Proverbs 23
1 When thou sit to eat with a ruler, consider diligently him who is before thee,
Kong ikaw magalingkod sa pagkaon uban sa usa ka punoan, Paniira sa masingkamoton siya nga anaa sa imong atubangan;
2 and put a knife to thy throat if thou be a man given to appetite.
Ug ibutang ang usa ka cuchillo sa imong totonlan, Kong ikaw usa ka tawo nga ulipon sa kailibgon.
3 Be not desirous of his dainties, since they are deceitful food.
Ayaw pagtinguhaa ang iyang mga lamiang pagkaon; Sa nakita mo nga sila maoy malimbongon nga makaon.
4 Weary not thyself to be rich. Out of thine own wisdom, cease.
Ayaw paghago sa imong kaugalingon sa pagpakadato; Hunong gikan sa imong kaugalingong kaalam.
5 Will thou set thine eyes upon that which is not? For it certainly makes itself wings, like an eagle that flies toward heaven.
Ibutang mo ba ang imong mga mata ibabaw nianang dili mao? Kay sa pagkatinuod ang mga bahandi magahimo ug mga pako sa ilang kaugalingon, Sama sa usa ka agila nga nagalupad paingon ngadto sa langit.
6 Eat thou not the bread of an evil eye, nor desire thou his dainties.
Ayaw pagkan-a ang tinapay niya nga may usa ka dautan nga mata, Ni kaibgan mo ang iyang mga lamiang makaon:
7 For as he thinks within himself, so is he. Eat and drink, he says to thee, but his heart is not with thee.
Kay maingon nga siya nagahunahuna sa sulod sa iyang kaugalingon, sa ingon niana mao man siya: Kumaon ka ug uminum, siya magaingon kanimo; Apan ang iyang kasingkasing wala iduyog kanimo.
8 The morsel which thou have eaten thou shall vomit up, and lose thy sweet words.
Ang usa ka hungit nga imong nakaon imong igasuka, Ug pagulaa ang imong mga q2 matam-is nga pulong.
9 Speak not in the hearing of a fool, for he will despise the wisdom of thy words.
Ayaw pagsulti diha sa pagdungog sa usa ka buang; Kay siya magatamay sa kaalam sa imong mga pulong.
10 Remove not the ancient landmark. And enter not into the fields of the fatherless,
Ayaw pagbalhina ang karaang mohon sa yuta; Ug ayaw pagsulod sa kaumahan sa mga ilo:
11 for their Redeemer is strong. He will plead their cause against thee.
Kay ang ilang Mamamawi kusganon man; Siya magalaban sa ilang katungod batok kanimo.
12 Apply thy heart to instruction, and thine ears to the words of knowledge.
Ibutang ang imong kasingkasing sa pahamatngon, Ug ang imong mga igdulungog sa mga pulong sa kahibalo.
13 Withhold not correction from the child, for if thou beat him with the rod, he will not die.
Ayaw pagpunggi ang pagbadlong gikan sa bata; Kay kong imong hampakon siya sa bunal, siya dili mamatay.
Imong pagahampakon gayud siya uban sa bunal, Ug maluwas ang iyang kalag gikan sa Sheol. (Sheol h7585)
15 My son, if thy heart be wise, my heart will be glad, even mine.
Anak ko, kong ang imong kasingkasing magmaalamon, Ang akong kasingkasing magamalipayon, bisan ang akong kasingkasing:
16 Yea, my heart will rejoice when thy lips speak right things.
Oo, ang akong kasingkasing magamalipayon, Kong ang imong mga ngabil magapamulong sa mga butang nga matarung.
17 Let not thy heart envy sinners, but be thou in the fear of Jehovah all the day long.
Ayaw itugot sa imong kasingkasing sa pagkasina sa mga makasasala; Apan himoa ang pagkahadlok kang Jehova sa tanang mga adlaw:
18 For surely there is a reward, and thy hope shall not be cut off.
Kay sa pagkatinuod adunay usa ka balus; Ug ang imong paglaum dili pagaputlon.
