug pakamatarungon ang matarung, aron sa paghatag kaniya pinasikad sa iyang pagkamatarung.
33 When Your people Israel are defeated before an enemy because they have sinned against You, and they return to You and confess Your name, praying and pleading with You in this temple,
Sa diha nga ang imong katawohang Israel pukanon sa atubangan sa kaaway, tungod kay sila nakasala batok kanimo, kong sila mobalik pag-usab kanimo, ug magasugid sa imong ngalan, ug magaampo, ug magapakilooy kanimo niining balaya:
34 then may You hear from heaven and forgive the sin of Your people Israel. May You restore them to the land You gave to their fathers.
Nan mamati ikaw diha sa langit, ug magpasaylo sa sala sa imong katawohan nga Israel, ug dad-a sila pag-usab ngadto sa yuta nga imong gihatag sa ilang mga amahan.
35 When the skies are shut and there is no rain because Your people have sinned against You, and they pray toward this place and confess Your name, and they turn from their sins because You have afflicted them,
Sa diha nga ang langit matakpan, ug walay ulan tungod kay sila nakasala batok kanimo, kong sila mag-ampo nganhi niining dapita, ug magasugid sa imong ngalan, ug motalikod gikan sa ilang sala, sa diha nga ikaw magasakit kanila:
36 then may You hear from heaven and forgive the sin of Your servants, Your people Israel, so that You may teach them the good way in which they should walk. May You send rain on the land that You gave Your people as an inheritance.
Nan mamati ikaw diha sa langit, ug pasayloa ang sala sa imong mga alagad, ug ang sa imong katawohan nga Israel, sa magatudlo ikaw kanila sa maayong dalan diin sila kinahanglan magalakaw, ug padad-i ug ulan ang imong yuta nga imong gihatag sa imong katawohan aron mapanunod.
37 When famine or plague comes upon the land, or blight or mildew or locusts or grasshoppers, or when their enemy besieges them in their cities, whatever plague or sickness may come,
Kong may gutom dinhi sa yuta, kong may kamatay, kong may mga pangagun-ob, kun sakit sa mga tanum, mga dulon kun ulod; kong ang ilang mga kaaway mosulong sa pagpakig-away kanila sa yuta sa ilang mga ciudad: bisan unsa nga hampak, bisan unsa nga sakita nga anaa;
38 then may whatever prayer or petition Your people Israel make—each knowing his own afflictions and spreading out his hands toward this temple—
Bisan unsa nga pag-ampo kun pakilooy nga pagahimoon sa bisan kinsang tawo, kun sa tibook sa imong katawohan nga Israel, kinsay manghibalo sa tagsatagsa ka tawo sa hampak sa iyang kaugalingong kasingkasing, ug magabayaw sa iyang mga kamot nganhi niining balaya;
39 be heard by You from heaven, Your dwelling place. And may You forgive and act, and repay each man according to all his ways, since You know his heart—for You alone know the hearts of all men—
Nan patalinghugi diha sa langit nga imong puloy-anan, ug magpasaylo, ug magbuhat, ug maghatag sa tagsatagsa ka tawo sumala sa tanan sa iyang mga dalan, kansang kasingkasing imong nahibaloan: (kay ikaw, ikaw lamang ang nahibalo sa mga kasingkasing sa tanang mga anak sa mga tawo);
40 so that they may fear You all the days they live in the land that You gave to our fathers.
Aron sila mahadlok kanimo sa tanang mga adlaw nga sila nanagpuyo diha sa yuta nga imong gihatag sa among amahan.
41 And as for the foreigner who is not of Your people Israel but has come from a distant land because of Your name—
Labut pa mahitungod sa lumalangyaw, nga dili sa imong katawohan nga Israel, sa diha nga siya mopahawa sa usa ka balayo nga yuta tungod sa imong ngalan,
42 for they will hear of Your great name and mighty hand and outstretched arm—when he comes and prays toward this temple,
(Kay sila makadungog sa imong dakung ngalan, ug sa imong gamhanang kamot, ug sa imong tinuy-od nga bukton); sa diha nga siya moanhi ug mag-ampo nganhi niining balaya;
43 then may You hear from heaven, Your dwelling place, and do according to all for which the foreigner calls to You. Then all the peoples of the earth will know Your name and fear You, as do Your people Israel, and they will know that this house I have built is called by Your Name.
Mamati ka diha sa langit nga imong puloy-anan, ug buhata sumala sa tanang mga pagtawag sa lumalangyaw kanimo; aron ang tanang mga katawohan sa yuta manghibalo sa imong ngalan, sa pagkahadlok kanimo ingon sa imong katawohang Israel ug nga sila manghibalo nga kining balay nga akong gitukod gitawag sa imong ngalan.
