< Ngeche 24 >

1 Kik nyiego maki gi joricho bende kik iyie chunyi gomb bedo e chokruok margi;
No tengas envidia de los malvados, ni desees su compañía,
2 nimar chunjegi chano timo mamono to dhogi wacho mana gik makelo chandruok.
porque ellos conspiran planes crueles y discuten entre ellos para causar tribulación.
3 Rieko ema igerogo ot, to kuom winjo ogurore mosiko;
Una casa se construye con sabiduría. Su fundamento seguro es la inteligencia.
4 kuom ngʼeyo, utene maiye ipongʼo gi gik moko ma ok yudo yot kod mwandu mabeyo.
Sus habitaciones están llenas de conocimiento, con todo tipo de hermosos y valiosos objetos.
5 Ngʼat mariek nigi teko maduongʼ; to ngʼat man-gi ngʼeyo medo teko;
Si tienes sabiduría, serás fuerte. Si tienes inteligencia, tu poder aumentará.
6 nimar dhiyo e lweny dwaro ni ongʼadni rieko, to bedo gi loch dwaro jongʼad rieko mangʼeny.
Porque con la guía correcta, podrás ir a la guerra, y serás victorioso si tienes muchos buenos consejeros.
7 Rieko bor moyombo ngʼat mofuwo; e kar bura mar alap oonge gi gima onyalo wacho.
La sabiduría examina las mentes de los tontos. Ellos no tienen nada que aportar en las discusiones sobre los asuntos importantes.
8 Ngʼat machano gima rach biro ngʼere kaka ja-andhoga.
Todo aquel que hace planes para hacer el mal, será considerado un problemático.
9 Andhoga mar fuwo en richo, to ji mon kod ja-jar ji.
Los planes que hacen los tontos son de pecado. Todos aborrecen a los que se burlan de otros.
10 Ka tekri orumo mipodho e kinde mar lweny, to mano kaka tekri tin!
Si te rindes en el momento de la prueba, mostraras cuan débil eres.
11 Res jogo mitero kar tho; mak jogo mawuotho ka tangni dhiyo kar yengʼo.
Rescata a los que son expulsados para ser ejecutados. Salva a los que desfallecen de camino a su muerte.
12 Ka iwacho niya, “Ne ok wangʼeyo gimoro kuom wachni,” donge ngʼatno mapimo chuny dhano ongʼeyo wachno? Donge ngʼat morito kendo ngʼiyo ngimani ongʼeyogo? To donge obiro chulo ngʼato ka ngʼato mowinjore gi timbene?
Si dices: “No sabíamos nada sobre esto”, ¿no crees que el Dios que juzga las motivaciones no se dará cuenta de lo que ocurre realmente? El que te mira desde arriba lo sabe todo, y le pagará a todos según sus actos.
13 Wuoda, cham mor kich, nimar ober; mor kich moa e pedni mar kich nigi ndhandhu mamit.
Hijo mío, comer miel te conviene; el panal de miel tiene un dulce sabor.
14 Ngʼe bende ne rieko mit ni chunyi; ka iyude, nitie geno mar ndalo mabiro kuomi, to genoni ok nongʼad oko.
Del mismo modo, debes saber que te conviene la sabiduría; y que sin la encuentras habrá un futuro para ti que no será frustrado.
15 Kik ibut ka ngʼat marach mondo iketh od ngʼat makare, kik iyak dalane,
No seas como el criminal que espera para entrar por sorpresa en las casas de las buenas personas. No ataques el lugar donde viven.
16 kata bedni ngʼat makare ogore piny nyadibiriyo, pod obiro chungo kendo; to joricho igoyo piny gi masira.
Los que hacen el bien podrán caer siete veces, y aun así se levantaran; pero el desastre vendrá para derribar a los malvados.
17 Kik ibed mamor gi masiche mag jasiki, ka ochwanyore, kik iyie chunyi bed mamor;
No celebres cuando tu enemigo caiga. No te alegues cuando se tropiece,
18 nimar Jehova Nyasaye biro neno kendo golo mirimbe oko kuome.
porque puede que cuando el Señor lo note, se desagrade de ti y no lo castigue como lo había pensado.
19 Kik ibed maluor nikech joricho kata kik nyiego maki kod joma timbegi richo,
No te enojes por causa de los malvados, ni sientas celos por los que hacen el mal,
20 nimar jaricho onge gi geno mar ndalo mabiro, kendo taya mar ngʼat marach ibiro nego.
porque los malvados no tienen futuro. La lámpara de los malvados se apagará.
21 Wuoda, luor Jehova Nyasaye kod ruoth morito piny, kendo kik iriwri gi joma kwede,
Hijo mío, honra al Señor y al rey, y no te juntes con los rebeldes,
22 nimar ji ariyogo biro kelonegi chandruok apoya nono, to en ngʼa ma dingʼe ni en chandruok manade ma ginyalo kelo?
porque el desastre vendrá sobre ellos repentinamente. ¿Quién podrá saber cómo los castigarán el Señor y el rey?
23 Magi bende gin weche mag jomariek: Luoro wangʼ kuom ngʼado bura ok ber:
Estos son más dichos del sabio: Mostrar preferencias cuando emites un juicio no es bueno.
24 Ngʼatno mowachone jaketho niya, “In kare ionge ketho” ji biro kwongʼe to piny kwede.
Los que le dicen al culpable: “Eres inocente”, serán malditos por el pueblo y odiados por la nación,
25 To nobed maber gi jogo makumo joma oketho, kendo gweth mogundho nobed kodgi.
pero los que condenan al culpable serán estimados, y recibirán rica bendición.
26 Dwoko maratiro nyiso ni mano osiepni mar adier.
Una respuesta honesta es como un beso en los labios.
27 Tiek tijeni ma oko kendo ik puothegi; bangʼ mano, eka iger odi.
Haz primero el trabajo que necesitas hacer afuera y prepárate para sembrar tus campos. Solo después de eso, comienza a construir tu casa.
28 Kik ibed janeno e wach jabuti kaonge gima omiyo, kata tiyo gi dhogi mondo iriambi.
No seas testigo contra tu prójimo sin tener una buena razón, ni digas mentiras.
29 Kik iwach niya, “Abiro timone mana kaka osetimona; abiro chulo ngʼatno mana kaka notimona.”
No digas en tu pensamiento: “Voy a hacerle lo mismo que me hizo! ¡Haré que me pague por lo que ha hecho!”
30 Nakadho but puoth jasamuoyo, kakadho but puoth olemb mzabibu mar ngʼat maonge gi rieko;
Mientras caminaba, pasé por el campo del hombre perezoso, y por el viñedo de un insensato.
31 kudho notwi kuonde duto, puodho duto noim gi buya, to ohinga mar kidi nomukore.
Y estaba lleno de monte y espinas, el suelo estaba cubierto de hierba y la piedra angular se había caído.
32 Naketo chunya nono gino mane aneno to napuonjora kuom gino mane aneno.
Y mientras veía, pensé y aprendí una lección:
33 Nindo matin, ayula wangʼ matin, kwakruok matin kiyweyo,
Puedes decir: “Solo dormiré un poco más, me recostaré apenas un rato, y cruzaré mis brazos para descansar un poco más”,
34 to dhier biro monji ka janjore kendo chan ka jalweny momanore.
pero la pobreza te atacará como un ladrón, y la miseria como un guerrero armado.

< Ngeche 24 >