< Ngeche 25 >

1 Magi e ngeche mamoko mag Solomon, mane jo-Hezekia ruodh Juda ondiko.
Aquí hay más proverbios de Salomón, recopilados por los escribas de Ezequías, rey de Judá.
2 Wamiyo Nyasaye duongʼ kuom gik ma opando; to lero tiend weche en duongʼ ni ruodhi.
La grandeza de Dios está en las cosas ocultas, mientras que la grandeza de los reyes está en revelar lo desconocido.
3 Mana kaka polo bor kendo piny tut, e kaka chuny ruodhi ngʼeyo tek.
Así como la altura de los cielos y la profundidad de la tierra, el pensamiento de un rey no se puede conocer.
4 Ka ogol chilo kuom fedha, to jatheth koro nigi gimoro mar theth;
Quita la escoria de la plata y el platero tendrá plata pura para hacer su trabajo.
5 ka ogol ngʼat marach e nyim ruoth, eka kom ruodhe ibiro guro motegno e tim makare.
Quita al malvado de la presencia del rey, y el rey gobernará confiado y con justicia.
6 Kik imiri duongʼ iwuon e nyim ruoth, kata bedo kar jomadongo,
No trates de parecer grande delante del rey, y no finjas para estar entre la gente importante.
7 nimar ber moloyo owachni niya, “Bi ka,” moloyo ka igoli e nyim jomadongo.
Porque es mejor que te digan: “Ven aquí arriba”, que ser humillado delante de un noble. Aunque hayas visto algo con tus propios ojos,
8 Gima wangʼi oseneno kik ikel mapiyo kirikni e nyim od bura; nimar ibiro timo angʼo achien ka jabuti oketi e wichkuot?
no corras a tomar acciones legales, porque ¿qué harás al final cuando tu vecino demuestre que estás equivocado y te humille?
9 Ka iloso wach manie kindi gi jabuti, to kik idhi ihul wach malingʼ-lingʼ mar ngʼato;
Debate el caso primero con tu vecino, y no traiciones el secreto que otra persona te ha confiado,
10 nono to ngʼat moro mowinji biro keti e wichkuot; mi huma mari marach ok nogiki.
de lo contrario el que escuche te avergonzará y no podrás recuperarte de tu mala reputación.
11 Wach mowach e kinde mowinjore, chalo gi olemo mar dhahabu moketie tawo molos gi fedha.
El consejo impartido en el momento correcto es como manzanas de oro con baño de plata.
12 Mana kaka tere mar dhahabu kata tigo mar dhahabu maber e kaka siem mar ngʼat mariek mokwerogo ngʼat machiko ite.
La crítica constructiva de los sabios a quien escucha el consejo, es como un anillo de oro y un collar de oro fino.
13 Mana kaka ngʼich mar pe e kinde mar keyo, e kaka jaote ma ja-adiera chalo ne ngʼat moore, omoro chuny ruodhe.
El mensajero fiel es un fresco para su maestro, como la nieve fresca en un día caluroso de siega.
14 Kaka boche polo gi yamo maonge koth, e kaka ngʼat mawuorore gi mich ma ok dochiw.
Quien se jacta de un regalo que nunca entrega, es como las nubes y el viento sin lluvia.
15 Horuok mos nyalo loko chuny ruoth, to lep mamuol nyalo toyo chogo.
Si eres paciente, podrás persuadir a tu superior, y las palabras suaves pueden derribar la oposición.
16 Ka iyudo mor kich, to cham mana moromo, mathoth ahinya, nyalo miyo ingʼogi.
Si hallas dinero, come lo necesario; porque si comes demasiado, te enfermarás.
17 Kik iter tiendi pile e od jabuti, dhiyo kuno pile, biro miyo ochayi.
No visites la casa de tu vecino con mucha frecuencia, o se cansarán y te aborrecerán.
18 Mana kaka arungu kata ligangla; kata asere mabith, e kaka ngʼatno machiwo neno ma ok adiera kuom ngʼat ma gidakgo machiegni.
Mentir en la corte contra un amigo es como atacarlo con una maza, con una espada o con una lanza.
19 Mana kaka lak marach kata tielo mongʼol e kaka keto geno kuom jogo ma ok jo-adiera e kinde mag chandruok.
Confiar en las personas poco fiables en momentos de dificultad es como comer con un diente partido, o caminar con un pie herido.
20 Mana ka ngʼat ma lonyo law midongʼ duk e ndalo ngʼich, kata kaka olo chumbi e adhola, e kaka ngʼat ma wero wende ne chuny mool.
Cantar canciones alegres a quien tiene el corazón quebrantado, es como quitarte el abrigo en un día de frio, o poner vinagre en una herida abierta.
21 Ka jasiki odenyo, to miye chiemo ocham; ka riyo oloye, miye pi omodhi.
Si tu enemigo tiene hambre, dale de comer; si tiene sed, dale de beber.
22 Ka itimo kamano, ibiro choko chuk mach maliel e wiye, kendo Jehova Nyasaye biro miyi pok.
Esto hará que se avergüence como si tuviera carbones encendidos sobre su cabeza, y el Señor te recompensara.
23 Kaka yamb nyandwat kelo koth, e kaka lep mafuongʼo wach kelo miero.
Así como el viento del norte trae la lluvia, las personas calumniadoras hacen enojar.
24 Ber dak e kona mar wi ot moloyo dak gi dhako maralep.
Mejor es vivir en un rincón de la azotea, que compartir toda la casa con una mujer conflictiva.
25 Mana kaka pi mangʼich chalo ne chuny mool, e kaka wach maber moa e piny mabor chalo.
Las buenas noticias que vienen de un país lejano son como agua fresca para un viajero cansado.
26 Mana kaka soko motimo chwodho kata aora moduwore chalo e kaka ngʼat makare machiwo thuolo ne jaricho.
Los justos que ceden ante los malvados son como una fuente llena de barro, o un pozo contaminado.
27 Ok ber chamo mor kich mathoth, kata ok en gima longʼo mondo ngʼato odwar luor monego miye owuon.
No es bueno comer mucha miel, tampoco desear mucha alabanza.
28 Mana kaka dala maduongʼ ma ohingane omukore mogore piny e kaka ngʼatno ma ok nyal ritore owuon.
Una persona sin dominio propio es como una ciudad expuesta, cuyos muros están agrietados.

< Ngeche 25 >