< Masengo 7 >
1 Nipele, Jwambopesi Jwankulu ŵambusisye che Stefano, “Ana yelei ni iyoyo?”
Le grand prêtre dit: « Ces choses sont-elles vraies? »
2 Che Stefano nombe ŵaajanjile, “Achalongo achinjangu ni achatati, mumbilikanile! Akunnungu Ŵakulu ŵaakopochele atati ŵetu che Iblahimu paŵaliji ku Mesopotamia akanaŵe kwaula kukutama ku Halani.
Il dit: « Frères et pères, écoutez. Le Dieu de gloire est apparu à notre père Abraham lorsqu'il était en Mésopotamie, avant qu'il n'habite à Haran,
3 Akunnungu ŵansalile che Iblahimu, ‘Ntyoche mchilambo chenu, mwaleche ŵandu ŵa lukosyo lwenu, njaule kuchilambo chatinganlanjile cho.’
et il lui a dit: « Quitte ton pays et ta famille, et viens dans un pays que je te montrerai ».
4 Nipele, che Iblahimu ŵasamile chilambo cha Ŵakalidayo, ŵajawile kukutama ku Halani. Paŵawile atatigwe, Akunnungu ŵansamisye sooni ku Halani ni kwika kukutama ku chilambo chino munkutamanga ŵanyamwe sambano jino.
Il sortit donc du pays des Chaldéens et s'installa à Haran. De là, après la mort de son père, Dieu le fit venir dans ce pays où vous vivez maintenant.
5 Akunnungu nganiŵapa che Iblahimu namose chipande cha chilambo chi kuti chiŵe chao, nambo ŵannanjile kwapa chilambo chi chiŵe chakwe nsyene ni cha uŵelesi wakwe, namuno katema ko ŵaliji akanaŵe kola mwanache.
Il ne lui donna pas d'héritage, pas même de quoi poser le pied dessus. Il promit de le lui donner en propriété, ainsi qu'à sa descendance après lui, alors qu'il n'avait pas encore d'enfant.
6 Akunnungu ŵansalile yeleyi, ‘Uŵelesi wenu chiutame mu chilambo cha chilendo, ni kweleko chachatenda achikapolo ni kwasausya yaka mia nne.
Dieu parla ainsi: ses descendants vivraient comme des étrangers dans un pays étranger, et ils seraient réduits en esclavage et maltraités pendant quatre cents ans.
7 Nambo Akunnungu akuti, uneji chinjalamula ŵandu ŵa chilambo uchachatenda achikapolo. Nipele chinjakoposya mchilambo cho ni kwaikanawo apano kuti ambopele.’
Je jugerai la nation à laquelle ils seront asservis, dit Dieu, et après cela, ils sortiront et me serviront dans ce lieu.
8 Ni Akunnungu ŵatesile malangano ni che Iblahimu ga kuumbala gaŵe chimanyisyo cha kugakunda malangano gao. Nipele che Iblahimu ŵambumbesye che Isaka mwanagwe pa lyuŵa lya ncheche ni ncheche pakumala kupagwa. Ni che Isaka nombe ŵambumbesye che Yakobo mwanagwe, ni che Yakobo nombe ŵaatesile iyoyo peyo achambuje ŵetu likumi ni ŵaŵili ŵala.
Il lui donna l'alliance de la circoncision. Abraham engendra Isaac et le circoncit le huitième jour. Isaac devint le père de Jacob, et Jacob devint le père des douze patriarches.
9 “Aŵala achambuje ŵetu ŵankolele wiu che Yusufu, ni ŵansyumisye aŵe kapolo ku chilambo cha Misili. Nambo Akunnungu ŵaliji pamo nawo,
« Les patriarches, poussés par la jalousie contre Joseph, le vendirent en Égypte. Dieu fut avec lui
10 ni kunkulupusya mmasausyo gakwe gose. Akunnungu ŵampele che Yusufu upile ni lunda paujo pa Falao, mwenye jwa ku Misili, ni mwenye Falao ŵammisile che Yusufu kuŵa jwankulu jwa chilambo ni jwa wose ŵaali mu nyuumba jao ja chimwenye.
et le délivra de toutes ses afflictions, il lui donna faveur et sagesse devant Pharaon, roi d'Égypte. Il l'établit gouverneur de l'Égypte et de toute sa maison.
