Spreuken 20
1 De wijn is een spotter, de drank luidruchtig; Onwijs is hij, die zich eraan te buiten gaat.
Drinking a lot of wine or [other] strong drinks causes people to start fighting; it is foolish to become drunk/intoxicated.
2 Een toornig koning brult als een leeuw; Wie hem prikkelt, vergrijpt zich aan zichzelf.
Being afraid of a king when he is angry is like [SIM] being afraid of a lion when it growls/roars; if you cause the king to become angry, he may execute you.
3 Het is een eer voor den mens, buiten twisten te blijven; Alleen dwazen zoeken ruzie.
[People] respect those who stay away from disputes/arguments; foolish people [love to] quarrel.
4 Als een luiaard in de herfst niet wil ploegen, Zoekt hij in de oogsttijd tevergeefs.
[If] a lazy man does not plow [his fields at the right/proper time], he will look for [crops] at harvest [time], but there will be nothing there.
5 Diep water is het, wat iemand bij zichzelf overlegt; Maar een verstandig mens weet het te putten.
[Just] as it is difficult to bring up water from a deep well, it is difficult to know what people are thinking, but someone who has good sense/insight will be able to find out what people are thinking.
6 Velen worden vriendelijke mensen genoemd; Waar vindt men echter iemand, die betrouwbaar is?
Many people proclaim that they can be trusted [to do what they say that they will do], but it is very difficult to find [RHQ] someone who can really be trusted.
7 Een deugdzaam mens, die onberispelijk wandelt: Ook na zijn dood gaat het zijn kinderen goed.
If parents conduct their lives as they should, [God] blesses their children (OR, their children are very happy/fortunate).
8 De koning, die op zijn rechterstoel zit, Zift met zijn ogen al wat slecht is.
A king who sits on his throne to judge people can [easily] [MTY] find out what things that people have done are good and what things are evil.
9 Wie kan zeggen: Ik heb mijn hart rein gehouden, Ik ben vrij van zonde?
There is no one [RHQ] who can truthfully say, “I do not know of any wrong things that I have done; I have (gotten rid of all my sinful behavior/quit doing what is sinful).”
10 Tweeërlei gewicht en tweeërlei maat: Jahweh heeft van beide een afschuw.
Yahweh detests people who use weights that are not right and measures that are not correct.
11 Zelfs uit het gedrag van een kind kan men opmaken, Of zijn daden zuiver zijn en oprecht.
Even children show by what they do whether they are good or not; they show whether (what they do/their behavior) is honest and right [or not].
12 Een oor dat hoort, en een oog dat ziet: Jahweh heeft ze beide gemaakt.
Two of the things that Yahweh has created [for us] are ears to hear things and eyes to see things.
13 Wees niet verzot op slapen, anders wordt ge arm; Houd uw ogen open, en ge krijgt eten genoeg.
If you want to sleep [all the time], you will become poor; if you stay awake [and work], you will have plenty of food.
14 Slecht! Slecht! klaagt de koper; Maar als hij is weggegaan, gaat hij er groot op
People [look at things that they are about] to buy, [and in order to get it for a lower price sometimes they] say, “(It is no good/It is poor quality),” but [after they buy it], they go and boast [about having bought it for a cheap price].
15 Er is goud, er zijn veel juwelen, Maar het kostbaarst bezit zijn verstandige lippen.
Gold and precious stones are [valuable], but wise words [MTY] are more valuable.
16 Ontneem hem zijn kleed, want hij bleef borg voor een ander; Eis een pand van hem, terwille van vreemden.
If you foolishly promise to a stranger that you will pay what he owes if he is unable to pay it [DOU], [you deserve to] have someone take your coat from you.
17 Gestolen brood smaakt iemand wel goed, Maar achteraf heeft hij een mond vol zand.
People [may] think that food that they acquire by doing what is dishonest will taste very good, but later [they will not enjoy what they have done any more than they would enjoy] eating gravel/sand.
18 Alleen door beraad komen plannen ten uitvoer; Voer dus de strijd met beleid.
When people give you good advice, [if you do what they suggest], your plans will succeed; so be sure to get good advice from wise people before you start fighting a war.
19 Wie altijd maar babbelt, verraadt licht een geheim; Bemoei u dus niet met een praatvaar.
Those who go around telling gossip are [always] telling secrets to [others]; so stay away from people who foolishly talk [too much].
20 Als iemand zijn vader en moeder vervloekt, Gaat zijn lamp uit, wanneer de duisternis intreedt.
If someone curses his father or his mother, his life will be ended, [just] like a lamp is extinguished.
21 Een bezit, te spoedig verkregen, Brengt tenslotte geen zegen.
If you very quickly take the property that your parents promise will be yours after they die, you will not receive any good/blessing from it.
22 Zeg niet: Ik zal u het kwaad vergelden! Vertrouw op Jahweh; Hij zal u helpen.
Do not say, “I will do evil to those who do evil to me;” wait for Yahweh [to do something about it], and he will (help you/[do what is right]).
23 Tweeërlei gewicht is een gruwel voor Jahweh, Een valse weegschaal is kwaad.
Yahweh detests [those who use] dishonest scales and weights that are not accurate/correct.
24 Door Jahweh zijn de schreden der mensen bepaald; Hoe zou ook de mens zijn weg kunnen zien?
Yahweh is the one who has decided what will happen to us, so (how can we (understand/know) what will happen before it happens?/we humans certainly cannot (understand/know) what will happen before it happens.) [RHQ]
25 In de val loopt hij, die ijlings "Heilig" roept En eerst ná zijn geloften overlegt.
You should think carefully before you solemnly promise to dedicate something to God, because later you might be sorry you have promised to do it.
26 Een wijs koning zift de bozen uit, En laat het rad over hen heengaan.
Wise kings find out [MET] which people have done what is wrong, and they punish them very severely [IDM].
27 Jahweh slaat de geest der mensen gade En doorzoekt alle schuilhoeken der ziel.
Our consciences are [like] lamps that Yahweh [has given to us to enable us to know what we are thinking] [MET]; they reveal what is hidden deep in our (minds/inner beings).
28 Liefde en trouw beschermen den koning, Op rechtvaardigheid stut hij zijn troon.
Kings will continue to rule as long as they faithfully love their people and are loyal to them and as long as they rule righteously/fairly.
29 Het sieraad der jongemannen is hun kracht, Grijze haren zijn de pronk van de ouderdom.
We honor/admire young people because they are strong, but we respect [MTY] old people more because they are wise.
30 Bloedige striemen polijsten het hart, Slagen de schuilhoeken der ziel.
When we are beaten or whipped, it [can] cause us to quit doing what is evil in our lives; when someone wounds us [by punishing us], it [can] cause our behavior to become good.
