Proverbs 24
1 Be not thou envious against evil men, nor desire to be with them.
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 For their heart meditates oppression, and their lips talk of mischief.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 Through wisdom a house is built, and by understanding it is established,
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 and by knowledge the chambers are filled with all precious and pleasant riches.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man is strong, yea, a man of knowledge increases might.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 For by wise guidance thou shall make thy war, and in the multitude of counselors there is safety.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom is too high for a fool. He opens not his mouth in the gate.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 He who devises to do evil, men shall call him a mischief-maker.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The thought of folly is sin. And the scoffer is an abomination to men.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 If thou faint in the day of adversity, thy strength is small.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Deliver those who are carried away to death, and hold thou back those who are ready to be slain.
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 If thou say, Behold, we did not know this, Does not he who weighs the hearts consider it? And he who keeps thy soul, does he not know it? And shall not he render to every man according to his work?
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 My son, eat thou honey, for it is good, and the droppings of the honeycomb, which are sweet to thy taste,
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 so the knowledge of wisdom is to thy soul. If thou have found it, then there shall be a reward, and thy hope shall not be cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Lay not in wait, O wicked man, against the habitation of the righteous. Do not destroy his resting place.
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For a righteous man falls seven times, and rises up again, but the wicked are overthrown by calamity.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 Rejoice not when thine enemy falls, and let not thy heart be glad when he is overthrown,
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 lest Jehovah see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Fret not thyself because of evildoers, nor be thou envious at the wicked.
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For there shall be no reward to the evil man. The lamp of the wicked shall be put out.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 My son, fear thou Jehovah and the king, and do not associate with those who are given to change.
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For their calamity shall rise suddenly, and the destruction from them both, who knows it?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 These also are from the wise: To have respect of persons in judgment is not good.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 He who says to a wicked man, Thou are righteous, peoples shall curse him, nations shall abhor him.
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 But to those who rebuke him shall be delight, and a good blessing shall come upon them.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 He who gives a right answer kisses the lips.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare thy work outside, and make it ready for thee in the field, and afterwards build thy house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Be not a witness against thy neighbor without cause, and deceive not with thy lips.
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Say not, I will do so to him as he has done to me; I will render to the man according to his work.
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I went by the field of the sluggard, and by the vineyard of the man void of understanding.
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 And, lo, it was all grown over with thorns. The face of it was covered with nettles, and the stone wall of it was broken down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 Then I beheld, and considered well. I saw, and received instruction:
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep,
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 so thy poverty shall come as a robber, and thy want as an armed man.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
