< Luka 6 >

1 Nambo Lyuŵa lya Kupumulila, Che Yesu ŵaliji nkupita mu migunda ja ngano ni ŵakulijiganya ŵao ŵatandite kutema masache ga ngano, ŵagatikite ni kutauna.
Certo dia de sábado, quando Jesus estava andando por uma plantação de trigo com seus discípulos, eles pegaram algumas espigas de trigo. Esfregaram nas mãos [para separar os grãos da casca], e comeram o trigo.
2 Nambo Mafalisayo ŵane ŵausisye, “Uli, ligongo chi nkupanganya indu yangaikusachilwa kupanganyikwa pa Lyuŵa lya Kupumulila?”
Alguns fariseus [que estavam observando ]disseram, “Nossa lei não permite que [se trabalhe ]no sábado, então os discípulos do senhor não devem estar fazendo/por que é que estão fazendo [trabalho ao separar o trigo]?”
3 Che Yesu ŵaajanjile, “Uli, ana nganinsyome iŵatite pakupanganya che Daudi pamo ni achinjakwe pijakwete sala?
[Então para mostrar a eles como o sumo sacerdote permitiu que o Rei Davi ignorasse a lei de Moisés, e por isso ele tinha o direito de ignorar as tradições deles quando havia necessidade], ele respondeu, “[Escreveram nas Escrituras ]o que [o Rei ]Davi fez quando ele e os homens que estavam com ele estavam com fome. Vocês já leram sobre isso, [mas não pensam/por que é que não pensam sobre as implicações disso].
4 Jwelejo ŵajinjile pa Nyuumba ja Akunnungu ni ŵajigele mikate jijaŵichikwe paali Akunnungu, ŵalile ni kwapa achinjakwe. Sooni Malajisyo gakukanya mundu jwali jose kulya mikate jo ikaŵe ŵambopesi pe.”
Depois de Davi entrar no tabernáculo de Deus, [o sumo sacerdote deu a ele ]o pão que ele tinha apresentado a Deus. Permitia-se [na lei de Moisés ]que somente os sacerdotes pudessem comer aquele pão. Mas Davi comeu um pouco, e deu aos homens que estavam com ele. [Deus não considerou que isso fosse errado]!
5 Nipele Che Yesu ŵaasalile, “Mwana jwa Mundu ali Ambuje ŵa Lyuŵa lya Kupumulila.”
Jesus também disse a eles, “[Já que ]eu sou aquele que veio do céu, tenho o direito de determinar [o que os meus discípulos fazem ]no dia do sábado!”
6 Lyuŵa lya Kupumulila liine, Che Yesu ŵajinjile mu nyuumba ja kupopelela ni kwiganya. Mmomo pemo, mwaliji ni mundu jwapombotele nkono wa kundyo.
Outro dia de sábado, [Jesus ]entrou em uma sinagoga e ensinou as pessoas. Havia ali um homem cuja mão direita estava aleijada.
7 Ŵakwiganya Malajisyo ni Mafalisayo ŵalolechesyaga Che Yesu kuti alole pane channamye mundu pa Lyuŵa lya Kupumulila ni ŵanyawo akole chakwaŵechetela.
Os homens que ensinavam as leis [judaicas ]e os fariseus [que estavam ali ]observaram Jesus, para ver se ele ia curar o homem no sábado. [Se ele curasse o homem], eles iam acusá-lo [de desobedecer as leis porque tinha trabalhado no sábado].
8 Nambo Che Yesu ŵasimanyilile ng'anisyo syao ni ŵansalile jwapombotele nkono jo kuti, “Njimuche, njime paujo pa ŵandu.” Ni mundu jula ŵajawile ni kwima pepala.
Mas [Jesus ]sabia o que eles estavam pensando. Então ele disse ao homem que tinha a mão paralizada, “Venha e fique [aqui ]na frente de todos.”Aí o homem fez isso.
9 Nipele Che Yesu ŵaasalile, “Ngumbusya, Ana malajisyo getu gakuti uli kwambaga Lyuŵa lya Kupumulila? Ana tukukombola kupanganya yambone pane yangalimate? Ana tukukombola kuukulupusya umi wa mundu pane kuujonanga?”
Então Jesus disse a eles, “Pergunto a vocês: as nossas leis [judaicas ]permitem que nós façamos o que é bom no sábado ou que façamos mal às pessoas. Elas nos permitem salvar a vida de uma pessoa ou deixar que ela morra [ao recusarmos ajudá-la]?
