Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
Kong ikaw magalingkod sa pagkaon uban sa usa ka punoan, Paniira sa masingkamoton siya nga anaa sa imong atubangan;
2 put a knife to your throat if you are a man given to appetite.
Ug ibutang ang usa ka cuchillo sa imong totonlan, Kong ikaw usa ka tawo nga ulipon sa kailibgon.
3 Do not be desirous of his dainties, since they are deceitful food.
Ayaw pagtinguhaa ang iyang mga lamiang pagkaon; Sa nakita mo nga sila maoy malimbongon nga makaon.
4 Do not weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
Ayaw paghago sa imong kaugalingon sa pagpakadato; Hunong gikan sa imong kaugalingong kaalam.
5 Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
Ibutang mo ba ang imong mga mata ibabaw nianang dili mao? Kay sa pagkatinuod ang mga bahandi magahimo ug mga pako sa ilang kaugalingon, Sama sa usa ka agila nga nagalupad paingon ngadto sa langit.
6 Do not eat the food of him who has a stingy eye, and do not crave his delicacies,
Ayaw pagkan-a ang tinapay niya nga may usa ka dautan nga mata, Ni kaibgan mo ang iyang mga lamiang makaon:
7 for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
Kay maingon nga siya nagahunahuna sa sulod sa iyang kaugalingon, sa ingon niana mao man siya: Kumaon ka ug uminum, siya magaingon kanimo; Apan ang iyang kasingkasing wala iduyog kanimo.
8 You will vomit up the morsel which you have eaten and waste your pleasant words.
Ang usa ka hungit nga imong nakaon imong igasuka, Ug pagulaa ang imong mga q2 matam-is nga pulong.
9 Do not speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Ayaw pagsulti diha sa pagdungog sa usa ka buang; Kay siya magatamay sa kaalam sa imong mga pulong.
10 Do not move the ancient boundary stone. Do not encroach on the fields of the fatherless,
Ayaw pagbalhina ang karaang mohon sa yuta; Ug ayaw pagsulod sa kaumahan sa mga ilo:
11 for their Defender is strong. He will plead their case against you.
Kay ang ilang Mamamawi kusganon man; Siya magalaban sa ilang katungod batok kanimo.
12 Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
Ibutang ang imong kasingkasing sa pahamatngon, Ug ang imong mga igdulungog sa mga pulong sa kahibalo.
13 Do not withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Ayaw pagpunggi ang pagbadlong gikan sa bata; Kay kong imong hampakon siya sa bunal, siya dili mamatay.
Imong pagahampakon gayud siya uban sa bunal, Ug maluwas ang iyang kalag gikan sa Sheol. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine.
Anak ko, kong ang imong kasingkasing magmaalamon, Ang akong kasingkasing magamalipayon, bisan ang akong kasingkasing:
16 Yes, my heart will rejoice when your lips speak what is right.
Oo, ang akong kasingkasing magamalipayon, Kong ang imong mga ngabil magapamulong sa mga butang nga matarung.
17 Do not let your heart envy sinners, but rather fear the LORD all day long.
Ayaw itugot sa imong kasingkasing sa pagkasina sa mga makasasala; Apan himoa ang pagkahadlok kang Jehova sa tanang mga adlaw:
18 Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.
Kay sa pagkatinuod adunay usa ka balus; Ug ang imong paglaum dili pagaputlon.
19 Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!
Mamati ka, anak ko, ug magmaalamon ka, Ug mandoi ang imong kasingkasing diha sa dalan.
20 Do not be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat;
Ayaw pagtipon taliwala sa mga palainum sa vino, Taliwala sa mga ulitan nga komakaon sa unod:
21 for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
Kay ang palahubog ug ang ulitan modangat sa kawalad-on; Ug ang pagkahingatulog magapasaput sa usa ka tawo sa mga nuog.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Pamati sa imong amahan nga nanganak kanimo, Ug ayaw pagtamaya ang imong inahan kong siya matigulang na.
23 Buy the truth, and do not sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
Palita ang kamatuoran, ug ayaw kini pag-ibaligya; Oo, ang kaalam, ug pahamatngon, ug ang salabutan.
24 The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
Ang amahan sa matarung malipayon sa daku uyamut; Ug kadtong manganak sa usa ka manggialamon nga bata nagamalipayon tungod kaniya.
25 Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!
Lipaya ang imong amahan ug ang imong inahan, Ug pasadyaa siya nga nanganak kanimo.
26 My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
Anak ko, ihatag kanako ang imong kasingkasing; Ug ipahimuot sa imong mga mata ang akong mga dalan.
27 For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
Kay ang usa ka bigaon maoy usa ka halalum nga kanal; Ug ang usa ka babaye nga dumuloong maoy usa ka masigpit nga gahong.
28 Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.
Oo, siya magabanhig ingon sa usa ka kawatan, Ug magadugang sa mga maluibon sa taliwala sa mga tawo.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
Kinsa man ang may kasakit? kinsa man ang may kasubo? kinsa man ang may panagkabingkil? Kinsa man ang may pagbagulbol? kinsa man ang may mga samad sa walay gipasikaran? Kinsa man ang may kapula sa mga mata?
30 Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
Mao kadtong magapabilin sa pag-inum-inum ug vino; Kadtong magapanggula aron sa pagpangita sa sinakot nga vino.
31 Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
Dili ka magtan-aw sa vino kong kini magapula, Kong kini magapangidlap sulod sa copa, Sa diha nga kini magaagay nga mahapsay:
32 In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.
Kay sa katapusan kini magapamaak sama sa bitin, Ug moikos sama sa udto-udto.
33 Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
Ang imong mga mata makasudong sa mga butang nga katingalahan, Ug ang imong kasingkasing magapamulong sa baliko nga mga butang.
34 Yes, you will be as he who lies down in the middle of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
Oo, ikaw maingon niadtong nagahigda sa kinataliwad-an sa dagat, Kun maingon niadtong nagahigda sa kinatumyan sa palo sa sakayan.
35 “They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I do not feel it! When will I wake up? I can do it again. I will look for more.”
Sila nagbunal kanako, moingon ka, ug ako wala maunsa; Sila naglatos kanako, ug kini wala ko batia: Anus-a ba ako magamata? Pangitaon ko pa kini pag-usab.
