Spreuken 24
1 Wees niet afgunstig op booswichten, Verlang niet naar hun gezelschap;
Do not envy evil people; do not desire to associate with them,
2 Want wat zij willen is geweld, Wat zij bespreken, is onheil.
because they are [constantly] thinking about acting violently, and whenever they speak [MTY], they talk about (causing trouble/hurting someone).
3 Door wijsheid wordt een huis gebouwd, Door inzicht houdt het stand;
People make good houses (OR, families) by doing what is wise, and they make their houses (OR, families) strong by [heeding] good advice.
4 Door kunde worden de kamers vol Van allerlei kostbaar en prettig bezit.
By using good sense, [they are able to buy] valuable and beautiful things and put them in the rooms of their houses.
5 Een wijze is meer waard dan een sterke, Een man van ervaring meer dan een krachtmens;
Being wise is better than being strong/powerful; those who know [many things can accomplish more] than those who are [very] strong.
6 Want alleen met overleg wordt een oorlog gevoerd, De zege bevochten door rijp beraad.
Leaders can fight battles if they have wise advisors, and they win those battles if they have many good advisors.
7 Voor een dwaas is de wijsheid te hoog; Daarom doet hij in de poort zijn mond niet open.
Foolish people cannot understand wise sayings/talk; at public meetings they are not [able to] say anything [that is useful].
8 Wie op kwaad zint, Wordt een gluiperd genoemd.
Those who are [always] planning to do evil things will be called troublemakers.
9 De gedachten van een dwaas zijn zondig, Een spotter is voor de mensen een gruwel.
It is sinful to plan to do foolish things, and people hate those who make fun of [everything that is good].
10 Gedraagt ge u slap, als het u goed gaat, Dan schieten in moeilijke tijden uw krachten te kort.
If you [act as though] you are helpless when you have troubles, you are [truly very] weak.
11 Red hen, die ter dood worden gebracht; Bevrijd hen, die naar de plaats van terechtstelling wankelen.
[If it is unjustly decided] that someone must be executed, [try hard to] rescue them [DOU].
12 Al zegt ge: "Och, we wisten het niet," Zou Hij, die de harten peilt, het niet merken, Hij, die uw leven beschermt, het niet weten, En den mens niet naar zijn werken vergelden?
If you say, “I did not know anything about it, [so (it is not my concern/I did not try to help him)],” remember that God knows what we have done, and he knows what we were thinking [IDM, RHQ], and he will certainly [RHQ] repay us as we deserve for what we have done or for not doing what we should have done.
13 Mijn zoon, eet honing, want die smaakt goed; Honingzeem is zoet voor het gehemelte:
My child/son, eat honey, because it is good [for you]; the honey that drips from honeycombs tastes [very] sweet.
14 Zo is ook de kennis goed voor uw hart, En de wijsheid voor uw ziel. Vindt ge haar, dan is er toekomst, En wordt uw verwachting niet beschaamd.
Similarly, being wise is good for your soul; if you become wise, you will be [happy in] the future, and [God] will certainly [do for you what you are] confidently expecting him to do [LIT].
15 Booswicht, loer niet op de woning van den rechtvaardige, Beproef niet, zijn verblijf te vernielen;
Do not be like wicked people who [hide and] wait to break into the houses of righteous/good [people] and rob/steal things.
16 Want al valt de rechtvaardige zevenmaal, hij staat weer op, Maar de bozen blijven liggen in het kwaad.
[Even if] good people fall down seven/many times, they [always] stand/get up again, but when a disaster happens to wicked [people], it ruins/destroys them.
17 Als uw vijand valt, moet ge u niet verheugen, Als hij struikelt, u niet verblijden;
Do not be happy when something bad happens to one of your enemies; do not rejoice when he stumbles and falls,
18 Want als Jahweh het ziet, mishaagt het Hem, En wendt Hij zijn gramschap van hem op u af.
because Yahweh will know what you are thinking, and he will not like it, and [as a result] he will not punish that enemy of yours.
19 Erger u niet over hen, die kwaad doen, Wees niet jaloers op booswichten;
Do not become angry/upset about those who do what is evil, and do not [SYN] envy them,
20 Want voor den booswicht is er geen toekomst, De lamp der bozen gaat uit.
because [nothing good] will happen to wicked people; they are [like] a lamp that will soon be extinguished [MET].
21 Mijn zoon, vrees Jahweh en den koning, Houd u niet met nieuwlichters op;
My child/son, revere Yahweh and [also] honor the king, and do not associate with people who want to rebel against either of them,
22 Want plotseling daagt hun ongeluk, Wie weet, wat hun einde zal zijn?
because those people will suddenly experience disasters; and no one knows [RHQ] what great disasters that God or the king can cause to happen to them.
23 Ook de volgende spreuken zijn van wijzen. Partijdigheid in een rechtszaak is nooit goed
Here are more things that wise [people] have said: It is wrong for judges to decide matters unfairly [IDM].
24 Wie tot een schuldige zegt: ge hebt gelijk, De volkeren zullen hem verwensen, De naties hem vloeken.
If they say to people who are guilty, “You (are innocent/have not done something that is wrong),” [even] people in other nations will curse and despise them,
25 Maar die hem bestraffen, gaat het goed, Op hen rust zegen en voorspoed;
but if judges say that guilty people must be punished, things will go well for those judges, and (they will receive blessings/God will bless them).
26 Een kus op de lippen krijgt hij, Die een rechtvaardige uitspraak doet.
Those who answer others honestly show that they are truly their friends [IDM].
27 Stel orde op uw werk buitenshuis, Maak, dat het klaar is op uw akker; Neem dan eerst een vrouw En bouw u een huis.
First, do the work [that needs to be done] outside [your house], and prepare your fields, [and then plant things], and after you finish doing that, build your house.
28 Leg geen valse getuigenis af tegen uw naaste, Waarom zouden uw lippen bedriegen?
[In the courtroom] do not testify against someone when you have no reason to do that, and do not [try to] deceive [people] by what you say [MTY].
29 Zeg niet: "Zoals hij mij heeft gedaan, zal ik hem doen; Ik zet den man zijn daden betaald."
Do not say, “I will do to him what he did to me; I will pay him back for [the bad things that] he did to me.”
30 Ik kwam eens langs de akker van een luiaard, Langs de wijngaard van een dwaas;
One day I walked by the vineyards of a lazy man, a man who did not have good sense.
31 En zie: hij was geheel met onkruid begroeid, De grond met distels bedekt, En de stenen muur lag in puin.
I was surprised to see that the fields were full of all kinds of thorny bushes, and the stone wall [around the garden] had (collapsed/fallen down).
32 Toen ik dat zag, nam ik het ter harte; Toen ik dat merkte, heb ik er deze les uit getrokken:
When I saw that, I thought about it, and I learned this:
33 Nog even slapen, nog even soezen, Nog even in bed de handen over elkaar;
[If you spend a lot of time] sleeping and napping and folding your hands while you rest,
34 Dan overvalt u de armoe als een zwerver, Het gebrek als een rover.
[soon] you will become poor; [it will be as though] [PRS, SIM] a bandit who had a weapon in his hand [attacked you and stole all that you had].
