Daniel 2
1 E higa mar ariyo mar loch Nebukadneza, noleko lek mayoreyore, kendo lekgo nochando chunye ma omone nindo.
Ug sa ikaduha ka tuig sa paghari ni Nabucodonosor, si Nabucodonosor nagdamgo sa mga damgo; ug ang iyang espiritu nasamok ug ang iyang pagkatulog mipahawa kaniya.
2 Omiyo ruoth nogolo chik mondo okelne ajuoke, jokor wach, jo-nyakalondo kod jorieko ma jo-Kaldea mondo onyise gima noleko. Kane gidonjo mi gichungʼ e nyim ruoth,
Unya ang hari nagsugo sa pagpatawag sa tanang mga mago, ug sa mga maglalamat, ug sa mga salamangkiro, ug sa mga Caldeahanon, aron ikasaysay nila sa hari ang iyang mga damgo. Busa sila nanagpanulod ug nangatubang sa hari.
3 nowachonegi niya, “Aseleko lek moro mosechanda ahinya kendo adwaro mondo angʼe tiende.”
Ug ang hari miingon kanila: Ako nagdamgo sa usa ka damgo, ug ang akong espiritu nasamok nga buot magpakisayud sa damgo.
4 Eka jokor wach nodwoko ruoth gi dho jo-Aram niya, “Mad idag amingʼa, yaye ruoth nyis jotichni lek ma iseleko eka wabiro nyisi tiende.”
Unya ang mga Caldeahanon mingsulti sa hari sa pinulongan nga Siriahanon: Oh hari, mabuhi ka sa walay katapusan; isugid sa imong mga alagad ang imong damgo, ug kami magasaysay sa iyang kahulogan.
5 Ruoth nodwoko jokor wach niya, “Ma e gima asengʼado e pacha ma ok anyal loko kama: Ka ok unyisa gima ne aleko, kendo ka ok unyisa tiende, to ibiro kidhu matindo tindo, kendo uteu biro lokore pidhe mag owuoyo.
Ang hari mitubag ug miingon sa mga Caldeahanon: Ang butang mibiya kanako; kong kamo dili magpahibalo kanako sa damgo ug ang kahulogan niana, kamo pagawatas-watason, ug ang inyong mga balay himoon nga pundok sa kinalibang.
6 To ka unyisa gima ne aleko kendo unyisa tiende, to ubiro yudo mich gi osimbo kod duongʼ malich. Omiyo nyisauru leknano kendo nyisauru tiende.”
Apan kong ipahibalo ninyo kanako ang damgo ug ang kahulogan niana, kamo makadawat gikan kanako mga gasa ug mga balus ug dagkung dungog: busa isugid kanako ang damgo ug ang kahulogan niana.
7 To negichako gidwoke kendo niya, “Ruoth mondo onyis jotichne lek moseleko, eka wabiro nyise tiende.”
Mingtubag sila sa ikaduha, ug ming-ingon: Ang damgo ipahayag unta sa hari sa iyang mga alagad, ug kami magasugid sa kahulogan.
8 Eka ruoth nodwoko niya, “Angʼeyo ratiro ni utemo mana ketho seche, nikech ungʼeyo ni gima asengʼado e chunya ma ok anyal loko ema:
Ang hari mitubag ug miingon: Ako nasayud sa pagkatinuod gayud nga kamo buot magalangan, tungod kay nakita man ninyo nga ang butang mibiya kanako.
9 Ka ok unyisa lek maseleko, to chandruok achiel kende ema ochomou. Usewinjoru e kindu mondo unyisa gik manyalo wita kod gik maricho, kuparo ni mano biro miyo alok pacha. Kuom mano, nyisauru leknano, eka abiro ngʼeyo ni unyalo lokona tiende.”
Apan kong kamo dili mopadayag kanako sa damgo, adunay usa ra ka balaod alang kaninyo; kay kamo nangandam sa pagpamakak ug pagsulti sa mga pulong malimbongon sa akong atubangan, hangtud nga mabalhin ang panahon; busa isulti kanako ang damgo, ug ako masayud nga kamo makahimo sa pagsaysay sa kahulogan niana.
10 Jokor wach nodwoko ruoth niya, “Onge dhano moro amora e piny manyalo timo gima ruoth penjoni! Bende onge ruoth moro amora, bed ni oduongʼ kendo en gi nyalo machal nadi, mosepenjo ajwoga, ja-nyakalondo kata jakor wach moro amora gima chalo kamano.
