Proverbs 22
1 A good name is rather to be chosen than great riches, loving favor rather than silver and gold.
Ang maayong ngalan pagapilion labi pa sa dagkong mga bahandi ug ang kaluoy mas maayo pa kay sa plata ug bulawan.
2 The rich and the poor meet together. Jehovah is the maker of them all.
Ang adunahan ug kabos nga mga tawo managsama lamang sa niini nga paagi— si Yahweh ang nagbuhat kanilang tanan.
3 A prudent man sees the evil, and hides himself, but the simple pass on, and suffer for it.
Ang mabinantayon nga tawo makakita sa kasamok ug magatago sa iyang kaugalingon, apan ang walay pagtagad mopadayon ug mag-antos tungod niini.
4 The reward of humility and the fear of Jehovah is riches and honor and life.
Ang ganti sa pagkamapainubsanon ug pagkamahadlokon kang Yahweh mao ang mga bahandi, dungog, ug kinabuhi.
5 Thorns and snares are in the way of a perverse man. He who keeps his soul shall be far from them.
Mga tunok ug mga lit-ag ang naglaray sa agianan sa masinupakon; si bisan kinsa nga nagbantay sa iyang kinabuhi mapahilayo gikan kanila.
6 Train up a child in the way he should go, and even when he is old he will not depart from it.
Tudloi ang bata sa dalan nga angay niyang pagaadtoan ug sa dihang matigulang na siya dili siya motalikod gikan niana nga pagpanudlo.
7 The rich rule over the poor, and the borrower is servant to the lender.
Ang adunahan nga mga tawo modumala ibabaw sa mga kabos nga mga tawo ug siya nga nangutang ulipon sa usa nga nagapautang.
8 He who sows iniquity shall reap calamity, and the rod of his wrath shall fail.
Siya nga nagpugas sa dili matarong magaani ug kasamok ug ang iyang sungkod sa kapungot mahanaw.
9 He who has a bountiful eye shall be blessed, for he gives of his bread to the poor.
Siya nga adunay mata sa pagkamahinatagon pagapanalanginan, kay gipakigbahin niya ang iyang tinapay ngadto sa mga kabos.
10 Cast out the scoffer, and contention will go out, yea, strife and reproach will cease.
Papahawaa ang mga matamayon, ug pagulaa ang samokan; ug mohunong ang mga panaglalis ug mga pagtamay.
11 He who loves pureness of heart, for the grace of his lips, the king will be his friend.
Siya nga nahigugma sa putli nga kasingkasing ug kansang mga pagpanulti malumo, mahimo niyang higala ang hari.
12 The eyes of Jehovah preserve knowledge, but he overthrows the words of the treacherous man.
Ang mga mata ni Yahweh kanunay nga nagabantay sa kahibalo, apan isalikway niya ang mga pulong sa mabudhion.
13 The sluggard says, There is a lion outside. I shall be slain in the streets.
Ang tawong tapolan moingon, “Adunay liyon sa dalan! Pagapatyon ako diha sa hawan nga mga dapit.”
14 The mouth of interloping women is a deep pit. He who is abhorred of Jehovah shall fall in it.
Ang baba sa babaye nga mananapaw usa ka lalom nga bung-aw; mosilaob ang kasuko ni Yahweh batok sa tawo nga mahulog niini.
15 Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of correction shall drive it far from him.
Nabugkos ang mga binuang diha sa kasingkasing sa bata, apan ang bunal sa pagpanton magapahawa niini palayo.
16 He who oppresses a poor man to his increase, and he who gives to a rich man, comes only to want.
Siya nga namintaha sa mga kabos nga mga tawo aron madugangan ang iyang bahandi, o paghatag ngadto sa mga adunahan nga tawo, mosangko ngadto sa kawalad-on.
17 Incline thine ear, and hear the words of the wise, and apply thy heart to my knowledge.
Ipapaminaw ang imong dalunggan ug patalinghogi ang mga pulong sa maalamon ug gamita ang imong kasingkasing sa akong kahibalo,
18 For it is a pleasant thing if thou keep them within thee, if they be established together upon thy lips.
kay makaayo kanimo kung ampingan mo kini diha sa imong kinasuloran, kung kining tanan andam na diha sa imong mga ngabil.
19 That thy trust may be in Jehovah, I have made them known to thee this day, even to thee.
Aron nga ang imong pagsalig maanaa kang Yahweh, gitudlo ko kini kanimo karong adlawa— bisan kanimo.
20 Have I not written to thee excellent things of counsels and knowledge,
Wala ba diay ako makasulat alang kanimo ug 30 ka mga panultihong pagpanudlo ug kahibalo,
21 to make thee know the certainty of the words of truth, that thou may carry back words of truth to those who send thee?
aron sa pagtudlo kanimo sa kamatuoran niining kasaligan nga mga pulong, aron makahatag ka ug kasaligan nga mga tubag niadtong nagpadala kanimo?
22 Do not rob a poor man, because he is poor, nor oppress an afflicted man in the gate.
Ayaw kawati ang kabos tungod kay kabos siya, o yatakan ang mga nagkinahanglan nga anaa sa ganghaan,
23 For Jehovah will plead their cause, and despoil of life those who despoil them.
kay labanan ni Yahweh ang ilang kahimtang, ug kawatan niya sa kinabuhi kadtong nagakawat kanila.
24 Make no friendship with a man who is given to anger, and thou shall not go with a wrathful man,
Ayaw pagpakighigala sa tawo nga gidumalahan sa kasuko ug kinahanglan nga dili ka mouban sa tawo nga maligutguton,
25 lest thou learn this ways, and get a snare to thy soul.
o tingali ug makakat-on ka sa iyang mga paagi ug motukob ka sa paon alang sa imong kalag.
26 Be thou not one of those who strike hands, or of those who are sureties for debts.
Ayaw paisip nga usa niadtong mohapak sa mga kamot, nga nagapasalig sa utang.
27 If thou have not wherewith to pay, why should he take away thy bed from under thee?
Kung makulang ka sa pagbayad, unsa man ang makapahunong sa usa ka tawo sa pagkuha sa higdaanan nga imong gihigdaan?
28 Remove not the ancient landmark, which thy fathers have set.
Ayaw ibalhin ang karaan nga utlanang bato nga gipahimutang sa imong mga amahan.
29 See thou a man diligent in his business? He shall stand before kings; he shall not stand before obscure men.
Nakakita ka ba ug usa ka tawo nga hanas sa iyang trabaho? Mobarog siya atubangan sa mga hari; dili siya mobarog atubangan sa mga yano lamang nga mga tawo.