44 When Your people go to war against their enemies, wherever You send them, and when they pray to the LORD in the direction of the city You have chosen and the house I have built for Your Name,
Kong ang imong katawohan mogula sa pagpakiggubat batok sa ilang kaaway, sa unsang paagiha nga paadtoon mo sila, ug sila mag-ampo kang Jehova ngadto sa ciudad nga imong gipili, ug ipaatubang sa balay nga akong gitukod tungod sa imong ngalan;
45 then may You hear from heaven their prayer and their plea, and may You uphold their cause.
Nan mamati ka diha sa langit sa ilang pag-ampo ug sa ilang pagpakilooy, ug maglaban ka sa ilang katungod.
46 When they sin against You—for there is no one who does not sin—and You become angry with them and deliver them to an enemy who takes them as captives to his own land, whether far or near,
Kong sila makasala batok kanimo (kay walay tawo nga dili makasala), ug ikaw masuko kanila, ug magtugyan kanila ngadto sa kaaway, aron sila dad-on nga binihag ngadto sa yuta sa kaaway halayo kun duol;
47 and when they come to their senses in the land to which they were taken, and they repent and plead with You in the land of their captors, saying, ‘We have sinned and done wrong; we have acted wickedly,’
Apan kong sila magpalandong diha sa yuta diin sila dad-a nga binihag, ug bumalik pag-usab, ug magpakilooy kanimo diha sa yuta nga nagabihag kanila nga moingon: Kami nakasala ug nagahimo nga masinupakon, kami nagkinabuhi sa pagkadautan;
48 and when they return to You with all their heart and soul in the land of the enemies who took them captive, and when they pray to You in the direction of the land that You gave to their fathers, the city You have chosen, and the house I have built for Your Name,
Kong sila mobalik diha kanimo uban ang bug-os nilang kasingkasing, ug bug-os nilang kalag, diha sa yuta sa ilang mga kaaway nga nagbihag kanila, ug mag-ampo diha kanimo paatubang sa ilang yuta nga imong gihatag sa ilang mga amahan, ang ciudad nga imong gipili, ug sa balay nga akong gitukod tungod sa imong ngalan:
49 then may You hear from heaven, Your dwelling place, their prayer and petition, and may You uphold their cause.
Unya pamation mo ang ilang pag-ampo ug ang ilang pagpakilooy diha sa langit nga imong puloy-anan, ug labani ang ilang katungod:
50 May You forgive Your people who have sinned against You and all the transgressions they have committed against You, and may You grant them compassion in the eyes of their captors to show them mercy.
Ug pasayloa ang imong katawohan nga nakasala batok kanimo, ug sa tanan nga ilang paglapas diin sila nakasala batok kanimo; ug hatagi sila ug kalooy sa atubangan niadtong nagbihag kanila aron sila may kalooy kanila.
51 For they are Your people and Your inheritance; You brought them out of Egypt, out of the furnace for iron.
(Kay sila imong katawohan, ug ang imong panulondon, nga imong gidala gikan sa Egipto gikan sa kinataliwad-an sa hudno nga puthaw);
52 May Your eyes be open to the pleas of Your servant and of Your people Israel, and may You listen to them whenever they call to You.
Aron ang imong mga mata mabuka alang sa pakilooy sa imong alagad, ug alang sa pagpakilooy sa imong katawohan nga Israel, sa pagpamati kanila kong sila mosangpit kanimo.
53 For You, O Lord GOD, as Your inheritance, have set them apart from all the peoples of the earth, as You spoke through Your servant Moses when You brought our fathers out of Egypt.”
Kay gibulag mo sila gikan sa tanang mga katawohan sa yuta, aron maimong panulondon, sumala sa imong gisulti pinaagi kang Moises nga imong alagad, sa gidala mo ang among amahan gikan sa Egipto, Oh Ginoong Jehova.
54 Now when Solomon had finished praying this entire prayer and petition to the LORD, he got up before the altar of the LORD, where he had been kneeling with his hands spread out toward heaven.
Ug mao kadto, nga, sa tapus nga si Salomon nagpangamuyo sa tanang pag-ampo ug pakilooy kang Jehova, siya mitindog gikan sa atubangan sa halaran ni Jehova, gikan sa pagluhod sa iyang mga tuhod uban ang iyang mga kamot nga gibayaw ngadto sa langit.
55 And he stood and blessed the whole assembly of Israel in a loud voice, saying:
Ug siya mitindog, ug gipanalanginan ang tibook katiguman sa Israel sa usa kahataas nga tingog nga nagaingon:
56 “Blessed be the LORD, who has given rest to His people Israel according to all that He promised. Not one word has failed of all the good promises He made through His servant Moses.