11 Nipele kwatyochele sala jajikulungwa pa chilambo cha ku Misili ni ku Kanaani, ni ŵandu ŵalasile kwannope ligongo lya sala. Achambuje ŵetu nganakombola kuchipata chakulya chachilichose.
Or, il survint une famine et une grande détresse dans tout le pays d'Égypte et de Canaan. Nos pères ne trouvèrent pas de nourriture.
12 Nipele, che Yakobo paŵapilikene kuti kwana yakulya ku Misili ko, ŵaalajisye achiŵanagwe, yaani achatati ŵetu, ajaulangane kaandanda ku Misili ko.
Mais lorsque Jacob apprit qu'il y avait du blé en Égypte, il envoya nos pères une première fois.
13 Ni pa ulendo wao waŵili, che Yusufu ŵalikolasile kwa achapwakwe, ni mwenye jwa ku Misili ŵalumanyilile lukosyo lu che Yusufu.
La seconde fois, Joseph fut connu de ses frères, et la famille de Joseph fut révélée à Pharaon.
14 Ni che Yusufu ŵaalajisye ŵandu kukwaŵilanga che Yakobo atatigwe ni achalongo achinjakwe wose, ŵandu sabini na mbili aichanje ku Misili.
Joseph envoya et convoqua Jacob, son père, et tous ses parents, soit soixante-quinze âmes.
15 Che Yakobo ŵajawile ku Misili, kweleko ni kuŵawilile pamo ni achambuje ŵetu.
Jacob descendit en Égypte et mourut, lui et nos pères;
16 Ni malilo gao gajigalikwe mpaka ku Shekemu, ni kusikwa mwilembe liŵasumile che Iblahimu kutyochela ku lukosyo lwa Hamoli kwa mbiya simpepe.”
ils furent ramenés à Sichem et déposés dans le tombeau qu'Abraham avait acheté à prix d'argent aux fils d'Hamor, de Sichem.
17 “Nambo pikaiche katema ka chilanga chiŵalumbile Akunnungu ku che Iblahimu, ŵandu ŵala ŵatupile ni konjecheka kwa nnope ku Misili kula.
Mais, comme le temps de la promesse que Dieu avait faite à Abraham approchait, le peuple s'accrut et se multiplia en Égypte,
18 Nipele ŵajimwiche mwenye jwine ku Misili jwanganammanyilila che Yusufu.
jusqu'à ce que survienne un autre roi qui ne connaissait pas Joseph.
19 Mwenye jo ŵaatesile yangalumbana ni kwaonela achambuje ŵetu kwa kwakanganichisya akaajase achiŵana ŵao achanandi kuti nganasaka akole umi.
Celui-ci profita de notre race et maltraita nos pères, et les obligea à abandonner leurs bébés, afin qu'ils ne restent pas en vie.
20 Katema ko che Musa ŵapagwile, nombejo ŵaliji jwambone paujo pa Akunnungu. Ŵalelitwe pa musi pa atatigwe kwa miesi jitatu,
En ce temps-là naquit Moïse, qui était extrêmement beau aux yeux de Dieu. Il fut nourri trois mois dans la maison de son père.
21 ni paŵalepele kungosa mwakupunda mu nyuumba ŵankopwesye paasa, mwali jwa mwenye jwa ku Misili ŵanjigele ni kunlela mpela mwanagwe nsyene.
Lorsqu'il fut abandonné, la fille du Pharaon le recueillit et l'éleva comme son propre fils.
22 Che Musa ŵajigenywe indu ya lunda lwa Ŵamisili nombejo ŵaliji jwakulimbangana kwa maloŵe ni masengo.
Moïse fut instruit de toute la sagesse des Égyptiens. Il était puissant dans ses paroles et dans ses œuvres.
23 “Paŵaliji ni yaka alobaini, ntima wakwe wasachile kwajimajimila achinjakwe Ŵaisilaeli kukulola indu iŵapanganyichiswaga.
