< Ngeche 1 >

1 Ngeche mag Solomon wuod Daudi, ruodh Israel:
Los proverbios de Salomón, hijo de David, rey de Israel.
2 mamiyo iyudo rieko kod ritruok makare, kendo winjo tiend weche matut;
Estos proverbios son para alcanzar sabiduría e instrucción, y para reconocer los dichos que proporcionan conocimiento.
3 kendo miyo idak e ngima moritore kendo mobidhore kitimo gima adiera kendo gima kare kendo mowinjore,
Los proverbios educan en razón, en vivir bien, en el sano juicio, y en actuar con justicia.
4 gimiyo joma ngʼeyogi tin bedo mariek, kendo gimiyo jomatindo ngʼeyo tiend weche kendo pogo tiend wach.
Dan discernimiento a los inmaduros, así como conocimiento y discreción a los jóvenes.
5 Mad jomariek chik itgi mondo owinji kendo gimedgi e puonjruokgi, to jogo mongʼeyo pogo tiend wach mad oyud gino ma chikogi,
Las personas sabias escucharán y aprenderán aún más, y los que tienen buen juicio aprenderán a guiar a otros,
6 mondo gingʼe ngeche, sigendini, kod weche ma tiendgi tek mag jorieko.
entendiendo los proverbios y los enigmas, así como los dichos y preguntas de los sabios.
7 Luoro Jehova Nyasaye e chakruok mar ngʼeyo to joma ofuwo chayo rieko gi ritruok makare.
El verdadero conocimiento comienza con la honra al Señor, pero los insensatos se burlan de la sabiduría y del buen consejo.
8 Wuoda, chik iti ni puonj wuonu, kendo kik ijwangʼ puonj mar minu.
Hijo mío, presta atención a la instrucción de tu padre, y no rechaces la enseñanza de tu madre.
9 Ginibedni kaka kondo michwowo e wiyi, kendo kaka thiwni miketo e ngʼuti mondo ineri maber.
Son como una corona de gracia para adornar tu cabeza, y como dijes para tu cuello.
10 Wuoda, ka joricho hoyoi mondo itim marach, kik iyienegi.
Hijo mío, si alguna persona malvada quisiera tentarte, no cedas.
11 Kagiwachoni niya, “Bi idhi kodwa; mondo wabuti ni ngʼato wanegi, kendo wamonj kayiem nono joma onge ketho;
Podrán decirte: “Ven con nosotros. Escondámonos y alistémonos para matar a cierta persona. ¡Hagámosle una emboscada y vamos a divertirnos!
12 mondo wamuonygi ngili ka bur liel mana ka joma omwony mangima gi bur; (Sheol h7585)
¡Vamos y quemémoslo vivo, y llevémoslo a la tumba, aunque aún está sano! (Sheol h7585)
13 wabiro yudo gik moko duto mabeyo ma nengogi tek, mi wapongʼ utewa gi gik moyaki.
Así podremos tomar sus pertenencias de valor, y llenaremos nuestros hogares con lo que habremos robado!
14 In bende riwri kodwa e wachni, kendo wanapog gigo duto mwayako.”
¡Ven con nosotros y comprartiremos las ganancias!”
15 Wuoda, kik idhi kodgi ngangʼ kendo kik iwuoth e yoregigo,
Hijo mío, no sigas sus caminos. No vayas en la misma dirección con ellos.
16 nikech tiendgi reto piyo piyo mar timo richo kendo gimwomore mondo gichwer remo.
Porque ellos se corren para hacer el mal, y se apresuran en causar violencia y cometer asesinatos.
17 Mano kaka en gima nono chiko obadho ka winy duto neno.
De nada sirve ponerle una trampa a las aves si ellas la pueden ver.
18 Jogi ochiko obadho ne gin giwegi, kendo gin ema ginimokie!
Sin embargo, estas personas malvadas se ocultan y están listas para matar a otros, pero ellos mismos son las víctimas. ¡Sus trampas son para ellos mismos!
19 Mano e giko jogo duto mohero yudo gimoro moyud e yo marach; gino kawo ngima jogo moyude.
Esto es lo que te ocurrirá, si te enriqueces cometiendo crímenes: ¡Morirás!
20 Rieko goyo koko matek e yore mag dala, ogoyo koko bende e kuonde chokruok;
La sabiduría grita por las calles. Ella clama en las plazas.
21 oywak kogoyo koko e akerkeke mag yore motimo koko, owuoyo e dhorangeye mag mier madongo kopenjo niya,
Grita en las esquinas llenas, y explica su mensaje en las puertas de la ciudad:
22 “Nyaka karangʼo ma un joma ngʼeyogi tin nusik kuhero yoreu mag ngʼeyo matin?” Nyaka karangʼo ma jojaro pod nosik kamor, e jaro kendo joma ofuwo nosiki kochayo puonj?
“¿Hasta cuándo amarán la insensatez, ustedes insensatos? ¿Hasta cuando, ustedes burladores, disfrutarán de sus burlas? ¿Hasta cuándo los tontos odiarán el conocimiento?
23 Ka dine uwinj siem mara, dine abedo kodu thuolo, kendo damiyo ungʼeyo pacha.
Presten atención a mis advertencias, y yo derramaré sobre ustedes mis pensamientos más profundos. Les explicaré todo lo que sé.
24 To nikech ne udaga kane aluongo kendo onge ngʼama nodewa kane adwaro konyou,
“Porque yo los he llamado pero ustedes se han negado a escuchar. Les extendí mi mano, pero no les importó.
25 nimar ne udagi puonj maga duto kendo ne ok uwinjo siem mara.
Ignoraron mi palabra, y no prestaron atención a mis advertencias.
26 An to ananyieru bangʼe ka un e chandruok; Anajaru ajara ka masira oloyou,
“Por eso me reiré de ustedes cuando estén en problemas. Me burlaré cuando el pánico se apodere de ustedes.
27 ka masira machalo yamb ahiti obiro kuomu, kendo ka chandruok oyweyou ka yamb kalausi. Ka lit kod thagruok ohingou.
Cuando el pánico caiga sobre ustedes como una tormenta, y la angustia los golpee como un torbellino. Cuando sobre ustedes venga el dolor y lamento,
28 Giniluonga, to ok anadwokgi; ginimanya to ok giniyuda.
clamarán a mi pidiendo ayuda, pero yo no responderé. Me buscarán por todas partes, pero no me encontrarán.
29 Kaka ne ok gidwar puonj kendo ok negiyiero luoro Jehova Nyasaye,
¿Por qué? Porque aborrecieron el conocimiento, y no eligieron respetar al Señor.
30 Kaka ne ok giyie gi puonjna kendo gidagi siem mara,
Ellos no están dispuestos a aceptar mi consejo, y aborrecen mis advertencias.
31 kuom mano ginicham olemo mag yoregi kendo giniyiengʼ gi olemo mar riekogi maricho.
“Por lo tanto, tendrán que comer el fruto de sus propias decisiones, y se saciarán de sus propios planes retorcidos.
32 Nikech yore mobam mag bayo mag jogo mangʼeyogi tin noneg-gi, kendo bedo ma ok odewo gimoro mar joma ofuwo notiekgi.
Los necios mueren por su propia rebeldía. Los tontos son destruidos por su descuido.
33 To ngʼato angʼata mawinjo wachna nodag gi kwe kendo mayom, maonge luoro mar hinyruok.
Pero todos los que me oyen estarán seguros, y vivirán sin preocuparse de problema alguno”.

< Ngeche 1 >