Proverbs 14
1 Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.
Mądra kobieta buduje swój dom, a głupia burzy go własnymi rękami.
2 He who walks in his uprightness fears the LORD, but he who is perverse in his ways despises him.
Kto postępuje w sposób prawy, boi się PANA, a przewrotny na swoich drogach gardzi nim.
3 The fool’s talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.
W ustach głupiego jest rózga pychy, a mądrych strzegą ich wargi.
4 Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.
Gdzie nie ma wołów, żłób jest pusty, lecz dzięki sile wołów mnoży się obfitość zboża.
5 A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.
Wierny świadek nie kłamie, a fałszywy świadek mówi kłamstwa.
6 A scoffer seeks wisdom, and does not find it, but knowledge comes easily to a discerning person.
Szyderca szuka mądrości, a nie [znajduje], lecz rozumnemu wiedza [przychodzi] łatwo.
7 Stay away from a foolish man, for you will not find knowledge on his lips.
Odsuń się od głupiego, gdyż nie znajdziesz [u niego] warg rozumnych.
8 The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.
Mądrość roztropnego [to] poznanie swojej drogi, a głupotą głupich [jest] oszustwo.
9 Fools mock at making atonement for sins, but among the upright there is good will.
Głupcy szydzą z grzechu, a u prawych [jest] przychylność.
10 The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.
Serce zna własną gorycz, a obcy nie wtrąca się w jego radość.
11 The house of the wicked will be overthrown, but the tent of the upright will flourish.
Dom niegodziwych będzie zgładzony, a mieszkanie prawych zakwitnie.
12 There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
Jest droga, która człowiekowi wydaje się słuszna, lecz końcem jej jest droga do śmierci.
13 Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.
Nawet w śmiechu serce boleje, a końcem [takiej] wesołości [jest] smutek.
14 The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.
Serce odstępcy nasyci się jego drogami, a dobry człowiek – swoimi.
15 A simple man believes everything, but the prudent man carefully considers his ways.
Prosty wierzy każdemu słowu, a roztropny zważa na swoje kroki.
16 A wise man fears and shuns evil, but the fool is hot headed and reckless.
Mądry boi się i odwraca się od zła, ale głupi w swym szaleństwie jest pewny siebie.
17 He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.
[Człowiek] porywczy popełnia głupstwa, a podstępny jest znienawidzony.
18 The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
Prości ludzie dziedziczą głupotę, a roztropni są koronowani wiedzą.
19 The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the righteous.
Źli kłaniają się przed dobrymi, a niegodziwi u bram sprawiedliwego.
20 The poor person is shunned even by his own neighbor, but the rich person has many friends.
Ubogi jest znienawidzony nawet przez swego bliźniego, a bogaty ma wielu przyjaciół.
21 He who despises his neighbor sins, but he who has pity on the poor is blessed.
Kto gardzi swym bliźnim, ten grzeszy, a kto lituje się nad ubogimi, jest błogosławiony.
22 Do not they go astray who plot evil? But love and faithfulness belong to those who plan good.
Czyż nie błądzą ci, którzy obmyślają zło? Ale miłosierdzie i prawda są z tymi, którzy obmyślają dobro.
23 In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.
Każda praca [przynosi] pożytek, a [puste] słowa [prowadzą] do nędzy.
24 The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.
Koroną mądrych [jest ich] bogactwo, ale głupota głupich [pozostaje] głupotą.
25 A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.
Prawdomówny świadek ocala dusze, a fałszywy mówi kłamstwa.
26 In the fear of the LORD is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.
W bojaźni PANA jest mocne zaufanie, a jego synowie będą mieć ucieczkę.
27 The fear of the LORD is a fountain of life, turning people from the snares of death.
Bojaźń PANA jest źródłem życia, by uniknąć sideł śmierci.
28 In the multitude of people is the king’s glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.
Liczny lud to chwała króla, a brak ludu to zguba władcy.
29 He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.
Nieskory do gniewu jest bardzo roztropny, lecz porywczy wywyższa głupotę.
30 The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.
Zdrowe serce jest życiem ciała, a zazdrość jest zgnilizną kości.
31 He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who is kind to the needy honors him.
Kto gnębi ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a czci go ten, kto lituje się nad ubogim.
32 The wicked is brought down in his calamity, but in death, the righteous has a refuge.
Niegodziwy zostaje wygnany z powodu swojego zła, a sprawiedliwy ma nadzieję [nawet] w [czasie] swojej śmierci.
33 Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.
Mądrość spoczywa w sercu rozumnego, a [co jest] w sercu głupich, wychodzi na jaw.
34 Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.
Sprawiedliwość wywyższa naród, a grzech jest hańbą narodów.
35 The king’s favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath is toward one who causes shame.
Król jest przychylny dla roztropnego sługi, lecz gniewa się [na tego], który [przynosi] hańbę.
