Acts 17
1 Now when they had passed through Amphipolis and Apollonia, they came to Thessalonica, where there was a Jewish synagogue.
Кала вонэ проджиле Амфиполи тай Аполлония, тунчи авиле дэ Фессалоника, тев сля иудеенгири синагога.
2 Paul, as was his custom, went in to them; and for three Sabbath days reasoned with them from the Scriptures,
Павло, сар лэстэ сля прылито, джиля дэ синагога и котэ трин субботы дэдумэлас иудеенца пала Лила.
3 explaining and demonstrating that the Christ had to suffer and rise again from the dead, and saying, “This Jesus, whom I proclaim to you, is the Christ.”
Вов оттерэлас тай допхэнэлас лэнди, со Христости трэбуни сля тэ прылэ грыжа тай тэ отджювдё мулэндар. — Исусо, пала Савэ мэ тумэнди розпхэнав, исин Христосо, — пхэнэлас Павло.
4 Some of them were persuaded and joined Paul and Silas: of the devout Greeks a great multitude, and not a few of the chief women.
Лэнди патине койсавэ иудея, бут пативалэн греконэн и бут джювлен барэ родостар. И всавэрэ вонэ прыачиле Павлостэ тай Силастэ.
5 But the unpersuaded Jews took along some wicked men from the marketplace and gathering a crowd, set the city in an uproar. Assaulting the house of Jason, they sought to bring them out to the people.
Авэр иудея холиле пала кода. Вонэ лиле пэґа налачен манушэн, савэн аракхле пэ форо, стидэне инте гроза манушэн и ачиле бутэн тэ подваздэ. Тунчи джиле Иасонохкэрэ цэрэстэ, родэнас Павло тай Сила, соб тэ вылиджя лэн манушэндэ.
6 When they did not find them, they dragged Jason and certain brothers before the rulers of the city, crying, “These who have turned the world upside down have come here also,
Ай кала на аракхле лэн котэ, цырдэне Иасоно тай аврэн пхралэн форохкэрэ пхурэдэрэндэ. — Кадэла мануша терэн бибахталимо пав всавири люмля, тай екхатар авиле амэндэ, — типисиле вонэ.
7 whom Jason has received. These all act contrary to the decrees of Caesar, saying that there is another king, Jesus!”
— Тай Иасоно прылиля лэн дэ пэхкоро цэр. Вонэ на прылэн императохкоро упхэнимо, тай дэдумэн, со исин авэр тхагари, Савэ акхарэн Исусо.
8 The multitude and the rulers of the city were troubled when they heard these things.
Гроза манушэн и форохкэрэ пхурэдэра ушундэ када тай пэрэдаравдэпэ.
9 When they had taken security from Jason and the rest, they let them go.
Тунчи Иасоно тай авэр потиндэ пала пэ, тай лэн отмукле.
10 The brothers immediately sent Paul and Silas away by night to Beroea. When they arrived, they went into the Jewish synagogue.
Сар кацик авиля рят, пхрала отбичалдэ Павло и Сила дэ Верия. Кала вонэ авиле пордэ, тунчи заджиле дэ иудеенгири синагога.
11 Now these were more noble than those in Thessalonica, in that they received the word with all readiness of mind, examining the Scriptures daily to see whether these things were so.
Вериниянуря сле мануша оттердэ їлэґа, а на кади, сар дэ Фессалоника. Вонэ прылиле Павлохкири дума всавэрэ їлэґа и кожно диво розлэнас Лила, соб тэ продыкхэ, чячимо када чи нат.
12 Many of them therefore believed; also of the prominent Greek women, and not a few men.
Бут лэндар патине. Патине кади ж греконэнгэрэ пативалэ джювля тай бут греконэн.
13 But when the Jews of Thessalonica had knowledge that the word of God was proclaimed by Paul at Beroea also, they came there likewise, agitating the multitudes.
Нэ кала иудея дэ Фессалоника уджянгле, со Павло пхэнэл Дэвлэхкоро Лав дэ Верия, вонэ авиле пордэ и ачиле тэ подмарэ и тэ подваздэ манушэн.
14 Then the brothers immediately sent out Paul to go as far as to the sea, and Silas and Timothy still stayed there.
Пхрала сиго отбичалдэ Павло морестэ, а Сила тай Тимофеи ачилепэ дэ форо.
15 But those who escorted Paul brought him as far as Athens. Receiving a commandment to Silas and Timothy that they should come to him very quickly, they departed.
Кодэла, савэ отлиджялдэ Павло, авиле лэґа дэ Афины, а тунчи рисиле павпалэ. Павло прыпхэнда лэнди тэ пэрэдэ, соб Сила тай Тимофеи сигэдэр тэ авэн лэстэ.
16 Now while Paul waited for them at Athens, his spirit was provoked within him as he saw the city full of idols.
Кала Павло дожутярэлас лэн, вов пхирэлас пав Афины и лэсти сля пхаро тэ дыкхэ, сар бут дэвлорэн исин дэ кадэва форо.
17 So he reasoned in the synagogue with the Jews and the devout persons, and in the marketplace every day with those who met him.
Вов пхэнэлас дэ синагога иудеенца тай кодэлэнца, савэ тэлёнас Дэвлэсти. И кожно диво дэдумэлас кодэлэнца, каґа дыкхэласпэ пэ форо.
18 Some of the Epicurean and Stoic philosophers also were conversing with him. Some said, “What does this babbler want to say?” Others said, “He seems to be advocating foreign deities,” because he preached Jesus and the resurrection.
