Proverbs 22
1 A [good] name is rather to be chosen than great riches, [And] loving favor rather than silver and gold.
Ang maayong ngalan pagapilion labi pa sa dagkong mga bahandi ug ang kaluoy mas maayo pa kay sa plata ug bulawan.
2 The rich and the poor meet together: Jehovah is the maker of them all.
Ang adunahan ug kabos nga mga tawo managsama lamang sa niini nga paagi— si Yahweh ang nagbuhat kanilang tanan.
3 A prudent man seeth the evil, and hideth himself; But the simple pass on, and suffer for it.
Ang mabinantayon nga tawo makakita sa kasamok ug magatago sa iyang kaugalingon, apan ang walay pagtagad mopadayon ug mag-antos tungod niini.
4 The reward of humility [and] the fear of Jehovah [Is] riches, and honor, and life.
Ang ganti sa pagkamapainubsanon ug pagkamahadlokon kang Yahweh mao ang mga bahandi, dungog, ug kinabuhi.
5 Thorns [and] snares are in the way of the perverse: He that keepeth his soul shall be far from them.
Mga tunok ug mga lit-ag ang naglaray sa agianan sa masinupakon; si bisan kinsa nga nagbantay sa iyang kinabuhi mapahilayo gikan kanila.
6 Train up a child in the way he should go, And even when he is old he will not depart from it.
Tudloi ang bata sa dalan nga angay niyang pagaadtoan ug sa dihang matigulang na siya dili siya motalikod gikan niana nga pagpanudlo.
7 The rich ruleth over the poor; And the borrower is servant to the lender.
Ang adunahan nga mga tawo modumala ibabaw sa mga kabos nga mga tawo ug siya nga nangutang ulipon sa usa nga nagapautang.
8 He that soweth iniquity shall reap calamity; And the rod of his wrath shall fail.
Siya nga nagpugas sa dili matarong magaani ug kasamok ug ang iyang sungkod sa kapungot mahanaw.
9 He that hath a bountiful eye shall be blessed; For he giveth of his bread to the poor.
Siya nga adunay mata sa pagkamahinatagon pagapanalanginan, kay gipakigbahin niya ang iyang tinapay ngadto sa mga kabos.
10 Cast out the scoffer, and contention will go out; Yea, strife and ignominy will cease.
Papahawaa ang mga matamayon, ug pagulaa ang samokan; ug mohunong ang mga panaglalis ug mga pagtamay.
11 He that loveth pureness of heart, [For] the grace of his lips the king will be his friend.
Siya nga nahigugma sa putli nga kasingkasing ug kansang mga pagpanulti malumo, mahimo niyang higala ang hari.
12 The eyes of Jehovah preserve [him that hath] knowledge; But he overthroweth the words of the treacherous man.
Ang mga mata ni Yahweh kanunay nga nagabantay sa kahibalo, apan isalikway niya ang mga pulong sa mabudhion.
13 The sluggard saith, There is a lion without; I shall be slain in the streets.
Ang tawong tapolan moingon, “Adunay liyon sa dalan! Pagapatyon ako diha sa hawan nga mga dapit.”
14 The mouth of strange women is a deep pit; He that is abhorred of Jehovah shall fall therein.
Ang baba sa babaye nga mananapaw usa ka lalom nga bung-aw; mosilaob ang kasuko ni Yahweh batok sa tawo nga mahulog niini.
15 Foolishness is bound up in the heart of a child; [But] the rod of correction shall drive it far from him.
Nabugkos ang mga binuang diha sa kasingkasing sa bata, apan ang bunal sa pagpanton magapahawa niini palayo.
16 He that oppresseth the poor to increase his [gain], [And] he that giveth to the rich, [shall come] only to want.
Siya nga namintaha sa mga kabos nga mga tawo aron madugangan ang iyang bahandi, o paghatag ngadto sa mga adunahan nga tawo, mosangko ngadto sa kawalad-on.
17 Incline thine ear, and hear the words of the wise, And apply thy heart unto my knowledge.
Ipapaminaw ang imong dalunggan ug patalinghogi ang mga pulong sa maalamon ug gamita ang imong kasingkasing sa akong kahibalo,
18 For it is a pleasant thing if thou keep them within thee, If they be established together upon thy lips.
kay makaayo kanimo kung ampingan mo kini diha sa imong kinasuloran, kung kining tanan andam na diha sa imong mga ngabil.
19 That thy trust may be in Jehovah, I have made [them] known to thee this day, even to thee.
Aron nga ang imong pagsalig maanaa kang Yahweh, gitudlo ko kini kanimo karong adlawa— bisan kanimo.
20 Have not I written unto thee excellent things Of counsels and knowledge,
Wala ba diay ako makasulat alang kanimo ug 30 ka mga panultihong pagpanudlo ug kahibalo,
21 To make thee know the certainty of the words of truth, That thou mayest carry back words of truth to them that send thee?
aron sa pagtudlo kanimo sa kamatuoran niining kasaligan nga mga pulong, aron makahatag ka ug kasaligan nga mga tubag niadtong nagpadala kanimo?
22 Rob not the poor, because he is poor; Neither oppress the afflicted in the gate:
Ayaw kawati ang kabos tungod kay kabos siya, o yatakan ang mga nagkinahanglan nga anaa sa ganghaan,
23 For Jehovah will plead their cause, And despoil of life those that despoil them.
kay labanan ni Yahweh ang ilang kahimtang, ug kawatan niya sa kinabuhi kadtong nagakawat kanila.
24 Make no friendship with a man that is given to anger; And with a wrathful man thou shalt not go:
Ayaw pagpakighigala sa tawo nga gidumalahan sa kasuko ug kinahanglan nga dili ka mouban sa tawo nga maligutguton,
25 Lest thou learn his ways, And get a snare to thy soul.
o tingali ug makakat-on ka sa iyang mga paagi ug motukob ka sa paon alang sa imong kalag.
26 Be thou not one of them that strike hands, [Or] of them that are sureties for debts.
Ayaw paisip nga usa niadtong mohapak sa mga kamot, nga nagapasalig sa utang.
27 If thou hast not wherewith to pay, Why should he take away thy bed from under thee?
Kung makulang ka sa pagbayad, unsa man ang makapahunong sa usa ka tawo sa pagkuha sa higdaanan nga imong gihigdaan?
28 Remove not the ancient landmark, Which thy fathers have set.
Ayaw ibalhin ang karaan nga utlanang bato nga gipahimutang sa imong mga amahan.
29 Seest thou a man diligent in his business? he shall stand before kings; He shall not stand before mean men.
Nakakita ka ba ug usa ka tawo nga hanas sa iyang trabaho? Mobarog siya atubangan sa mga hari; dili siya mobarog atubangan sa mga yano lamang nga mga tawo.
