Spreuken 24
1 Zijt niet nijdig over de boze lieden, en laat u niet gelusten, om bij hen te zijn.
Don't be jealous of evil people; don't long to spend time with them,
2 Want hun hart bedenkt verwoesting, en hun lippen spreken moeite.
for they think up cruel plans and discuss how to cause trouble.
3 Door wijsheid wordt een huis gebouwd, en door verstandigheid bevestigd;
A house is built by wisdom; its foundation is made secure through understanding.
4 En door wetenschap worden de binnenkameren vervuld met alle kostelijk en liefelijk goed.
Its rooms are filled by knowledge with all kinds of valuable and beautiful objects.
5 Een wijs man is sterk; en een man van wetenschap maakt de kracht vast.
If you have wisdom, you are strong; if you have knowledge, your power increases,
6 Want door wijze raadslagen zult gij voor u den krijg voeren, en in de veelheid der raadgevers is de overwinning.
for with wise guidance you can go to war; you will be victorious by having many good advisors.
7 Alle wijsheid is voor den dwaze te hoog; hij zal in de poort zijn mond niet opendoen.
Wisdom goes over the heads of stupid people; they have nothing to contribute when important matters are discussed.
8 Die denkt om kwaad te doen, dien zal men een meester van schandelijke verdichtselen noemen.
Anyone who plans to do evil will be seen as a troublemaker.
9 De gedachte der dwaasheid is zonde; en een spotter is den mens een gruwel.
Plans thought up by stupid people are sinful. Everyone hates those who are scornful of others.
10 Vertoont gij u slap ten dage der benauwdheid, uw kracht is nauw.
If you give up in times of trouble, it shows how weak you are.
11 Red degenen, die ter dood gegrepen zijn; want zij wankelen ter doding, zo gij u onthoudt.
Rescue those who are being led away to be executed; save those who are stumbling on their way to be slaughtered.
12 Wanneer gij zegt: Ziet, wij weten dat niet; zal Hij, Die de harten weegt, dat niet merken? En Die uwe ziel gadeslaat, zal Hij het niet weten? Want Hij zal den mens vergelden naar zijn werk.
If you say, “Look, we didn't know anything about this,” don't you think the God who judges your motives will see what's happening? He who watches over you knows, and he will pay people back for what they've done.
13 Eet honig, mijn zoon! want hij is goed, en honigzeem is zoet voor uw gehemelte.
My son, eating honey is good for you; the honeycomb tastes sweet.
14 Zodanig is de kennis der wijsheid voor uw ziel; als gij ze vindt, zo zal er beloning wezen, en uw verwachting zal niet afgesneden worden.
In the same way, you should know that wisdom is good for you; if you find it, there will be a future for you, and your hope will not be crushed.
15 Loer niet, o goddeloze! op de woning des rechtvaardigen; verwoest zijn legerplaats niet.
Don't be like a criminal waiting to ambush the home of good people; don't attack the place where they live.
16 Want de rechtvaardige zal zevenmaal vallen, en opstaan; maar de goddelozen zullen in het kwaad nederstruikelen.
Those who do right may fall down seven times, and still get up again; but the wicked are brought down by disaster.
17 Verblijd u niet, als uw vijand valt; en als hij nederstruikelt, laat uw hart zich niet verheugen;
Don't celebrate when your enemies fall; don't be glad when they trip up,
18 Opdat het de HEERE niet zie, en het kwaad zij in Zijn ogen en Hij Zijn toorn van hem afkere.
otherwise when the Lord sees it, he'll be unhappy with you and won't punish your enemies as he planned.
19 Ontsteek u niet over de boosdoeners; zijt niet nijdig over de goddelozen.
Don't get all upset over the wicked, or be jealous of those who do wrong,
20 Want de kwade zal geen beloning hebben, de lamp der goddelozen zal uitgeblust worden.
for evil people have no future—the lamp of the wicked will be snuffed out.
21 Mijn zoon! vrees den HEERE en den koning; vermeng u niet met hen, die naar verandering staan;
My son, honor the Lord and the king, and don't join those who are rebellious,
22 Want hun verderf zal haastelijk ontstaan; en wie weet hun beider ondergang?
for disaster will suddenly fall on them. Who knows how the Lord and king will punish them?
23 Deze spreuken zijn ook van de wijzen. Het aangezicht in het gericht te kennen, is niet goed.
These are more sayings of the wise: Showing favoritism when passing judgment is wrong.
24 Die tot den goddeloze zegt: Gij zijt rechtvaardig; dien zullen de volken vervloeken, de natien zullen hem gram zijn.
Those who tell the guilty, “You're innocent,” will be cursed by the people and hated by the nation,
25 Maar voor degenen, die hem bestraffen, zal liefelijkheid zijn; en de zegen des goeds zal op hen komen.
while those who convict the guilty will be appreciated, and will receive a rich blessing.
26 Men zal de lippen kussen desgenen, die rechte woorden antwoordt.
An honest answer is a kiss on the lips.
27 Beschik uw werk daarbuiten, en bereid het voor u op den akker, en bouw daarna uw huis.
Do the work you need to do outside first, then prepare and sow your fields, and only after that start building your house.
28 Wees niet zonder oorzaak getuige tegen uw naaste; want zoudt gij verleiden met uw lip?
Don't testify against your neighbors without having a good reason, and don't tell lies.
29 Zeg niet: Gelijk als hij mij gedaan heeft, zo zal ik hem doen; ik zal een ieder vergelden naar zijn werk.
Don't say to yourself, “I'm going to do to him what he did to me! I'll pay him back for what he's done!”
30 Ik ging voorbij den akker eens luiaards, en voorbij den wijngaard van een verstandeloos mens;
I walked past the field of a lazy man, past a vineyard of someone with no sense.
31 En ziet, hij was gans opgeschoten van distelen; zijn gedaante was met netelen bedekt, en zijn stenen scheidsmuur was afgebroken.
It was all overgrown with thorns, the ground was covered with weeds, and the stone wall had fallen down.
32 Als ik dat aanschouwde, nam ik het ter harte; ik zag het, en nam onderwijzing aan;
As I looked I thought about it, and what I saw taught me a lesson:
33 Een weinig slapens, een weinig sluimerens, en weinig handvouwens, al nederliggende;
You may say, “Please, just a little more sleep, a little longer snooze, a little more folding of the arms to rest”—
34 Zo zal uw armoede u overkomen, als een wandelaar, en uw velerlei gebrek als een gewapend man.
and poverty will attack you like a robber, destitution like an armed warrior.