Mais lorsqu'il eut quarante ans, il lui vint à l'esprit de visiter ses frères, les enfants d'Israël.
24 Kweleko ŵambweni Mmisili jumo achimpanganyichisyaga yangalumbana jumo jwa achalongo achinjakwe, ŵapokasisye, ni che Musa kwakwauchisya ŵambuleje Mmisili jula.
Voyant que l'un d'eux était lésé, il le défendit et vengea celui qui était opprimé, en frappant l'Égyptien.
25 Ŵaganisisye kuti achalongo achinjakwe Ŵaisilaeli akaimanyilile kuti Akunnungu akuntuma jwelejo kwakulupusya, nambo nganaimanyilila.
Il supposait que ses frères comprenaient que Dieu, par sa main, leur accordait la délivrance; mais ils ne comprenaient pas.
26 Malaŵi jakwe, ŵaweni Ŵaisilaeli ŵaŵili ali nkuputana achinsyene pe, ni ŵalinjile kwajilanya achitiji; ‘Ŵanyamwe ndi ŵa lukosyo lumo, ligongo chi nkusaka kuulasyana achinsyene pe?’
« Le lendemain, il leur apparut pendant qu'ils se battaient, et les exhorta à retrouver la paix, en disant: 'Messieurs, vous êtes frères.
27 Nambo jwejula juŵamputaga njakwe jula ŵantutile pambali che Musa ni kunsalila, ‘Ana ŵaani ŵambisile mmwejo kuŵa chilongola ni jwakulamula pa uweji?
Mais celui qui faisait du tort à son prochain le repoussait en disant: « Qui t'a établi chef et juge sur nous?
28 Ana nkusaka kumulaga mpela imwatite pakummulaga Mmisili jula liiso?’
Veux-tu me tuer comme tu as tué hier l'Égyptien?
29 Che Musa paŵagapilikene maloŵe go ŵatisile, ŵatemi ku chilambo cha ku Midiani nti jwannendo, ni kweleko ŵaŵelechele ŵanache ŵaŵili ŵachilume.
À cette parole, Moïse s'enfuit et devint étranger dans le pays de Madian, où il engendra deux fils.
30 “Payaichile yaka alobaini, katumetume jwa kwinani jwa Ambuje jwankopochele che Musa pa chisukutu chichakolelaga mooto kwipululu kula pachiŵandi ni Litumbi lya Sinai.
« Lorsque quarante ans se furent écoulés, un ange du Seigneur lui apparut dans le désert du mont Sinaï, dans une flamme de feu, dans un buisson.
31 Che Musa ŵachisimonjile nnope chichaoneche cho, ŵasejelele pachiŵandi kukulolechesya uchenene, nambo ŵapilikene liloŵe lya Ambuje lilinkuti,
Lorsque Moïse le vit, il fut émerveillé par ce spectacle. Comme il s'approchait pour voir, la voix du Seigneur lui parvint:
32 ‘Uneji ndili Akunnungu ŵa achambuje ŵenu, Akunnungu ŵa che Iblahimu ni ŵa che Isaka ni ŵa che Yakobo!’ Che Musa ŵatetemele kwa lipamba ni nganapunda kulolechesya sooni.
« Je suis le Dieu de tes pères, le Dieu d'Abraham, le Dieu d'Isaac et le Dieu de Jacob ». Moïse tremblait et n'osait pas regarder.
33 Ambuje ŵansalile, ‘Mmuule italawanda yenu pakuŵa pelepo panjimi pali papaswela.
L'Éternel lui dit: « Enlève tes sandales, car le lieu où tu te tiens est une terre sainte.
34 Naiweni yangalumbana yakwapanganyichisya ŵandu ŵangu ŵakutama ku Misili. Mbilikene kulilasika kwao none ndulwiche kukwakulupusya, ni sambano chinantume ku Misili.’
J'ai vu l'affliction de mon peuple qui est en Égypte et j'ai entendu ses gémissements. Je suis descendu pour les délivrer. Viens maintenant, je vais t'envoyer en Égypte ».