19 Hear thou, my son, and be wise, and guide thy heart in the way.
Mamati ka, anak ko, ug magmaalamon ka, Ug mandoi ang imong kasingkasing diha sa dalan.
20 Be not among winebibbers, among gluttonous eaters of flesh.
Ayaw pagtipon taliwala sa mga palainum sa vino, Taliwala sa mga ulitan nga komakaon sa unod:
21 For the drunkard and the glutton shall come to poverty, and drowsiness will clothe a man with rags.
Kay ang palahubog ug ang ulitan modangat sa kawalad-on; Ug ang pagkahingatulog magapasaput sa usa ka tawo sa mga nuog.
22 Hearken to thy father who begot thee, and despise not thy mother when she is old.
Pamati sa imong amahan nga nanganak kanimo, Ug ayaw pagtamaya ang imong inahan kong siya matigulang na.
23 Buy the truth, and do not sell it, yea, wisdom, and instruction, and understanding.
Palita ang kamatuoran, ug ayaw kini pag-ibaligya; Oo, ang kaalam, ug pahamatngon, ug ang salabutan.
24 The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who begets a wise son will have joy of him.
Ang amahan sa matarung malipayon sa daku uyamut; Ug kadtong manganak sa usa ka manggialamon nga bata nagamalipayon tungod kaniya.
25 Let thy father and thy mother be glad, and let her who bore thee rejoice.
Lipaya ang imong amahan ug ang imong inahan, Ug pasadyaa siya nga nanganak kanimo.
26 My son, give me thy heart, and let thine eyes delight in my ways.
Anak ko, ihatag kanako ang imong kasingkasing; Ug ipahimuot sa imong mga mata ang akong mga dalan.
27 For a harlot is a deep ditch, and an interloping woman is a narrow pit.
Kay ang usa ka bigaon maoy usa ka halalum nga kanal; Ug ang usa ka babaye nga dumuloong maoy usa ka masigpit nga gahong.
28 Yea, she lies in wait as a robber, and increases the treacherous among men.
Oo, siya magabanhig ingon sa usa ka kawatan, Ug magadugang sa mga maluibon sa taliwala sa mga tawo.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaining? Who has wounds without cause? Who has redness of eyes?
Kinsa man ang may kasakit? kinsa man ang may kasubo? kinsa man ang may panagkabingkil? Kinsa man ang may pagbagulbol? kinsa man ang may mga samad sa walay gipasikaran? Kinsa man ang may kapula sa mga mata?
30 Those who tarry long at the wine. Those who go to seek out mixed wine.
Mao kadtong magapabilin sa pag-inum-inum ug vino; Kadtong magapanggula aron sa pagpangita sa sinakot nga vino.
31 Look not thou upon the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
Dili ka magtan-aw sa vino kong kini magapula, Kong kini magapangidlap sulod sa copa, Sa diha nga kini magaagay nga mahapsay:
32 At the end it bites like a serpent, and stings like an adder.
Kay sa katapusan kini magapamaak sama sa bitin, Ug moikos sama sa udto-udto.
33 Thine eyes shall behold strange things, and thy heart shall utter perverse things.
Ang imong mga mata makasudong sa mga butang nga katingalahan, Ug ang imong kasingkasing magapamulong sa baliko nga mga butang.
34 Yea, thou shall be as he who lies down in the midst of the sea, or as he who lies upon the top of a mast.
Oo, ikaw maingon niadtong nagahigda sa kinataliwad-an sa dagat, Kun maingon niadtong nagahigda sa kinatumyan sa palo sa sakayan.
35 They have stricken me, thou shall say, and I was not hurt. They have beaten me, and I did not feel it. When shall I awake? I will seek it yet again.
Sila nagbunal kanako, moingon ka, ug ako wala maunsa; Sila naglatos kanako, ug kini wala ko batia: Anus-a ba ako magamata? Pangitaon ko pa kini pag-usab.