Ang mga Caldeahanon nanubag sa atubangan sa hari, ug ming-ingon: Walay bisan usa ka tawo sa ibabaw sa yuta nga makapahayag niining butanga sa hari; kay, sanglit walay hari, ni agalon, ni punoan, nga nangutana nianang butanga sa mga mago, kun encantador kun Caldeahanon.
11 Gima ruoth penjono tek ma ok nyalre. Onge ngʼama nyalo lero tiende ni ruoth, makmana nyiseche, to gin ok gidag gi ji.”
Ug maoy usa ka butang nga talagsaon ang gipangayo sa hari, ug walay bisan kinsang lain nga arang makapahayag niana sa atubangan sa hari, gawas ang mga dios, kansang puloy-anan wala sa unod.
12 Ma nomiyo mirima omako ruoth kendo nodoko mager, mi nogolo chik mana gisano mondo oneg joma riek duto manie piny Babulon.
Tungod niini ang hari nasuko ug naglagut sa hilabihan, ug nagsugo sa pagpapatay sa tanang mga tawong manggialamon sa Babilonia.
13 Omiyo chik nowuok mondo onegi joma riek duto, kendo noor ji mondo omany Daniel gi osiepene, mondo gin bende oneg-gi.
Busa ang sugo gipamantala, ug ang tanang mga tawong manggialamon pagapatyon; ug ilang gipangita si Daniel ug ang iyang mga kauban aron patyon.
14 Ka Ariok, jatend askeche morito ruoth nosewuok oko mondo oneg joma riek mag Babulon, Daniel nowuoyo kode gi rieko kod paro matut.
Unya si Daniel, sa pagkamaalamon ug pagkamasinabuton, mitubag kang Arioch, ang capitan sa mga magbalantay sa hari, nga milakaw aron sa pagpatay sa mga tawo nga manggialamon sa Babilonia;
15 Nopenjo jatelo mane oa ka ruothno niya, “Angʼo momiyo ruoth nogolo chik mager kamano?” Eka Ariok nonyiso Daniel gima omiyo nogol chik ma kamano.
Mitubag siya kang Arioch, capitan sa hari, ug miingon: Ngano man nga hilabihan pagkahinanali ang sugo sa hari? Unya si Arioch mipahayag sa maong butang kang Daniel.
16 Ka Daniel nowinjo tiend gima ne timore, nodhi nyaka e nyim ruoth mokwaye mondo omede thuolo, eka obed gi nyalo mar lokone tiend lekne.
Ug si Daniel misulod, ug naghangyo sa hari nga hatagan unta siya ug panahon, ug iyang sayran ang hari sa kahulogan.
17 Eka Daniel nodok e ode kendo nonyiso osiepene ma Hanania, Mishael kod Azaria wachno.
Unya miadto si Daniel sa iyang balay, ug gisuginlan niya ang iyang mga kauban, si Ananias, si Misael, ug si Azarias mahitungod niining butanga:
18 Nojiwogi mondo gikwa Nyasach polo mondo okechgi kuom midhieroni, mondo en, kaachiel gi osiepene, gi joma riek mamoko man Babulon kik neg-gi.
Nga sila mangamuyo sa kalooy sa Dios sa langit bahin niining tinago; aron unta si Daniel ug ang iyang mga kauban dili mangamatay uban sa laing mga tawong manggialamon sa Babilonia.
19 Otienono nonyis Daniel tiend midhierono e lek. Eka Daniel nopako Nyasach polo,
Unya ang tinago gipadayag kang Daniel pinaagi sa usa ka panan-awon sa kagabhion. Unya gidayeg ni Daniel ang Dios sa langit.
20 kowacho niya: Nying Nyasaye mondo opaki mochwere manyaka chiengʼ; nikech rieko kod teko gin mage.
Si Daniel mitubag ug miingon: Dalayegon ang ngalan sa Dios sa mga katuigan nga walay katapusan; kay iya man ang kaalam ug ang kagahum.
21 En ema ochano ndalo mag chwiri kod opon; bende en ema oketo ruodhi e loch kendo ogologi. Ochiwo rieko ne joma riek kod ngʼeyo ne joma nigi winjo.
Ug iyang ginailis-ilisan ang mga panahon ug mga katuigan; iyang ginapapha ang mga hari, ug gipahaluna ang mga hari; siya nagahatag kaalam sa mga manggialamon, ug kahibalo kanila nga may pagsabut;
22 Ofwenyo gik matut kendo mopondo; ongʼeyo gima opondo e mudho, kendo ler odak kode.
Ginabugna niya ang mga butang halalum ug tinago: siya nasayud sa mga butang nga anaa sa kangitngitan, ug ang kahayag nagapuyo man kaniya.