Лэґа дэдумане койсавэ ирвалэ мануша — эпикурейцуря тай стоикуря. Екх мануша пхученас: — Со кадэва башлимури камэл тэ пхэнэ? Авэр пхэнэнас: — Амэнди сикавэлпэ, со вов дэдумэл пала аврэпхуякэрэн дэвлэн, — колэсти со Павло дэдуманя Бахтало Лав пала Исусо тай Отджюндивимо.
19 They took hold of him and brought him to the Areopagus, saying, “May we know what this new teaching is, which you are speaking about?
Павло андэ пэ форохкоро стидэмо, Ареопаго, тай помангле: — Розпхэн амэнди, со када за нэво сикляримо, пала савэ ту дэдумэх?
20 For you bring certain strange things to our ears. We want to know therefore what these things mean.”
Ту пхэнэх пала кода, со на полах. И амэ камах тэ уджянэ, со када исин.
21 Now all the Athenians and the strangers living there spent their time in nothing else, but either to tell or to hear some new thing.
Афинянуря ж и мануша авря пхуятар, савэ котэ джювэнас, фартэ камэнас тэ залэпэ кодэлэґа, соб тэ дэдумэ чи тэ шунэ сось нэво.
22 Paul stood in the middle of the Areopagus and said, “You men of Athens, I perceive that you are very religious in all things.
Тунчи Павло вщиля машкар Ареопаго тай пхэнда: — Афинянуря! Мэ дыкхав, со тумэ будэр аврэн манушэндар тэлён дэвлэнди.
23 For as I passed along and observed the objects of your worship, I also found an altar with this inscription: ‘TO AN UNKNOWN GOD.’ What therefore you worship in ignorance, I announce to you.
Кала мэ пхиравас и роздыкхавас тумарэ свэнтыи тхана, мэ дыкхлём, со пэ екх жэртвеннико сля искриисардо: «Наджянглэ Дэвлэсти». Пала Кадэлэ Дэвлэ, Ка тумэ на джянэн, нэ Касти тэлён, мэ тумэнди и розпхэнав.
24 The God who made the world and all things in it, he, being Lord of heaven and earth, does not dwell in temples made with hands.
Дэвэл, саво стерда люмля и вса, со дэ латэ исин, Вов исин Рай болыбнасти тай пхуяти. Вов на джювэл дэ храмонэн, савэ тердэ манушэнгэрэ васта.
25 He is not served by men’s hands, as though he needed anything, seeing he himself gives to all life and breath and all things.
Тай на мангэл, соб мануша тэ терэн бути Лэсти пэхкэрэ вастэнца, сар бы Лэсти сось на хутилэл. Вов Еджино дэл манушэнди, соб вонэ тэ джювэн и тэ пхурдэн, и вса авэр.
26 He made from one blood every nation of men to dwell on all the surface of the earth, having determined appointed seasons and the boundaries of their dwellings,
Екхэ манушэстар Вов стерда всавэрэ манушэнгэрэ родуря, соб мануша тэ джювэн пав всавири люмля, тай майанглал вытидэня вряма и пхуя лэнгэрэ джювимасти.
27 that they should seek the Lord, if perhaps they might reach out for him and find him, though he is not far from each one of us.
Вса откада Дэвэл терда, соб мануша тэ родэн Лэ, тэ полэн, тев Вов исин, тай тэ аракхэн Лэ, нэ пав чячима Вов исин надур амэндар.
28 ‘For in him we live, move, and have our being.’ As some of your own poets have said, ‘For we are also his offspring.’
Дэ Лэстэ амэ джювах, пхирах тай исин дэ люмля. Сар пхэнэнас пала кода и койсавэ тумарэ поэтуря: «Амэ исин Лэхкоро родо».
29 Being then the offspring of God, we ought not to think that the Divine Nature is like gold, or silver, or stone, engraved by art and design of man.
И кала амэ Дэвлэхкоро родо, амэнди нащи тэ думисарэ, со Дэвэл поджило пэ кода, со тердо совнакастар, рупатар чи барэстар пав манушэхкири годи.
30 The times of ignorance therefore God overlooked. But now he commands that all people everywhere should repent,
Англэ Дэвэл промукэлас вряма, кала мануша на джянгле пала Лэ, нэ екхатар прыпхэнэл всавэрэ манушэнди пав всавири люмля тэ ачявэ бэзимо.
31 because he has appointed a day in which he will judge the world in righteousness by the man whom he has ordained; of which he has given assurance to all men, in that he has raised him from the dead.”
Вов екхатар вытидэня диво, кала сундисарэла люмля пав чячима, тай кади ж вытидэня Манушэ, Саво авэла сундисареґа. Дэвэл допхэнда када англа всавэрэн, кала отджювдярда Лэ мулэндар.
32 Now when they heard of the resurrection of the dead, some mocked; but others said, “We want to hear you again concerning this.”
Кала вонэ ушундэ пала отджюндивимо мулэндар, койсавэ лэндар ачиле тэ асапэ, ай авэр пхэндэ: — Пала кода амэ пошунаґа тут дэ авэр моло.
33 Thus Paul went out from among them.
Кадэлэґа Павло и ачявда лэнгоро стидэмо.
34 But certain men joined with him and believed, including Dionysius the Areopagite, and a woman named Damaris, and others with them.
Нэ набут манушэн прыачиле Павлостэ тай патине. Машкар лэн сле Дионисии, саво вджялас дэ Ареопаго, джювли, савя акхарэнас Дамарь, тай авэр мануша.
