Acts 7
1 And the chief priest said: Are these things so?
१महायाजक म्हणाला, “या गोष्टी अशाच आहेत काय?”
2 He replied: Brethren and fathers, hear: The God of glory appeared to our father Abraham, while he was in Mesopotamia, before he dwelt in Charran,
२तेव्हा तो म्हणाला, “बंधुजनहो व वडिलांनो, ऐका, आपला पूर्वज अब्राहाम हारान प्रांतात जाऊन राहण्यापूर्वी मेसोपटेम्या देशात असता गौरवशाली देवाने त्यास दर्शन दिले.”
3 and said to him: Get out from your land, and from your kindred, and come into a land that I will show you.
३व म्हटले, “तू आपला देश व आपले नातलग सोडून मी तुला दाखवीन त्या देशात जा.
4 Then he departed from the land of the Chaldeans, and dwelt in Charran; and thence, after his father died, he removed into this land, in which you now dwell.
४तेव्हा तो खास्द्यांच्या देशातून निघून हारान नगरात जाऊन राहिला; मग त्याचा पिता मरण पावल्यावर देवाने त्यास तेथून काढून सध्या तुम्ही राहता त्या देशात आणले.
5 And he gave him no inheritance in it, not a foot breadth: and yet he promised to give it for a possession to him, and to his posterity after him, when as yet he had no child.
५पण त्यामध्ये त्यास वतन दिले नाही, पाऊल भर देखील जमीन दिली नाही. त्यास मूलबाळ नसताही देवाने त्यास अभिवचन दिले की, हा देश तुला व तुझ्यामागे तुझ्या संततीला वतन असा देईल.
6 And God spoke thus: That his posterity should sojourn in a strange land, and they should enslave them and afflict them, for four hundred years.
६देवाने आणखी असे सांगितले त्याची संतती परदेशात जाऊन काही काळ राहतील, आणि ते लोक त्यांना दास करून चारशे वर्षे वाईटाने वागवतील.
7 And the nation to which they shall be in bondage I will judge, said God; and after that, they shall come forth and serve me in this place.
७‘ज्या राष्ट्राच्या दास्यात ते असतील त्यांचा न्याय मी करीन’ आणि त्यानंतर ते तेथून निघून ‘या स्थळी माझी उपासना करतील,’ असे देवाने म्हटले.
8 And he gave him the covenant of circumcision, and thus he begot Isaac, and circumcised him the eighth day; and Isaac begot Jacob, and Jacob begot the twelve patriarchs.
८त्याने अब्राहामाला सुंतेचा करार लावून दिला हा करार झाल्यानंतर अब्राहामाला इसहाक झाला, त्याची त्याने आठव्या दिवशी सुंता केली मग इसहाकाला याकोब झाला व याकोबाला बारा कुलपती झाले.
9 And the patriarchs, moved with envy, sold Joseph into Egypt: but God was with him,
९नंतर कुलपतींनी हेव्यामुळे योसेफाला मिसर देशात विकून टाकले, पण देव त्याच्याबरोबर होता.
10 and delivered him from all his afflictions, and gave him favor and wisdom in the sight of Pharoah, king of Egypt: and he made him governor over Egypt, and his whole house.
१०त्याने त्यास त्याच्यावरील सर्व संकटातून सोडवले, आणि मिसर देशाचा राजा फारो याच्यासमोर त्यास कृपापात्र व ज्ञानी असे केले. म्हणून फारोने त्यास मिसर देशावर व आपल्या सर्व घरावर अधिकारी नेमले.
11 And there came a famine, and great affliction on the whole land of Egypt, and of Chanaan: and our fathers found no sustenance.
११मग सर्व मिसर: आणि कनान या देशात दुष्काळ पडून त्यांच्यावर जबर संकट आले आणि आपल्या पूर्वजांना अन्न मिळेनासे झाले.
12 But when Jacob heard that there was grain in Egypt, he sent forth our fathers the first time:
१२तेव्हा मिसर देशात धान्य आहे, हे ऐकून याकोबाने तुमच्याआमच्या पूर्वजांना पहिल्या खेपेस पाठवले.