10 Ŵaalolechesye ŵandu wose kosekose uŵaliji pepala ni ŵansalile mundu jo, “Njongole nkono ŵenu.” Nombejo ŵaujongwele ni nkono wakwe wakwete machili.
[Eles recusaram responder a ele. Então ]depois de olhar para todos, ele disse ao homem, “Estenda a mão!” O homem fez assim e sua mão ficou boa outra vez.
11 Nambo ŵanyawo yachimile kwannope, nipele ŵaŵechetesyene achinsyene pe ichiŵatende Che Yesu.
Mas eles estavam muito zangados, e discutiram entre si o que podiam fazer para [acabar com ]Jesus.
12 Pagapite moŵa kanandi Che Yesu ŵajawile kwitumbi kukupopela ni ŵachesisye chilo chose ali nkwapopela Akunnungu.
Por aquela época [Jesus ]subiu aos montes para orar. Ele orou a Deus a noite toda.
13 Pakwachele, ŵaaŵilasile ŵakulijiganya ŵao, mwa ŵanyawo ŵaasagwile ŵandu kumi na mbili ni kwaŵilanga achinduna.
No dia seguinte ele chamou todos os seus discípulos para virem a ele. Deles ele escolheu doze homens, que ele chamou de apóstolos.
14 Che Simoni, sooni ŵaŵilanjikwe che Petulo liina liŵaŵilanjikwe ni Che Yesu ni che Andulea mpwao che Simoni ni che Yakobo ni che Yohana ni che Filipo ni che Batolomayo
Eram Simão, a quem ele deu um [novo ]nome de Pedro, seu irmão [mais novo ]André, Tiago e [seu irmão mais novo], João, Filipe, Bartolomeu,
15 ni che Matayo ni che Tomasi ni che Yakobo mwana ju che Alufayo ni che Simoni, juŵaŵilanjikwe Selote, ligongo ŵaliji jwakumenyanila chilambo chakwe
Mateus, Tomé, [um outro ]Tiago, filho de Alfeu, Simão que pertencia ao partido [que estimulava as pessoas a ]se rebelarem [contra o governo romano];
16 ni che Yuda mwana ju che Yakobo ni che Yuda Isikaliote juŵangalawiche Che Yesu mmbujo.
Judas, o filho de [outro ]Tiago, e outro Judas, que era da [cidade de ] Cariote. Foi ele que [mais tarde ]traiu/ajudou os inimigos de [Jesus ]a prendê-lo.
17 Paŵatulwiche pamo nawo, Che Yesu ŵajimi pa chiŵata. Pelepo paliji ni mpingo wekulungwa wa ŵakulijiganya ŵao ni mpingo wa ŵandu ŵaŵatyosile mosemose ku Yudea ni ku Yelusalemu ni mbwani ja ku Tilo ni ku Sidoni.
[Jesus ]desceu do monte com seus discípulos e ficou em uma área plana. Havia ali uma grande multidão dos discípulos dele. Também havia um grupo grande de pessoas que tinham chegado de Jerusalém e de muitos [outros ]lugares no [distrito da ]Judeia, e da área do litoral perto das [cidades de ]Sidom e Tiro. Chegaram para ouvir Jesus falar com eles e para ele curá-los das doenças deles.
18 Ŵandu wo ŵaiche kukwapikanila Che Yesu ni kulamwa ilwele yao, nombewo ŵalamisye ŵaŵaliji nkulagaswa ni masoka.
[Ele ]também curou aqueles que eram perturbados com espíritos maus.
19 Ŵandu wose ŵalinjile kwakwaya, pakuŵa machili gakulamya galiji ganinkwakopoka ni kwalamya wose.
Todos [na multidão ]tentaram tocar nele, porque ele estava curando todos por meio do poder [do Deus dele].
20 Che Yesu ŵagalauchile ŵakulijiganya ŵao ni kuti, “Nkwete upile ŵanyamwe unkwakulupilila Akunnungu, pakuŵa Umwenye wa Akunnungu uli wenu!
Ele olhou para seus discípulos e disse, [Deus ]se agrada de vocês [que sabem ]que faltam [o que Deus quer que tenham]; Deus vai [abençoar vocês ao ]governar [sobre suas vidas].
21 Nsangalale ŵanyamwe ŵajinkwete sala sambano, pakuŵa chinjikute. Nsangalale ŵanyamwe ŵankulila sambano, pakuŵa chinseche.
[Deus ]se agrada de vocês que desejam receber o que [ele quer que tenham]; ele vai dar a vocês o que precisam, até que estejam satisfeitos. [Deus ]se agrada de vocês que estão tristes agora [por causa de pecado]; mais tarde vão estar alegres.
