Proverbs 14
1 Every wise woman builds her house, but a foolish woman plucks it down with her own hands.
Һәр бир дана аял өз аилисини ават қилар; Ахмақ аял аилисини өз қоли билән вәйран қилар.
2 He who walks in his uprightness fears Jehovah, but he who is perverse in his ways despises him.
Дуруслуқ йолида маңидиған киши Пәрвәрдигардин қорқар; Қиңғир йолда маңған киши [Худани] көзгә илмас.
3 In the mouth of a fool is a rod of pride, but the lips of the wise shall preserve them.
Ахмақниң тәкәббур ағзи өзигә таяқ болар; Ақиланиниң ләвлири өзини қоғдар.
4 Where no oxen are, the crib is clean, but by the strength of the ox is much increase.
Улақ болмиса, еғил пак-пакиз турар; Бирақ өкүзниң күчи болғандила [саңға] ашлиқ толар.
5 A faithful witness will not lie, but a false witness utters lies.
Ишәшлик гувачи ялған ейтмас; Сахта гувачи ялған гәпни нәпәстәк тинар.
6 A scoffer seeks wisdom, and finds it not, but knowledge is easy to him who has understanding.
Һакавурлар даналиқ издәп тапалмас; Бирақ йорутулған адәмгә билим елиш асанға чүшәр.
7 Go into the presence of a foolish man, and thou shall not perceive the lips of knowledge.
Бирәвниң ағзида билим йоқлуғини билип йәткәндә, Униңдин өзүңни нери тарт.
8 The wisdom of a prudent man is to understand his way, but the folly of fools is deceit.
Әқил-парасәтлик кишиниң даналиғи өз йолини ойлиништидур; Ахмақларниң әқилсизлиги болса өзлириниң алдинишидур.
9 Fools mock at sin, but among the upright there is good will.
Ахмақлар болса «итаәтсизлик қурбанлиғи»ни көзгә илмайду, Һәққанийлар арисида болса илтипат тепилар.
10 The heart knows its own bitterness, and a stranger does not intermeddle with its joy.
Көңүлдики дәрдни пәқәт өзила көтирәләр; Көңүлдики хушлуққиму башқилар шерик болалмас.
11 The house of the wicked shall be overthrown, but the tent of the upright shall flourish.
Яманниң өйи өрүлүп чүшәр; Һәққаний адәмниң чедири гүллинип кетәр.
12 There is a way which seems right to a man, but the end thereof are the ways of death.
Адәм балисиға тоғридәк көрүнидиған бир йол бар, Лекин ақивити һалакәткә баридиған йоллардур.
13 Even in laughter the heart is sorrowful, and the end of mirth is heaviness.
Оюн-күлкә болса қәлбтики ғәм-қайғуни япар, Хошаллиқ өтүп кәткәндә, ғәм-қайғу йәнила қалар.
14 The backslider in heart shall be filled with his own ways, and a good man from his own fruits.
Тоғра йолдин бурулуп янған адәм һаман өз йолидин тояр; Яхши адәм өз ишидин қанаәтлинәр.
15 A simple man believes every word, but the prudent man looks well to his going.
Саддилар һәммә гәпкә ишинип кетәр; Лекин пәм-парасәтлик киши һәр бир қәдәмни авайлап басар.
16 A wise man fears, and departs from evil, but the fool bears himself insolently, and is confident.
Дана адәм еһтиятчан болуп аваричиликтин нери кетәр; Ахмақ һакавурлуқ қилип, өзигә ишинип алдиға маңар.
17 He who is soon angry will deal foolishly. And a man of wicked devices is hated.
Териккәк ахмақлиқ қилар; Нәйрәңваз адәм нәпрәткә учрар.
18 The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
Саддилар ахмақлиққа варислиқ қилар; Пәм-парасәтликләр билимни өз таҗи қилар.
19 The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the righteous.
Яманлар яхшиларниң алдида егиләр; Қәбиһләр һәққанийниң дәрвазилири алдида [баш урар].
20 The poor man is regarded inferior even by his own neighbor, but the rich man has many friends.
Намрат киши һәтта өз йеқиниғиму яман көрүнәр. Байниң дости болса көптур.
21 He who despises his neighbor sins, but he who has pity on the poor, happy is he.
Йеқинини пәс көргән гунакардур; Лекин мискинләргә рәһим қилған бәрикәт тапар.
22 Do they not err who devise evil? But mercy and truth are to those who devise good.
Яманлиқ ойлиғанлар йолдин адашқанлардин әмәсму? Бирақ яхшилиқ ойлиғанлар рәһим-шәпқәт, һәқиқәт-садиқлиққа муйәссәр болар.
23 In all labor there is profit, but the talk of the lips tends only to poverty.
Һәммә меһнәттин пайда чиқар; Бирақ қуруқ параңлар адәмни муһтаҗлиқта қалдурар.
24 The crown of the wise is their riches. The foolishness of fools is folly.
Ақиланиләр үчүн байлиқлар бир таҗдур; Ахмақларниң наданлиғидин пәқәт йәнә шу наданлиқла чиқар.
25 A true witness delivers souls, but he who utters lies causes deceit.
Һәққаний гувалиқ бәргүчи кишиләрниң һаятини қутқузар; Ялған-явидақ сөзләйдиған [гувачи] ялған гәпни нәпәстәк тинар.
26 In the fear of Jehovah is strong confidence, and his sons shall have a place of refuge.
Пәрвәрдигардин қорқидиғанниң күчлүк йөләнчүки бар, Униң балилириму һимайигә егә болар.
27 The fear of Jehovah is a fountain of life, to depart from the snares of death.
Пәрвәрдигардин қорқуш һаятниң булиқидур; У кишини әҗәллик қапқанлардин қутқузар.
28 In the multitude of people is the king's glory, but in the want of people is the destruction of the prince.
Падишаһниң шан-шәриви пухрасиниң көплигидиндур; Пухрасиниң кәмлиги әмирниң һалакитидур.
29 He who is slow to anger is of great understanding, but he who is hasty of spirit exalts folly.
Еғир-бесиқ киши интайин ақил кишидур; Чечилғақ ахмақлиқни улуқлар.
30 A tranquil heart is the life of the flesh, but envy is the rottenness of the bones.
Хатирҗәм көңүл тәнниң сақлиғидур; Һәсрәт чекиш болса сүйәкләрни чиритар.
31 He who oppresses a poor man reproaches his maker, but he who has mercy on a needy man honors him.
Мискинни бозәк қилғучи — Пәрвәрдигарға һақарәт қилғучидур; Һаҗәтмәнләргә шапаәт қилиш Уни һөрмәтлигәнликтур.
32 An evil man is thrust down in his evil-doing, but a righteous man has hope in his death.
Яман өз яманлиғи ичидә жиқитилар; Һәққаний адәм һәтта сәкратта ятқандиму хатирҗәм болар.
33 Wisdom rests in the heart of him who has understanding, but what is in the inward part of fools is made known.
Йорутулған кишиниң көңлидә даналиқ ятар; Бирақ ахмақниң көңлидикиси ашкарә болмай қалмас.
34 Righteousness exalts a nation, but sin is a reproach to any people.
Һәққанийәт һәр қайси әлни жуқури көтирәр; Гуна һәр қандақ милләтни номусқа қалдурар.
35 The king's favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath will be to him who causes shame.
Падишаһниң илтипати әқиллиқ хизмәткарниң бешиға чүшәр; Бирақ униң ғәзиви номуста қалдурғучи уятсиз хизмәткариниң бешиға чүшәр.