13 and, on their second visit, Joseph made himself known to his brothers, and the kindred of Joseph were made known to Pharaoh.
१३मग दुसऱ्या खेपेस योसेफाने आपल्या भावांना ओळख दिली; आणि योसेफाचे कूळ फारो राजाला कळले.
14 And Joseph sent and called to him his father Jacob, and all his kindred, seventy-five souls.
१४तेव्हा योसेफाने आपला पिता याकोब व आपले सगळे नातलग, म्हणजे पंचाहत्तर माणसे ह्यांना बोलावून घेतले.
15 And Jacob went down into Egypt, and died, himself and our fathers;
१५ह्याप्रमाणे याकोब मिसर देशात गेला; आणि तेथे तो, व आपले पूर्वजही मरण पावले.
16 and they were carried over into Sychem, and laid in the sepulcher which Abraham bought for its value in silver, from the sons of Emmor, the father of Sychem.
१६त्यांना शखेमात नेले आणि जी कबर अब्राहामाने शखेमात हमोराच्या पुत्रांपासून रोख रुपये देऊन विकत घेतली होती तिच्यात त्यांना पुरले.
17 And as the time of the promise which God had made with an oath to Abraham drew near, the people increased and multiplied in Egypt,
१७मग देवाने अब्राहामाला जे अभिवचन दिले होते ते पूर्ण होण्याचा समय जसजसा जवळ आला, तसतसे ते लोक मिसर देशात वाढून संख्येने पुष्कळ झाले.
18 till another king arose, who knew not Joseph.
१८योसेफाची माहिती नसलेला असा दुसरा राजा मिसर देशाच्या गादीवर बसेपर्यंत असे चालले.
19 He dealt insidiously with our race, and afflicted our fathers, so that they exposed their infants, in order that they might not live.
१९हाच राजा आपल्या लोकांबरोबर कपटाने वागला आणि त्यांची बालके जगू नयेत, म्हणून ती बाहेर टाकून देण्यास त्याने त्यांना भाग पाडले असे त्याने आपल्या पूर्वजांना छळले.
20 At which time Moses was born; and he was exceedingly beautiful, and was nursed three months in his father’s house.
२०त्या काळात मोशेचा जन्म झाला, तो देवाच्या दृष्टीने अतिशय सुंदर होता; त्याचे पालनपोषण तीन महिने पर्यंत त्याच्या पित्याच्या घरी झाले.
21 But having been exposed, the daughter of Pharaoh took him up, and educated him as her own son.
२१मग त्यास बाहेर टाकून देण्यात आले असता, फारोच्या कन्येने त्यास घेउन आपला मुलगा म्हणून त्यास वाढवले.
22 And Moses was instructed in all the wisdom of the Egyptians, and was mighty in words and in deeds.
२२मोशेला मिसरी लोकांचे सर्व ज्ञान शिकला; आणि तो भाषणात व कामात पराक्रमी होता.
23 When he had completed his fortieth year, it came into his heart to visit his brethren, the sons of Israel.
२३मग तो जवळ जवळ चाळीस वर्षाचा झाला, तेव्हा आपले बांधव म्हणजे इस्राएलाचे संतान ह्यांची भेट घ्यावी असे त्याच्या मनात आले.
24 And seeing one of them unjustly treated, he defended and avenged him that was oppressed, and smote the Egyptian.
२४तेव्हा मोशेने इस्राएलातील कोणाएकावर अन्याय होत आहे, असे पाहून या जाचलेल्या मनुष्याचा कैवार घेतला आणि मिसऱ्याला मारून त्याचा सूड घेतला:
25 And he supposed that his brethren would understand that, by his hand, God would give them salvation: but they understood not.
२५तेव्हा देव त्याच्या हातून त्याच्या बांधवाची सुटका करत आहे हे त्यांना समजले असेल असे त्यास वाटले होते, पण ते त्यांना समजले नाही.
26 And on the next day he showed himself to them, as they were fighting, and endeavored to persuade them to peace, saying, Men, you are brothers: why do you injure one another?