Bulahan si Jehova nga naghatag ug pahulay sa iyang katawohan nga Israel, sumala sa tanan niyang gisaad: walay nakawang nga usa ka pulong sa tanan sa iyang maayong saad, nga iyang gisaad pinaagi kang Moises nga iyang alagad.
57 May the LORD our God be with us, as He was with our fathers. May He never leave us nor forsake us.
Mag-uban kanato si Jehova nga atong Dios ingon nga siya nag-uban sa atong mga amahan: ayaw siya pagpabiyaa kanato, ni pagpabulaga kanato;
58 May He incline our hearts to Himself, to walk in all His ways and to keep the commandments and statutes and ordinances He commanded our fathers.
Aron iyang ipakiling ang atong mga kasingkasing ngadto kaniya sa paglakaw sa tanan sa iyang mga dalan, ug sa pagbantay sa iyang kasugoan, ug sa iyang kabalaoran, ug sa iyang mga tulomanon, nga iyang gisugo sa atong mga amahan.
59 And may these words with which I have made my petition before the LORD be near to the LORD our God day and night, so that He may uphold the cause of His servant and of His people Israel as each day requires,
Ug hinaut unta nga kining mga pulonga nga ginahimo ko aron sa pagpakilooy sa atubangan ni Jehova, mahiduol kang Jehova nga atong Dios sa adlaw ug gabii, aron iyang labanan ang katungod sa iyang alagad, ug ang katungod sa iyang katawohan nga Israel, sumala sa kinahanglan sa adlaw-adlaw;
60 so that all the peoples of the earth may know that the LORD is God. There is no other!
Aron ang tanang mga katawohan sa yuta manghibalo nga si Jehova, siya mao ang Dios; wala nay lain.
61 So let your heart be fully devoted to the LORD our God, as it is this day, to walk in His statutes and to keep His commandments.”
Busa hingpita ang inyong kasingkasing uban kang Jehova nga atong Dios, sa paglakat sa iyang kabalaoran, ug sa pagbantay sa iyang kasugoan, maingon niining adlawa.
62 Then the king and all Israel with him offered sacrifices before the LORD.
Ug ang hari, ug ang tibook Israel uban kaniya, nanaghalad ug halad sa atubangan ni Jehova.
63 And Solomon offered as peace offerings to the LORD 22,000 oxen and 120,000 sheep. So the king and all the Israelites dedicated the house of the LORD.
Ug si Salomon naghalad sa mga halad-sa-pakigdait, nga iyang gihalad kang Jehova, kaluhaan ug duha ka libo ka vaca, ug usa ka gatus ug kaluhaan ka libo ka mga carnero. Busa ang hari ug ang tanang mga anak sa Israel nagpahanungod sa balay ni Jehova;
64 On that same day the king consecrated the middle of the courtyard in front of the house of the LORD, and there he offered the burnt offerings, the grain offerings, and the fat of the peace offerings, since the bronze altar before the LORD was too small to contain all these offerings.
Sa maong adlaw gipabalaan sa hari ang taliwala sa patyo nga diha sa atubangan sa balay ni Jehova; kay didto siya naghalad sa halad-nga-sinunog, ug halad-nga-kalan-on, ug ang tambok sa halad-sa-pakigdait tungod kay ang tumbaga nga halaran nga dinha sa atubangan ni Jehova diyutay ra kaayo aron sa pagdawat sa halad-nga-sinunog, ug sa halad-nga-kalan-on, ug sa tambok sa halad-sa-pakigdait.
65 So at that time Solomon and all Israel with him—a great assembly of people from Lebo-hamath to the Brook of Egypt—kept the feast before the LORD our God for seven days and seven more days—fourteen days in all.
Busa si Salomon naghimo sa fiesta niadtong panahona, ug ang tibook Israel uban kaniya, sa usa ka dakung katilingban sukad sa ganghaan sa Hamath ngadto sa sapa sa Egipto, sa atubangan ni Jehova nga atong Dios, pito ka adlaw ug pito ka adlaw, bisan napulo ug upat ka adlaw.
66 On the fifteenth day Solomon sent the people away. So they blessed the king and went home, joyful and glad in heart for all the good things that the LORD had done for His servant David and for His people Israel.
Sa ikawalo ka adlaw iyang gipapauli ang katawohan: ug ilang gibulahan ang hari, ug nangadto sa ilang balong-balong nga puno sa kasadya ug kalipay sa kasingkasing tungod sa tanang kaayo nga gipakita ni Jehova kang David nga iyang alagad, ug sa Israel nga iyang katawohan.
