Ngeche 25

1 Magi e ngeche mamoko mag Solomon, mane jo-Hezekia ruodh Juda ondiko.

Dette er og ordtøke av Salomo, og mennerne åt Hizkia, kongen i Juda, hev samla deim.

2 Wamiyo Nyasaye duongʼ kuom gik ma opando; to lero tiend weche en duongʼ ni ruodhi.

Guds æra er å dylja ei sak, og kongars æra å granska ei sak.

3 Mana kaka polo bor kendo piny tut, e kaka chuny ruodhi ngʼeyo tek.

Himmel-høgd og jord-dypt og konge-hjarto kann ingen granska ut.

4 Ka ogol chilo kuom fedha, to jatheth koro nigi gimoro mar theth;

Burt med slagget or sylvet! So fær gullsmeden ei skål av det.

5 ka ogol ngʼat marach e nyim ruoth, eka kom ruodhe ibiro guro motegno e tim makare.

Burt med gudlaus mann frå kongen! So vert hans kongsstol fast ved rettferd.

6 Kik imiri duongʼ iwuon e nyim ruoth, kata bedo kar jomadongo,

Briska deg ikkje for kongen, og stell deg ikkje på storfolks plass.

7 nimar ber moloyo owachni niya, “Bi ka,” moloyo ka igoli e nyim jomadongo.

For betre er at dei segjer med deg: «Stig her upp!» Enn at du vert nedflutt for augo på fyrsten. Kva so augo dine hev set.

8 Gima wangʼi oseneno kik ikel mapiyo kirikni e nyim od bura; nimar ibiro timo angʼo achien ka jabuti oketi e wichkuot?

Ver ikkje for snar til å reisa sak; for kva vil du gjera til slutt, når motparten gjer deg til skammar?

9 Ka iloso wach manie kindi gi jabuti, to kik idhi ihul wach malingʼ-lingʼ mar ngʼato;

Før di sak med grannen din, men ber ikkje ut ein annan manns løyndom,

10 nono to ngʼat moro mowinji biro keti e wichkuot; mi huma mari marach ok nogiki.

For elles vil den som høyrer det, skjella deg ut, og du vil alltid få låkt ord på deg.

11 Wach mowach e kinde mowinjore, chalo gi olemo mar dhahabu moketie tawo molos gi fedha.

Som eple av gull i skåler av sylv er eit ord som ein talar i rette tid.

12 Mana kaka tere mar dhahabu kata tigo mar dhahabu maber e kaka siem mar ngʼat mariek mokwerogo ngʼat machiko ite.

Som ein gullring i øyra og sylgja av gull er ein vismann som refser for høyrande øyra.

13 Mana kaka ngʼich mar pe e kinde mar keyo, e kaka jaote ma ja-adiera chalo ne ngʼat moore, omoro chuny ruodhe.

Som svalande snø ein skurdonne-dag er ein tru bodberar for deim som sender han, han kveikjer sjæli åt herren sin.

14 Kaka boche polo gi yamo maonge koth, e kaka ngʼat mawuorore gi mich ma ok dochiw.

Som skyer og vind utan regn er ein mann som kyter av gåvor han ikkje gjev.

15 Horuok mos nyalo loko chuny ruoth, to lep mamuol nyalo toyo chogo.

Tolmod fær domaren yvertald, og den linne tunga bryt bein.

16 Ka iyudo mor kich, to cham mana moromo, mathoth ahinya, nyalo miyo ingʼogi.

Finn du honning, so et det du treng, so du ikkje vert ovmett og spyr han ut.

17 Kik iter tiendi pile e od jabuti, dhiyo kuno pile, biro miyo ochayi.

Set sjeldan din fot i huset åt grannen, so han ikkje vert leid deg og hatar deg.

18 Mana kaka arungu kata ligangla; kata asere mabith, e kaka ngʼatno machiwo neno ma ok adiera kuom ngʼat ma gidakgo machiegni.

Hamar og sverd og kvasse pil er den som vitnar falskt mot sin næste.

19 Mana kaka lak marach kata tielo mongʼol e kaka keto geno kuom jogo ma ok jo-adiera e kinde mag chandruok.

Som roti tonn og ustød fot, so er lit til utru mann på trengselsdagen.

20 Mana ka ngʼat ma lonyo law midongʼ duk e ndalo ngʼich, kata kaka olo chumbi e adhola, e kaka ngʼat ma wero wende ne chuny mool.

Som kastar du klædi ein frostdag, som eddik på natron, so er den som syng visor for sorgfullt hjarta.

21 Ka jasiki odenyo, to miye chiemo ocham; ka riyo oloye, miye pi omodhi.

Er din fiend’ svolten, gjev honom mat, er han tyrst, so gjev honom drikka.

22 Ka itimo kamano, ibiro choko chuk mach maliel e wiye, kendo Jehova Nyasaye biro miyi pok.

For då hopar du gloande kol på hovudet hans, og Herren skal løna deg att for det.

23 Kaka yamb nyandwat kelo koth, e kaka lep mafuongʼo wach kelo miero.

Nordanvind føder regn, og ei kviskrande tunga sure andlit.

24 Ber dak e kona mar wi ot moloyo dak gi dhako maralep.

Betre å bu i ei krå på taket enn ha sams hus med trættekjær kvinna.

25 Mana kaka pi mangʼich chalo ne chuny mool, e kaka wach maber moa e piny mabor chalo.

Som friske vatnet for den trøytte, so er god tidend frå eit land langt burte.

26 Mana kaka soko motimo chwodho kata aora moduwore chalo e kaka ngʼat makare machiwo thuolo ne jaricho.

Som gruggi kjelda og ein utskjemd brunn, so er rettferdig mann som vinglar medan gudlaus ser det.

27 Ok ber chamo mor kich mathoth, kata ok en gima longʼo mondo ngʼato odwar luor monego miye owuon.

Eta for mykje honning er ikkje godt, men å granska det vandaste er ei æra.

28 Mana kaka dala maduongʼ ma ohingane omukore mogore piny e kaka ngʼatno ma ok nyal ritore owuon.

Som ein by med murarne brotne og burte er mannen som ikkje kann styra sin hug.