35 “Che Musa aju ni jwejula juŵankanile Ŵaisilaeli paŵansalile, ‘Ana ŵaani ŵambisile mmwejo kuŵa chilongola ni jwakulamula pa uweji?’ Kwa litala lya julajula katumetume jwa kwinani juŵankopochele che Musa mu chisukutu chichakolelaga mooto, Akunnungu ŵantumile che Musa wo aŵe chilongola ni nkulupusyo.
Ce Moïse qu'ils ont refusé en disant: « Qui t'a établi chef et juge? », Dieu l'a envoyé comme chef et libérateur par la main de l'ange qui lui est apparu dans le buisson.
36 Jwelejo ni juŵaalongwesye ŵandu akopoche ku Misili kwa kupanganya imanyisyo ni yakusimonjeka mu chilambo cha ku Misili ni mu bahali ja Shamu ni mwipululu, kwa yaka alobaini.
C'est lui qui les a conduits, après avoir accompli des prodiges et des signes en Égypte, à la mer Rouge et dans le désert pendant quarante ans.
37 Che Musa ni juŵaasalile Ŵaisilaeli, ‘Akunnungu chanjimuchisye jwakulondola mpela uneji kutyochela mwa achalongo achinjenu mwachinsyene.’
C'est ce Moïse qui a dit aux enfants d'Israël: « Le Seigneur notre Dieu vous suscitera d'entre vos frères un prophète comme moi ».
38 Ŵaisilaeli paŵasongangene mwipululu mula, che Musa ŵaliji kweleko pamo ni achambuje ŵetu ni katumetume jwa kwinani juŵaŵechete najo mu Litumbi lya Sinai. Jweleju ni juŵagapochele maloŵe gagakwikanawo umi kutupa uweji.
C'est lui qui était dans l'assemblée au désert avec l'ange qui lui a parlé sur la montagne du Sinaï, et avec nos pères, qui ont reçu des révélations vivantes pour nous les transmettre,
39 “Nambo achambuje ŵetu nganasakanga kumpilikanila che Musa, ŵantutile pambali ni ŵasachile mmitima jao kuujila ku Misili.
et à qui nos pères n'ont pas voulu obéir, mais qu'ils ont rejeté et ont retourné en Égypte dans leur cœur,
40 Ŵansalile che Haluni, ‘Ntupanganyichisye achiminungu jati tujipopelele ni jitulongosye mwitala, pakuŵa che Musa juŵatulongwesye kopoka ku Misili ngatukuchimanyilila chichasimene!’
en disant à Aaron: « Fais-nous des dieux qui nous précèdent, car ce Moïse qui nous a fait sortir du pays d'Égypte, nous ne savons pas ce qu'il est devenu.
41 Katema ko ŵapanganyisye chinyago cha ng'ombe ja mwana, ni ŵatasile mbopesi kwa chinyago ni kuchijangalila chindu chichaliji masengo ga makono gao achinsyene.
En ces jours-là, ils firent un veau, offrirent un sacrifice à l'idole et se réjouirent de l'œuvre de leurs mains.
42 Nambo Akunnungu ŵatyosile pa ŵanyawo, ŵaalesile asipopele ndondwa sya kwiunde, mpela yaitite pakulembekwa mchitabu cha ŵakulondola ŵa Akunnungu, ‘Ŵanyamwe ŵandu ŵa chilambo cha ku Isilaeli! Ana ŵanyamwe mwambelechele inyama yesinje ni sadaka kwa yaka alobaini mwipululu mula?
Mais Dieu se détourna d'eux et les livra au service de l'armée du ciel, comme il est écrit dans le livre des prophètes, « M'avez-vous offert des animaux morts et des sacrifices quarante ans dans le désert, maison d'Israël?
43 Ŵanyamwe mwalijigele lisakasa lya nnungu jwenu Moleki, ni chinyago cha ndondwa ja nnungu jwenu Lefani. Inyago imwaipanganyisye ni iyoyo imwaipopele. Kwa ligongo lyo chinansamichisye ku ukapolo kwakutalika kupita ku Babeli!’
Tu as dressé le tabernacle de Moloch, l'étoile de ton dieu Rephan, les figures que vous avez faites pour adorer, alors je vous emmènerai au-delà de Babylone.