23 Agoyoni erokamano, kendo apaki, yaye Nyasach kwerena: Isemiya rieko gi teko, isemiyo angʼeyo gima ne wakwayi, isemiyo wangʼeyo tiend lek mar ruoth.
Nagapasalamat ako kanimo, ug nagadayeg kanimo, Oh Dios sa akong mga amahan, nga nagahatag kanako sa kaalam ug sa kagahum, ug karon ginapadayag mo kanako ang butang nga among gipangayo kanimo; sanglit imong ginapadayag kanamo ang butang sa hari.
24 Eka Daniel nodhi ir Ariok, ngʼat mane ruoth oketo mondo oneg joma riek man Babulon, kendo nowachone niya, “Kik itiek joma riek man Babulon. Tera ir ruoth mondo alokne tiend lekneno.”
Busa miadto si Daniel kang Arioch, ang gitudlo sa hari nga maoy magpatay sa mga tawong manggialamon sa Babilonia; miadto siya ug misulti kaniya sa ingon niini: Ayaw pagpatya ang mga tawong manggialamon sa Babilonia; dad-a ako sa atubangan sa hari, ug akong ipadayag sa hari ang kahulogan.
25 Ariok notero Daniel ir ruoth sano, kendo nowacho niya, “Aseyudo ngʼat moro moa e dhood Juda, manie twech e pinywa, manyalo nyiso ruoth tiend lekneno.”
Ug si Daniel gidali pagdala ni Arioch ngadto sa atubangan sa hari, ug miingon kaniya niini: May tawo nga hingkaplagan ko sa mga anak sa mga nangabihag gikan sa Juda, nga mopahayag sa hari sa kahulogan nga gikinahanglan.
26 Ruoth nopenjo Daniel (ma bende ne iluongo ni Belteshazar) niya, “Bende inyalo nyisa tiend gima ne aneno e lekna?”
Ang hari mitubag ug miingon kang Daniel, kansang ngalan mao si Beltsasar: Makahimo ka ba pagpadayag kanako sa damgo nga akong nakita, ug sa kahulogan niini?
27 Daniel nodwoko niya, “Onge ngʼama riek moro amora, kata jakor wach kata ajwoga kata ja-nyakalondo manyalo nyiso ruoth tiend midhiero mosepenjoni,
Si Daniel mitubag sa atubangan sa hari, ug miingon: Ang butang tinago nga gisugo sa hari kinahanglan ipadayag, dili ikapadayag kaniya, ni sa mga tawong manggialamon, ni sa mga maglalamat, ni sa mga mulo-manalagna;
28 makmana nitie Nyasaye moro e polo mafwenyo tiend midhierni. Osenyiso ruoth Nebukadneza gik mabiro timore ndalo mabiro. Lekni kod fweny duto mane obiro e pachi kane inindo e kitandani e magi:
Apan adunay usa ka Dios sa langit nga mopadayag sa mga tinago, ug siya nagpahibalo kang hari Nabucodonosor sa mga butang manghitabo sa ulahing mga adlaw. Ang imong damgo, ug ang mga panan-awon sa imong ulo sa ibabaw sa imong higdaanan, mao kini:
29 “Kane oyudo inindo kanyo, yaye ruoth, pachi nolokore momako gik mabiro timore, kendo Jal mafwenyo tiend midhierni nonyisi gik mabiro timore.
Mahitungod kanimo, Oh hari, ang imong mga hunahuna mingsantop sa imong panumduman diha sa imong higdaanan, aron sa pagpasayud sa mga butang manghitabo sa umalabut nga panahon; ug ang nagapadayag sa mga tinago nagpahibalo kanimo sa manghitabo sa ulahing mga adlaw.
30 To an ok oseelna tiend midhieroni nikech ariek moloyo ji mamoko mangima, to oseelnago mondo in, yaye ruoth, ingʼe tiende, kendo mondo ingʼe gima nobiro e pachi.
Apan mahitungod kanako, kini nga tinago wala ipadayag kanako, tungod kay labaw sa uban nga mga buhi ang akong kahibalo, kondili sa tuyo nga ang kahulogan ikapadayag sa hari, ug aron ikaw masayud sa mga hunahuna sa imong kasingkasing.
31 “Kane ingʼicho, yaye ruoth, to ne ineno e nyimi kido moro maduongʼ marieny kendo malich kineno.
Ikaw, Oh hari, nakakita, ug, nakasud-ong sa usa ka dakung larawan. Kining larawan nga daku uyamut, ug kansang kasilaw maayo kaayo, mitindog sa imong atubangan; ang dagway niana makalilisang.