22 “Nsangalale ŵanyamwe iŵaga chanchime ŵandu ni kulekangana nomwe ni kuntukana ni kunsala mwanyamwe kuti ŵangalumbana ligongo lya Mwana jwa Mundu.
[Deus ]se agrada de vocês quando as pessoas os odeiam, quando eles não permitem que vocês se juntem a elas, quando elas os insultam, quando dizem que vocês [MTY] são maus porque [creem em ]mim, aquele que veio do céu.
23 Nsangalale ni kutyala katema pachigakopochele gelego pakuŵa mbote jenu jili jekulungwa kwinani. Pakuŵa achambuje ŵao ŵapanganyichisye iyoyo peyo ŵakulondola ŵa Akunnungu.
Quando isto acontecer, alegrem-se! Pulem de alegria! [Deus vai dar ]a vocês um grande galardão/prêmio no céu! [Quando fizerem essas coisas a vocês, isso vai provar que vocês são os servos de Deus. ](OU, [As pessoas sempre têm tratado os servos de Deus assim.) ]Não se esqueçam de que os antepassados deles fizeram as mesmas coisas aos profetas [que serviram a Deus fielmente]!
24 Nambo ulaje chiuŵe kukwenu ŵanyamwe ŵakusichila, pakuŵa upoche ŵenu chiuŵe wemale.
Mas ai das coisas terríveis que vão acontecer a vocês que são ricos! A alegria que têm recebido [de suas riquezas ]é a única que vão receber.
25 Ulaje chiuŵe kukwenu ŵanyamwe ŵankwikuta sambano, pakuŵa chijinkole sala. Ulaje chiuŵe kukwenu ŵanyamwe ŵankuseka sambano, pakuŵa chinchilila malilo ni kulila.
Ai de vocês que [pensam que ]têm tudo quanto precisam [de Deus ]agora: Vocês vão [descobrir ]que faltam muito [do que Deus ]quer. Ai de vocês que estão alegres agora: [Mais tarde ]vocês estarão muito tristes.
26 Ulaje chiuŵe kukwenu ŵanyamwe iŵaga ŵandu wose akunlapa, pakuŵa achambuje ŵao ŵaapanganyichisye iyoyo peyo ŵakulondola ŵa unami.
Quando a maioria fala bem de vocês, ai de vocês: [Isso vai provar que vocês não são servos de Deus, porque ]os antepassados deles antes falavam bem daqueles que [diziam ]erradamente [que eram ]profetas.
27 “Nambo ngunsalila ŵanyamwe ŵankumbikanila une kuti mwanonyele ŵammagongo ŵenu, mwapanganyichisye yambone ŵaakunchima.
Mas digo isto a vocês que estão ouvindo [o que digo]: amem seus inimigos! Façam coisas boas àqueles que odeiam vocês!
28 Mwasachile upile ŵaakunlwesya ni mwapopelele ŵaakumpanganyichisya wamba.
[Peçam que Deus ]abençoe aqueles que amaldiçoam vocês. Orem por aqueles que maltratam vocês!
29 Mundu amputaga lijanda pa lijeje limo mwagalauchisye ni liine. Ni mundu ansumulaga likoti lyenu munnechele ni mwinjilo wenu.
Se alguém [insultar um de vocês ]batendo em uma face, vire o rosto [para que ele possa bater ]no outro lado [também]. Se [um bandido ]quiser tirar seu casaco, deixe-o levar a sua camisa também.
30 Mundu jwalijose jwakummenda mumpe ni mundu ansumulaga chipanje chenu munansalile ammuchisye.
Dê algo a todos os que pedem [algo ]de você. Se alguém tirar coisas que pertencem a você, não peça para ele devolver.
31 Chinkusaka kuti ŵandu ampanganyichisye ŵanyamwe, iyoyo peyo mwapanganyichisye ŵanyawo.
As coisas que vocês querem que os outros façam para vocês, são essas as coisas que devem fazer para eles.
32 “Iŵaga nkwanonyela pe ŵakunnonyela ŵanyamwe, ana chimpate mbote chi? Ngapagwa! Atamuno ŵaali ni sambi nombewo akwanonyela ŵakwanonyela.
Se vocês [só ]amarem aqueles que amam vocês, não [esperem que Deus ]lhes dê um galardão/será que [Deus ]lhes dará um prêmio [por fazer isso, pois ]até os pecadores amam aqueles que amam a eles.
