Proverbs 22
1 A good name is more desirable than great riches, and loving favor is better than silver and gold.
Cenniejsze [jest] dobre imię niż wielkie bogactwa, a przychylność lepsza niż srebro i złoto.
2 The rich and the poor have this in common: The LORD is the maker of them all.
Bogaty i ubogi spotykają się, PAN jest stwórcą obydwu.
3 A prudent man sees danger and hides himself; but the simple pass on, and suffer for it.
Roztropny dostrzega zło i ukrywa się, ale prości idą dalej i ponoszą karę.
4 The result of humility and the fear of the LORD is wealth, honor, and life.
Owocem pokory i bojaźni PANA jest bogactwo, chwała i życie.
5 Thorns and snares are in the path of the wicked; whoever guards his soul stays far from them.
Ciernie i sidła [są] na drodze przewrotnego; kto strzeże swej duszy, trzyma się z dala od nich.
6 Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.
Pouczaj dziecko w drodze, którą ma iść, a gdy się zestarzeje, nie odstąpi od niej.
7 The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.
Bogaty panuje nad ubogimi, a ten, co pożycza, jest sługą tego, który mu pożycza.
8 He who sows wickedness reaps trouble, and the rod of his fury will be destroyed.
Kto sieje nieprawość, będzie żąć cierpienie, a rózga jego gniewu przepadnie.
9 He who has a generous eye will be blessed, for he shares his food with the poor.
Kto ma dobrotliwe oko, będzie błogosławiony, bo dzieli się swym chlebem z ubogim.
10 Drive out the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.
Wyrzuć szydercę, a ustanie spór, owszem, zakończy się kłótnia i zniewaga.
11 He who loves purity of heart and speaks gracefully is the king’s friend.
Kto kocha czystość serca, tego wdzięk warg sprawi, że król [będzie] jego przyjacielem.
12 The LORD’s eyes watch over knowledge, but he frustrates the words of the unfaithful.
Oczy PANA strzegą wiedzy, a on obala słowa przewrotnego.
13 The sluggard says, “There is a lion outside! I will be killed in the streets!”
Leniwy mówi: Lew jest na dworze, będę zabity na środku ulicy.
14 The mouth of an adulteress is a deep pit. He who is under the LORD’s wrath will fall into it.
Usta obcych [kobiet są] głębokim dołem; wpadnie tam ten, na kogo PAN się gniewa.
15 Folly is bound up in the heart of a child; the rod of discipline drives it far from him.
Głupota jest przywiązana do serca dziecka, ale rózga karności wypędzi ją z niego.
16 Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.
Kto ciemięży ubogiego, aby przysporzyć sobie [bogactwa, i] kto daje bogatemu, pewnie zubożeje.
17 Turn your ear, and listen to the words of the wise. Apply your heart to my teaching.
Nadstaw ucha i słuchaj słów mędrców, i skłoń swe serce do mojej wiedzy;
18 For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
Bo to miło, jeśli zachowasz je w swoim sercu, będą razem ułożone na wargach.
19 I teach you today, even you, so that your trust may be in the LORD.
Oznajmiłem to dzisiaj właśnie tobie, abyś pokładał ufność w PANU.
20 Have not I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,
Czy nie napisałem ci znamienitych rzeczy zawierających rady i wiedzę;
21 To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?
Aby dać ci poznać pewność słów prawdy; abyś umiał odpowiedzieć słowami prawdy tym, którzy do ciebie posyłają?
22 Do not exploit the poor because he is poor; and do not crush the needy in court;
Nie okradaj nędzarza, ponieważ jest ubogi, ani nie uciskaj w bramie biednego.
23 for the LORD will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.
PAN bowiem będzie bronił ich sprawy i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
24 Do not befriend a hot-tempered man. Do not associate with one who harbors anger,
Nie przyjaźnij się z człowiekiem gniewliwym i nie obcuj z człowiekiem porywczym.
25 lest you learn his ways and ensnare your soul.
Byś nie przywykł do jego dróg i nie zastawił sideł na swą duszę.
26 Do not you be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.
Nie bądź z tych, którzy dają porękę, ani z tych, którzy ręczą za długi;
27 If you do not have means to pay, why should he take away your bed from under you?
Jeśli nie masz czym zapłacić, dlaczego miałby ktoś zabrać spod ciebie posłanie?
28 Do not move the ancient boundary stone which your fathers have set up.
Nie przesuwaj dawnej granicy, którą ustalili twoi ojcowie.
29 Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He will not serve obscure men.
Widzisz człowieka pilnego w swoich sprawach? On będzie stał przed królami, nie będzie stał przed podłymi.