32 Kido mochweno ne olos gi dhahabu lilo, to kore gi bedene nolos gi fedha. Bund iye gi embene to nolos gi nyinyo,
Mahitungod niini nga larawan, ang iyang ulo bulawan nga lunsay, ang iyang dughan ug ang iyang mga bukton salapi, ang iyang tiyan ug ang iyang mga paa tumbaga,
33 ogwendene nolos gi chuma, to tiendene nolos gi chuma mokikore gi lowo mowangʼ.
Ang iyang mga bitiis puthaw, ang iyang mga tiil may bahin nga puthaw, ug may bahin nga yutang kolonon.
34 Kane oyudo irange, lwanda moro ne omuki, to ok gi lwet dhano. Lwandano notuomo kido mochweno gi yo ka tiendene mane olos gi chuma gi lowo, mi otoyogi matindo tindo.
Nakita mo hangtud nga ang usa ka bato gisapsap nga walay mga kamot, nga minglapdos sa larawan sa iyang mga tiil nga puthaw ug yuta nga kolonon, ug nakadugmok kanila.
35 Eka chuma gi lowo, gi nyinyo, gi fedha gi dhahabu notore mongʼinjore matindo tindo, kendo negilokore machal gi mihudhi molwar kar dino cham e ndalo oro. Yamo nobiro moywerogi oko duto, maonge kata buru matin mane odongʼ. To Lwanda mane otuomo kido mochweno nolokore got marangʼongo kendo nopongʼo piny duto.
Unya ang puthaw, ang yutang kolonon, ang tumbaga, ang salapi, ug ang bulawan, nadungan pagkadugmok, ug nangahimong sama sa tahop sa mga salog nga giukanan sa panahon sa ting-init; ug sila ginapadpad sa hangin, sa pagkaagi nga walay dapit nga nakita alang kanila: ug ang bato nga naglapdos sa larawan, nahimong usa ka dakung bukid, ug gipuno niini ang tibook kalibutan.
36 “Mano e lekno, kendo koro wabiro loke ne ruoth.
Kini mao ang damgo; ug ang kahulogan niini among isugilon sa atubangan sa hari.
37 Yaye ruoth, in e ruoth mar ruodhi. Nyasach polo asemiyi loch gi teko gi nyalo kod duongʼ;
Ikaw, Oh hari, mao ang hari sa kaharian, kang kinsa ang Dios sa langit mihatag sa gingharian, sa gahum, sa kusog ug sa himaya;
38 oseketo ji duto modak e piny ngima e lweti, kaachiel gi le mag bungu kod winy mafuyo e kor polo. Kendo kamoro amora ma gidakie, oseketi jatelo mag-gi duto. Omiyo koro in e wich mar kido mane ilekono.
Ug sa bisan diin nga dapit ang mga anak sa tawo managpuyo, ang mga mananap sa kapatagan ug ang mga langgam sa kalangitan iyang gihatag sa imong kamot, ug naghimo kanimo nga agalon kanilang tanan: ikaw mao kadtong ulo nga bulawan.
39 “Bangʼ lochni, pinyruoth moro machielo nobi, ma lochne ok nobed maduongʼ ka mari. Bangʼ mano pinyruoth molos gi nyinyo nobed gi loch ewi piny duto.
Ug sunod kanimo motindog ang usa ka gingharian nga labing ubos kanimo; ug may lain nga ikatulong gingharian nga tumbaga, nga magabuot sa tibook nga yuta.
40 Mogik, pinyruoth mar angʼwen matek ka chuma nobi, nikech chuma toyo kendo rego gimoro amora, to kaka chuma toyo gik moko matindo tindo, e kaka en bende obiro rego kendo toyo pinyruodhi mamoko duto.
Ug ang ikaupat ka gingharian molig-on sama sa puthaw, sanglit ang puthaw magadugmok ug makadaug sa tanang mga butang; ug sama sa puthaw nga magapigsat niining tanan, kini nga gingharian magabungkag ug magadugmok.
41 Mana kaka ne ineno ka tiend kidono gi lith tiendene olos gi chuma mokikore gi lowo mowangʼ mano e kaka nobed pinyruoth mopogore kende; to kata kamano, enobed gi teko moko mag chuma e iye, mana kaka ne ineno chuma mokikore gi lowo mowangʼ.