33 Ni iŵaga chimwapanganyichisye yaili yambone ŵeŵala pe ŵakumpanganyichisya yambone, chimpate mbote chi? Nombe ŵaali ni sambi akupanganya iyoyo peyo.
Se fizerem coisas boas [somente ]para aqueles que fazem coisas boas para vocês, [não esperem que Deus ]lhes dê um galardão [por fazerem isso, pois ]até mesmo os pecadores agem assim.
34 Ni iŵaga chimwakongosye ŵeŵala pe ŵankwalolela kuti chachimuchisya, ana chimpate mbote chi? Nombe ŵaali ni sambi akwakongosya ŵaali ni sambi achinjao kuti ŵauchisye mpela chila chila.
Se vocês emprestarem [coisas ou dinheiro somente ]para aqueles de quem vocês acham que vão receber algo de volta, não [esperem que Deus ]lhes dê um prêmio/será que [Deus ]vai lhes dar um prêmio [por fazerem isso]! Até mesmo os pecadores emprestam para outros pecadores, porque esperam que eles vão devolver tudo.
35 Nambo ŵanyamwe mwanonyele ŵammagongo ŵenu ni mwapanganyichisye yaili yambone. Nkongosye pangalolela kummuchisya. Ni mbote syenu sisiŵe syekulungwa ni ŵanyamwe chimme ŵanache ŵa Akunnungu Ŵakulu. Pakuŵa ŵelewo ali ŵambone kwa ŵeŵala ŵachigongomalo ŵangakutogolela.
Pelo contrário, amem os seus inimigos! Façam coisas boas para eles. Emprestem para eles, e não esperem que eles paguem nada de volta! [Se fizerem assim, Deus vai dar ]a vocês um grande prêmio. E vão estar [agindo assim como devem agir ]os filhos dele. Lembrem-se de que Deus mostra bondade também àqueles que são ingratos e àqueles que são maus, [e ele espera que vocês sejam assim também].
36 Mmeje ni chanasa mpela Atati ŵenu yatite pakuŵa ni chanasa.
Mostrem misericórdia aos outros, assim como seu [pai no céu mostra] misericórdia.
37 “Ngasimwalamula ŵane nombe ŵanyamwe nganlamulikwa, ngasimwalalatila ŵane nombe ŵanyamwe nganlalatilwa ni mwalechelesye ŵane ni ŵanyamwe chinnecheleswe.
Não digam como os outros têm agido em pecado, e então [Deus ]não vai dizer como vocês têm agido em pecado. [Não digam que Deus ]deve castigar [os outros], e então [Ele ]não vai dizer que deve castigar vocês. Perdoem os outros [pelas coisas más que têm feito a vocês], e então [Deus ]vai perdoar vocês.
38 Mwapeje ŵane yakusaka ni Akunnungu chachimpa ŵanyamwe. Elo, chinchipochela chipimo chambone chakugumbala, chechinyindile ni chekusangwisye ni kumwasika chichitajikwe mu misaku jenu. Pakuŵa chilachila chimpimile kwa ŵane ni chichocho chinchipimilwa ŵanyamwe ni Akunnungu.”
Deem [coisas aos outros], e então [Deus ]dará coisas a vocês. Vai ser [como se ele estivesse colocando coisas em um cesto ]para vocês: ele vai dar a vocês uma quantia grande, que enche bem o cesto, que ele vai sacudir [para que possa colocar ainda mais], e vai transbordar pelos lados! [Lembrem-se de que ]a maneira em que [vocês agem com ]os outros vai ser a maneira em que Deus [age com ]vocês!”
39 Che Yesu ŵaatanjile achi chitagu chi, “Ana ŵangalola akukombola kwalongosya ŵangalola ajao? Ngaikomboleka! Wose chagwilile mwisimbo.
Ele também contou [aos seus discípulos ]esta parábola, [para mostrar a eles que deviam ser como ele, e não como os líderes religiosos dos judeus]: “Certamente vocês [não/será que vocês] iam [esperar ]que um homem cego guiasse outro cego./? Pois se ele tentasse fazer isso, os dois/não é que os dois provavelmente cairiam em um buraco. [Eu sou seu professor, e vocês discípulos devem ser como eu].
40 Jwakulijiganya ngakumpunda jwakwiganya jwao, nambo jwalijose jwakulijiganya amalisyaga kulijiganya akuŵa mpela jwakwiganya jwao.
Um discípulo não deve [esperar ser ]maior do que seu professor. Mas se alguém treina bem um aluno, o aluno pode se tornar como seu professor. [Portanto vocês devem estar contentes de serem como eu].