२६मग दुसऱ्या दिवशी कोणी इस्राएली भांडत असता तो त्यांच्यापुढे आला व त्यांचा समेट करू लागला; तो म्हणाला, ‘गृहस्थांनो, तुम्ही बांधव; आहात एकमेकांवर अन्याय का करता?’
27 But he that was doing the injury to his neighbor, thrust him away, saying, Who made you a ruler or a judge over us?
२७तेव्हा जो आपल्या शेजाऱ्यावर अन्याय करत होता, तो त्यास ढकलून देऊन म्हणाला, ‘तुला आमच्यावर अधिकारी व न्यायाधीश कोणी केले?
28 Do you intend to kill me, as you killed the Egyptian yesterday?
२८काल तू मिसऱ्याला ठार मारले, तसे मलाही मारायला पाहतोस काय?’
29 And at that saying Moses fled, and became a resident in the land of Midian, where he begot two sons.
२९हे शब्द ऐकताच मोशे पळून गेला आणि मिद्यान देशात परदेशी होऊन राहिला; तेथे त्यास दोन पुत्र झाले.
30 And when forty years were completed, there appeared to him, in the wilderness of Mount Sinai, an angel of the Lord in a flame of fire in a bush.
३०मग चाळीस वर्षे भरल्यावर, सीनाय पर्वताच्या रानात एका झुडपातील अग्निज्वालेत एक देवदूत त्याच्या दृष्टीस पडला.
31 When Moses saw it, he wondered at the sight, and as he was drawing near to observe it, the voice of the Lord came to him:
३१मग मोशेने अग्निज्वालाचे दृष्य पाहिल्यावर, तो फार आश्चर्यचकित झाला; आणि हे दृष्य पाहण्यासाठी तो जवळ गेला, तेव्हा प्रभूची वाणी झाली की,
32 I am the God of your fathers, the God of Abraham, and the God of Isaac, and the God of Jacob. And Moses trembled, and durst not observe it.
३२‘मी तुझ्या पूर्वजांचा देव, अब्राहामाचा देव, इसहाकाचा देव, व याकोबाचा देव आहे.’ तेव्हा मोशे थरथर कापला व त्यास तिकडे पाहण्याचे धैर्य झाले नाही.
33 Then said the Lord to him: Loose your shoes from your feet; for the place in which you stand is holy ground.
३३कारण प्रभूने त्यास म्हटले, ‘तू आपल्या पायातले जोडे काढ, कारण ज्या जागेवर तू उभा आहेस ती पवित्र भूमी आहे.
34 I have surely seen the affliction of my people who are in Egypt, and I have heard their groaning, and I have come down to deliver them; and now come, and I will send you into Egypt.
३४मिसर देशातल्या माझ्या लोकांची विपत्ती मी खरोखर पाहिली आहे; त्यांचे हुंदके मी ऐकले आहेत आणि त्यांना सोडवून घेण्यासाठी मी उतरलो आहे; तर आता चल, मी तुला मिसर देशात पाठवतो.’
35 This Moses, whom they rejected, saying, Who made you a ruler and a judge? him God sent as a ruler and as a redeemer, by the hand of the angel that appeared to him in the bush.
३५तुला अधिकारी व न्यायाधीश कोणी केले, असे म्हणून, ‘ज्या मोशेला त्यांनी झिडकारले होते?’ त्यालाच झुडपात दर्शन झालेल्या देवदूताच्या हस्ते, देवाने अधिकारी व मुक्तिदाता म्हणून पाठवले.
36 He brought them out, after he had performed wonders and signs in the land of Egypt, and at the Red Sea, and in the wilderness, forty years.
३६मिसर देशात, तांबड्या समुद्रात, व रानात चाळीस वर्षे अद्भूत कृत्ये करून व चिन्हे दाखवून त्या लोकांस बाहेर नेले.
37 This is that Moses, who said to the sons of Israel, A prophet like me will the Lord your God raise up for you from among your brethren; him shall you hear.