Ug sanglit imong nakita ang mga tiil ug mga tudlo sa tiil, nga may bahin nga yutang kolonon sa magkokolon, ug may bahin nga puthaw, kini mahimo nga gingharian nga binahinbahin: apan anaa niana ang kalig-on sa puthaw, sanglit sa imong nakita ang puthaw gisakot sa yanang sa yuta nga kolonon.
42 Mana kaka lith tiendene nolos gi chuma mokikore gi lowo mowangʼ, e kaka pinyruodhni bende biro bedo matek kuonde moko, to kuonde moko nobed maonge teko.
Ug ingon nga ang usa ka bahin sa mga tudlo sa tiil puthaw man, ug ang usa ka bahin maoy yutang kolonon, mao nga sa gingharian malig-on ang usa ka bahin, ug gabok ang laing bahin.
43 Mana kaka ne ineno ka oriw chuma gi lowo mowangʼ, e kaka jo-pinyruodhno nobed joma oriw, to ok ginisik ka giriwore, nikech chuma moriw gi lowo ok nyal siko koriwore.
Ug sanglit imong nakita nga ang puthaw gisaktan sa yanang sa yutang kolonon, sila mosagol sa ilang kaugalingon uban sa kaliwatan sa katawohan: apan sila dili magakatapot sa usa ug usa, sama sa puthaw nga dili mosagol sa yutang kolonon.
44 “E kinde mag ruodhigo, Nyasach polo nochung pinyruoth moro ma ok nokethi nyaka chiengʼ, kendo ma ok nowene oganda machielo. Enoreg pinjeruodhigo duto nyaka okelgi e gikogi, to en owuon to nosik nyaka chiengʼ.”
Ug sa mga adlaw nianang mga haria, ang Dios sa langit magatukod usa ka gingharian nga dili gayud malumpag, ni ang gahum niana mahibilin sa lain nga katawohan; apan kini magadugmok ug magaut-ut niining tanan nga mga gingharian, ug kini molungtad sa walay katapusan.
45 Ma e tiend fweny mar lwanda mane omuki e got moro, to ok gi lwet dhano ma en lwanda mane otoyo chuma gi nyinyo gi lowo, gi fedha gi dhahabu matindo tindo. Nyasaye maduongʼ osenyiso ruoth gima biro timore e ndalo mabiro. Lekni en adier, kendo lok molokego bende en adier chuth.
Sanglit ingon sa imong nakita nga gikan sa usa ka bukid gisapsap nga walay kamot ang usa ka bato, ug nga kini nakadugmok sa puthaw, sa tumbaga, sa yutang kolonon, sa salapi, ug sa bulawan; ang daku nga Dios nagpahibalo sa hari sa mga butang manghitabo sa kaulahian: ug ang damgo matuod, ug ang kahulogan niana dili kaduha-duhaan.
46 Eka ruoth Nebukadneza nopodho piny auma e nyim Daniel mi nomiye duongʼ kendo nogolo chik mondo otimne misango kendo oket ubani e nyime.
Unya si hari Nabucodonosor mihapa, ug misimba kang Daniel, ug nagsugo nga siya halaran nila sa usa ka halad sa maamyon nga kahumot.
47 Ruoth nowachone Daniel niya, “Adier, Nyasachi en Nyasach nyiseche, kendo en Ruoth mar ruodhi, kendo en Jal maelo tiend midhierni, nikech ne in gi nyalo mar elona tiend midhieroni.”
Ang hari mitubag kang Daniel ug miingon: Sa pagkamatuod ang imong Dios mao ang Dios sa mga dios, ug ang Ginoo sa mga hari, ug ang magbubugna sa mga butang tinago, sanglit ikaw nakapadayag niining butang tinago.
48 Eka ruoth noketo Daniel e telo mamalo kendo nomiye mich mathoth. Nokete jatelo e piny Babulon duto, kendo nomiye teko ewi joma riek duto man Babulon.
Unya ang hari nagpabantug kang Daniel, ug naghatag kaniya daghang mga gasa nga bililhon, ug naghimo kaniya nga punoan sa tibook lalawigan sa Babilonia, ug pangulo nga gobernador sa tanang mga tawong manggialamon sa Babilonia.
49 To bende, kaka Daniel nokwaye, ruoth noyiero Shadrak, Meshak gi Abednego kaka jotend gwenge mag Babulon, to Daniel owuon to nodongʼ mana katiyo e dala ruoth.
Ug si Daniel naghangyo sa hari, ug iyang gitudlo si Sadrach, Mesach, ug Abed-nego, ibabaw sa mga bulohaton sa lalawigan sa Babilonia: apan si Daniel diha sa ganghaan sa hari.
