Spreuken 15
1 Een vriendelijk antwoord ontwapent de toorn, Een krenkend gezegde jaagt de woede op.
When people are angry with you, reply to them gently, and it will calm them; but if you reply harshly to them, it causes them to become more angry.
2 De tong der wijzen druipt van wijsheid, De mond der dommen stort dwaasheid uit.
When wise [people] speak [MTY], it causes those who hear what they say to want to know more; foolish people continually say [MTY] what is foolish.
3 Jahweh’s ogen waren overal rond, Nauwkeurig lettend op slechten en goeden.
Yahweh sees [MTY] [what is happening] everywhere; he observes what bad [people do] as well as what good [people do].
4 Rustige taal is een boom des levens, Heftige woorden wonden de ziel.
Those who speak [MTY] kindly to people are [like] [MET] trees [whose fruit gives] life; speaking what is false causes people to (despair/feel very discouraged).
5 Een dwaas slaat het vermaan van zijn vader in de wind; Verstandig hij, die op een waarschuwing let.
Foolish children despise their parents when their parents correct/discipline them; wise children accept it.
6 In het huis van den rechtvaardige heerst grote welvaart, Maar het gewin der zondaars gaat teloor.
There are many valuable things in the houses of righteous [people]; the wealth of wicked [people] causes them to have troubles/difficulties.
7 De lippen der wijzen verspreiden de kennis, Het hart der dwazen doet het niet.
What wise [people] teach [MTY] causes others to know much more, [but] foolish people cannot teach others what is useful.
8 Jahweh heeft een afschuw van het offer der bozen, Maar welbehagen in het gebed der rechtvaardigen.
Yahweh detests the sacrifices that are offered by wicked [people]; what delights/pleases him very much are the prayers of righteous/good [people].
9 Jahweh verafschuwt de weg van een boosdoener; Hij houdt van hem, die naar rechtvaardigheid streeft.
Yahweh hates/detests the behavior of wicked [people], but he loves those who always do what is righteous/just/fair.
10 Strenge straf wacht hem, die het rechte pad verlaat; Wie niets van bestraffing wil weten, zal sterven.
Those who do what is wrong will be severely punished; those who do not want to be corrected will die.
11 Onderwereld en dodenrijk liggen open voor Jahweh, Hoeveel te meer de harten van de kinderen der mensen! (Sheol h7585)
Yahweh knows [what is happening in] the place where dead people [DOU] are, so he certainly knows [RHQ] what people are thinking. (Sheol h7585)
12 De spotter houdt er niet van, dat men hem vermaant; Daarom gaat hij niet met wijzen om.
Some people do not want to be corrected; they never go to wise [people to seek good advice from them].
13 Een vrolijk hart maakt een blij gezicht, Verdriet in het hart slaat de geest terneer.
When people are happy, they have smiles on their faces; but when they are sad, [by looking at their faces we can see that] they are sad.
14 Een verstandig hart streeft naar kennis, De mond der dommen vermeit zich in dwaasheid.
Those who have good sense want to learn more; foolish people [MTY] are very satisfied with being foolish/ignorant.
15 Een neerslachtig mens heeft steeds kwade dagen, Voor een blijmoedig karakter is het altijd feest.
Those who are oppressed constantly have difficulties, but those who (OR, if they) are happy, [it is as though] [MET] they are having a big feast every day.
16 Beter weinig te bezitten en Jahweh te vrezen, Dan vele schatten met wroeging erbij.
Being poor and revering Yahweh is better than being rich and having a lot of troubles.
17 Beter een schoteltje groente, waar liefde heerst, Dan een gemeste stier met haat erbij.
Eating meals with [people whom you] love and having only vegetables to eat is better than eating with [people who] hate [each other and] having lots of good meat [to eat].
18 Een driftkop stookt ruzie, Een lankmoedig mens bedaart de twist.
Those who quickly become angry cause arguments/quarreling, but those who do not quickly become angry cause people to act peacefully.
19 De weg van een luiaard is als een doornheg, Het pad der vlijtigen is gebaand.
Lazy people constantly [have difficulties] [MET]; [it is as though they are] walking through thorns; but those who are honest and hard-working [will have few difficulties; it is as though they are walking] on a level highway [MET].
20 Een verstandig kind is een vreugde voor zijn vader, Een dwaas mens minacht zijn moeder.
Children who are wise cause their parents to be happy; it is foolish children who despise their parents.
21 In dwaasheid vindt een onverstandig mens zijn genoegen, Een man van inzicht houdt de rechte weg.
Foolish people are happy to [continually] act foolishly; those who have good sense do what is right.
22 Bij gebrek aan overleg mislukken de plannen, Na rijp beraad komen ze tot stand.
If there is no one to give us good advice, we will not accomplish what we are planning to do; but when we have many [good] advisors, we will succeed.
23 Men kan plezier hebben in zijn eigen antwoord; Maar hoe treffend is een woord, dat van pas komt!
People rejoice when they are able to reply well to what others have asked them; [truly], it is very delightful to be able to say the right thing at the right time.
Wise people walk on a road that leads up to a long life; they do not walk on a road that leads down to the place where dead people are. (Sheol h7585)
25 Jahweh haalt het huis der hoogmoedigen neer, Maar zet de grenspaal van een weduwe vast.
Yahweh tears down the houses of proud [people], but he protects the property of widows.
26 Jahweh heeft een afschuw van snode plannen, Maar vriendelijke woorden zijn Hem rein.
Yahweh detests what wicked [people] are thinking [about doing]; [but] when people say what is kind, he considers those words to be pure.
27 Wie oneerlijke winst maakt, schaadt zijn eigen huis; Maar wie van omkoperij niets moet hebben, blijft leven.
Those who try hard to get money by acting dishonestly cause trouble for their family; those who refuse to accept bribes will live [for a long time].
28 Een rechtvaardig mens overweegt wat hij zegt, De mond der bozen stort onheil uit.
Righteous/Good [people] think carefully before they answer [what others ask them]; wicked [people] very quickly say what is evil.
29 Jahweh is verre van de zondaars, Maar Hij hoort het gebed der rechtvaardigen.
Yahweh does not listen [MTY] to what wicked [people request him to do]; he listens to righteous [people] when they pray.
30 Stralende ogen verblijden het hart, Een goede tijding verkwikt het gebeente.
If people have a smile on their faces, it makes them/others happy, and [when people hear] good news, it refreshes their spirits [MTY].
31 Wie naar heilzame vermaning luistert, Woont in de kring der wijzen.
If people pay attention when [people] correct/warn them, they will become wise.
32 Wie de tucht niet telt, telt zich zelven niet; Wie naar vermaning luistert, krijgt inzicht.
If people refuse to listen [when others try] to correct them, they are despising/hurting themselves; those who (pay attention/heed) when [others] warn them (become wiser/acquire good sense).
33 Het ontzag voor Jahweh voedt op tot wijsheid, Aan de eer gaat ootmoed vooraf.
If you revere Yahweh, you will learn how to become wise, but [only] after you become humble will [people] honor you.