41 “Ligongo chi nkulolechesya chiswani chachili mu liso lya mpwenu nambo papopo ngankulola chitela chachili mu liso lyenu?
Você não deve/por que é que você observa [as pequenas falhas de outro, que são como ]pequenas manchas no olho dele, sem observar [suas próprias falhas grandes, que são que nem ]pedaços grandes de madeira aos seus próprios olhos.
42 Pane nkukombola chinauli kunsalila mpwenu kuti, ‘Mpwanga, nninde kaje nantyosye chiswani chachili mu liso lyenu,’ ni akuno ngankulola chitela chachili mu liso lyenu mwasyene? Jwaulamba mmwejo! Ntyosye kaje chitela chachili mu liso lyenu, nipele chinlole uchenene pakuchityosya chiswani chachili mu liso lya mpwenu.
Você não deve dizer/por que é que você diz, Amigo, deixe-me tirar aquela manchinha do seu olho, quando você nem observa o pedação de madeira no seu próprio olho! [Se você fizer assim], você é hipócrita! Você primeiro deve se livrar de [suas próprias falhas, que são como ]pedações de madeira no seu próprio olho, e então você vai poder entender bem as coisas [espiritualmente ]para que possa ajudar outro a se livrar das [falhas que são como ]manchinhas no olho dele.
43 “Iyoyo peyo ngapagwa chitela chambone chachikusogola isogosi yangalimate ni ngapagwa chitela changalimate chachikusogola isogosi yambone.
[As pessoas são como árvores]. As árvores sadias não dão mau fruto (OU, dão somente bom fruto), e as árvores não sadias não dão bom fruto.
44 Chitela chachili chose chikumanyika kwa isogosi yakwe. Ŵandu ngakukombola kukaŵa isogosi ya tini pa chisukutu cha miiŵa atamuno sabibu pa nkwanga.
[Assim como você ]pode saber se uma árvore é boa ou má ao olhar o seu fruto, [você pode saber se uma pessoa é boa ou má ao olhar como é que vive]. As pessoas não tiram figos de espinheiros, e [não tiram ]uvas dos abrolhos.
45 Mundu jwambone akutyosya indu yambone yagosile mu ntima wakwe. Ni mundu jwangalumbana akutyosya yangalumbana yagosile mu ntima wakwe. Pakuŵa mundu akuŵecheta kutyochela mu yaigumbele mu ntima wakwe.”
[Da mesma maneira], as boas pessoas vão viver de maneira boa porque têm muitos bons [pensamentos ]dentro de si mesmos, e as pessoas ruins vão viver de maneira ruim porque têm dentro de si muitos maus [pensamentos]. As pessoas falam [e agem ]conforme todos os [pensamentos ]nas suas mentes.
46 “Kwachichi nkumilanga une, ‘Ambuje, Ambuje,’ nambo ngankupanganya ingusaka?
[Já que as pessoas devem obedecer ao que lhes dizem seus chefes], é vergonhoso que/por que é que vocês dizem que eu sou seu chefe mas não fazem o que eu digo a vocês.
47 Chinannosye chitagu cha mundu jwalijose jwakwika kwangune ni kugapilikana maloŵe gangu ni kugapanganya,
Vou lhes dizer como são todos os que vêm a mim e ouvem as minhas mensagens e as obedecem.
48 jwelejo akulandana ni mundu jwataŵile nyuumba, juŵasolesye paasi nnope mpaka palwala ni kutanda kutaŵa pepala. Pajanyele ula jekulungwa nnope meesi gasewiche ni kujigomba nyuumba jila nambo nganijitinganyika, pakuŵa jaliji jetaŵe kwakulimbila.
São como um homem que cavou bem fundo na terra para preparar para construir a sua casa. Ele cuidou de pôr os alicerces na rocha/terra firme. Aí quando houve um enchente, a água tentou acabar com os alicerces. Mas o rio não pôde sacudir a casa, porque foi construída sobre [alicerces ]firmes.
49 Nambo mundu jwalijose jwakugapikanila maloŵe gangu nombejo anapanganye chachili chose, jwelejo akulandana ni mundu jwataŵile nyuumba jakwe pa nsanga, pangasolesya paasi nnope. Pajanyele ula jekulungwa nnope meesi gasewiche ni kujigomba nyuumba jila ni jagwile ni kugumuka jose!”
Porém qualquer um que ouve as minhas mensagens mas não as obedece, é como um homem que construiu a sua casa em cima da terra sem [cavar ]para pôr os alicerces. Quando o rio transbordou, a casa logo desabou e estava totalmente estragada.

< Luka 6 >