३७तोच मोशे इस्राएल लोकांस म्हणाला, ‘देव तुमच्या बांधवामधून, माझ्यासारखा संदेष्टा तुमच्यासाठी उत्पन्न करील.’
38 This is he who was in the congregation in the wilderness with the angel that spoke to him in the mount Sina, and with our fathers; he received the living oracles, that he might give them to us.
३८रानातील मंडळीमध्ये सीनाय पर्वतावर त्याच्याशी बोलणाऱ्या देवदूताबरोबर आणि आपल्या पूर्वजांबरोबर जो होता तो हाच होय. त्यालाच आपल्याला देण्याकरता जिवंत वचने मिळाली.
39 To him our fathers were not willing to be obedient; but they rejected him, and turned back in their hearts to Egypt,
३९त्याचे ऐकण्याची आपल्या पूर्वजांची इच्छा नव्हती; तर त्यांनी त्यास धिक्कारले व आपले अंतःकरण मिसर देशाकडे फिरवून.
40 saying to Aaron: Make us gods that shall go before us; for, as for this Moses, who brought us out of the land of Egypt, we know not what has become of him.
४०ते अहरोनाला म्हणाले, ‘आमच्यापुढे चालतील अशा देवता आम्हास करून दे. कारण ज्याने आम्हास मिसर देशातून आणले त्या मोशेचे काय झाले, हे आम्हास कळत नाही.’
41 And they made a calf in those days, and offered sacrifice to the idol, and rejoiced in the works of their own hands.
४१मग त्या दिवसात त्यांनी वासराची मूर्ती बनवली, व तिच्यापुढे ‘यज्ञ करुन’ आपल्या हातच्या कृतीबद्दल आनंदोत्सव केला.
42 But God turned and delivered them up to serve the host of heaven, as it is written in the book of the prophets: Your victims and your sacrifices did you offer to me for forty years in the wilderness, O house of Israel?
४२तेव्हा देवाने त्यांच्याकडे पाठ फिरवली आणि त्यांना आकाशातील सेनागणाची पूजा करण्यास सोडून दिले; ह्याविषयी संदेष्ट्यांच्या पुस्तकात लिहीले आहे ‘हे इस्राएलाच्या घराण्या, तुम्ही चाळीस वर्षे अरण्यात बलिदाने व यज्ञ मला केलेत काय?
43 Yes, you took up the tabernacle of Moloch, and the star of your God Remphan, images which you made to worship; and I will carry you away beyond Babylon.
४३मोलखाचा मंडप व रेफान दैवतांचा तारा म्हणजे पुजण्याकरता: तुम्ही ज्या प्रतिमा केल्या त्या तुम्ही उचलून घेतल्या; मीही तुम्हास बाबेलच्या पलिकडे नेऊन ठेवीन.’
44 The tabernacle of the testimony was with our fathers in the wilderness, built as he who spoke to Moses commanded him to build it, according to the pattern which he had seen:
४४तू जो नमुना पाहिलास त्याप्रमाणे साक्षीचा मंडप कर, असे ज्याने मोशेला सांगितले, त्याने नेमल्याप्रमाणे तो मंडप रानात आपल्या पूर्वजांचा होता.
45 which our fathers, who were with Joshua, received by succession, and brought into the land possessed by the Gentiles, whom God continued to drive out from the face of our fathers till the days of David,
४५जी राष्ट्रे देवाने त्यांच्यासमोरून घालवली, त्यांचा देश आपल्या ताब्यात घेतला, तेव्हा तो मिळालेला मंडप त्यांनी यहोशवाबरोबर त्या देशात आणिला. आणि दाविदाच्या काळापर्यंत परंपरेने तसाच ठेवला.
46 who found favor before God, and desired to find a dwelling-place for the God of Jacob.
४६दाविदावर देवाची कृपादृष्टी झाली; आणि त्याने याकोबाच्या घराण्यासाठी वस्तीस्थान मिळविण्याची विनंती केली.
47 But Solomon built him a house.
४७आणि शलमोनाने त्याच्यासाठी घर बांधले.
48 Yet the Most High dwells not in temples made with hands, as says the prophet:
४८तथापि जो परात्पर तो हातांनी बांधलेल्या घरात राहत नाही; संदेष्ट्याने म्हणले आहे.
49 Heaven is my throne, and the earth is my footstool. What house will you build me? says the Lord; or what is the place of my rest?
४९प्रभू म्हणतो, ‘आकाश माझे राजासन आहे, पृथ्वी माझे पादासन आहे. तुम्ही माझ्यासाठी कशा प्रकारचे घर बांधणार? किंवा माझ्या विसाव्याचे स्थान कोणते?
50 Has not my hand made all these things?
५०माझ्या हाताने या सर्व वस्तू केल्या नाहीत काय?’
51 You stiff-necked, and uncircumcised in heart and in ears, you do always resist the Holy Spirit; as your fathers did, so also do you.
५१अहो ताठ मानेच्या आणि हृदयांची व कानांची सुंता न झालेल्या, लोकांनो तुम्ही तर पवित्र आत्म्याला; सर्वदा विरोध करता जसे तुमचे पूर्वज तसेच तुम्हीही.
52 Which of the prophets did not your fathers persecute? They slew also those who foretold the coming of the Just One, of whom you have now become the betrayers and murderers;
५२ज्याचा पाठलाग तुमच्या पूर्वजांनी केला नाही असा संदेष्ट्यांमध्ये कोणी झाला का? ज्यांनी त्या नीतिमान पुरूषाच्या आगमनाविषयी पूर्वी सांगितले त्यांना त्यांनी जिवे मारले; आणि आता त्यास धरून देणारे व जिवे मारणारे तुम्ही निघाला आहात.
53 who received the law by the appointment of angels, and have not kepi, it.
५३अशा तुम्हास देवदूतांच्या योगे योजलेले नियमशास्त्र प्राप्त झाले होते, पण तुम्ही ते पाळले नाही.”
54 When they heard these things, they were enraged in their hearts, and gnashed upon him with their teeth.
५४त्याचे भाषण ऐकणाऱ्या सभेतील सभासदांच्या अंतःकरणास इतके झोंबले, ते दातओठ खाऊ लागले.
55 But being full of the Holy Spirit, he looked earnestly up into heaven, and saw the glory of God, and Jesus standing at the right hand of God;
५५परंतु पवित्र आत्म्याने पूर्ण होऊन त्याने आकाशाकडे निरखून पाहिले, तेव्हा देवाचे तेज व देवाच्या उजवीकडे येशू उभा असलेला त्याच्या दृष्टीस पडला.
56 and he said: Behold, I see the heavens opened, and the Son of man standing at the right hand of God.
५६आणि त्याने म्हटले, “पाहा, आकाश उघडलेले व मनुष्याचा पुत्र देवाच्या उजवीकडे उभा असलेला मला दिसत आहे.”
57 And they cried out with a loud voice, and stopped their ears, and, with one consent, rushed upon him,
५७तेव्हा ते मोठ्याने ओरडून, व कान बंद करीत, एकजुटीने त्याच्या अंगावर धावून गेले;
58 and drove him out of the city, and stoned him. And the witnesses laid down their clothes at the feet of a young man called Saul.
५८मग ते त्यास शहराबाहेर घालवून दगडमार करू लागले: आणि साक्षीदारांनी आपली वस्त्रे शौल नावाच्या एका तरूणाच्या पायाजवळ ठेवली.
59 And they stoned Stephen while he was calling on the Lord, and saying: Lord Jesus, receive my spirit.
५९ते दगडमार करीत असता स्तेफन प्रभूचा धावा करीत म्हणाला, “हे प्रभू येशू, माझ्या आत्म्याचा स्वीकार कर.”
60 And he kneeled down and cried with a loud voice: Lord, let not this sin stand against them. And when he had said this, he fell asleep. And Saul was well pleased with his death.
६०मग गुडघे टेकून तो मोठ्याने ओरडला, “हे प्रभू, हे पाप त्यांच्याकडे मोजू नको.” असे बोलून, तो मरण पावला.