44 Achambuje ŵenu ŵakwete lisakasa lya umboni lyalikulosya kuti Akunnungu ali mwele mwipululu. Lisakasa lila lyakolochekwe mpela Akunnungu iŵatite pakwasalila che Musa akolosye, chisau ni achila chiŵachiweni.
Nos pères ont eu le tabernacle du témoignage dans le désert, comme celui qui a parlé à Moïse lui a ordonné de le construire d'après le modèle qu'il avait vu.
45 Nipele achambuje ŵetu ŵapochelangene achinsyene pe mpaka katema ka che Yoshua, paŵachipatile chilambo chi kutyochela kwa ŵandu ŵaŵaŵinjikwe ni Akunnungu paujo pao. Lyatemi pelepo mpaka katema ka che Daudi.
Nos pères, à leur tour, l'ont apporté avec Josué, lorsqu'ils sont entrés en possession des nations que Dieu a chassées devant la face de nos pères jusqu'aux jours de David,
46 Che Daudi ŵanonyelwe ni Akunnungu nombe che Daudi ŵaŵendile Akunnungu ŵaataŵile nyuumba ŵele ŵaali Akunnungu ŵa che Yakobo.
qui ont trouvé grâce aux yeux de Dieu et ont demandé à trouver une demeure pour le Dieu de Jacob.
47 Nambo che Selemani ni juŵantaŵile Akunnungu nyuumba.”
Mais Salomon lui construisit une maison.
48 “Natamuno yeleyo, Akumanani ngakutama mmajumba gagataŵikwe ni ŵandu, mpela yakuti jwakulondola jwa Akunnungu,
Mais le Très-Haut n'habite pas dans des temples faits de main d'homme, comme le dit le prophète,
49 Ambuje akuti, ‘Kwinani kuli chitengu changu cha umwenye ni chilambo chili pakuŵichila makongolo gangu. Nyuumba jati uli jichimundaŵile une, ni liuto chi pachimbumulile?
« Le ciel est mon trône, et la terre un marchepied pour mes pieds. Quel genre de maison vas-tu me construire? » dit le Seigneur. Ou quel est le lieu de mon repos?
50 Ana ngaŵa uneji jumbanganyisye yelei yose?’”
Est-ce que ma main n'a pas fait toutes ces choses?
51 Che Stefano ŵapundile kuŵecheta, “Ŵakukanila achakulungwa ŵanyamwe! Mitima ni mawiwi genu gali mpela ga ŵandu ŵangakwamanyilila Akunnungu. Ŵanyamwe nli mpela achambuje ŵenu, moŵa gose nkukanilana ni Mbumu jwa Akunnungu.
« Hommes au cou raide, incirconcis de cœur et d'oreilles, vous résistez toujours au Saint-Esprit! Vous faites ce que vos pères ont fait.
52 Ana jwapi mwa ŵakulondola jwangananlagasya achambuje ŵenu? Ŵaauleje ŵelewo ŵaŵalajiswe kalakala ni Akunnungu asale kwika kwa ajula jwakupanganya yaili yambone. Ni sambano ŵanyamwe mungalawiche ni kumbulaga.
Lequel des prophètes vos pères n'ont-ils pas persécuté? Ils ont tué ceux qui annonçaient la venue du Juste, dont vous êtes maintenant devenus les traîtres et les meurtriers.
53 Ŵanyamwe mwagapochele Malajisyo ga Akunnungu gagaiche kukwenu ni achikatumetume ŵa kwinani, nambo nganingakamulichisya.”
Vous avez reçu la loi telle qu'elle a été ordonnée par les anges, et vous ne l'avez pas observée! ».
54 Achakulu ŵa Nkungulu paŵagapilikene maloŵe go, yachimile nnope ni kuchilimya meeno.
Or, quand ils entendirent ces choses, ils eurent le cœur brisé, et ils grincèrent des dents contre lui.
55 Nambo che Stefano ali aguumbele Mbumu jwa Akunnungu, ŵalolite kwinani, ŵauweni ukulu wa Akunnungu ni Che Yesu ali ajimi kundyo kwa Akunnungu.
Mais lui, rempli de l'Esprit Saint, regardait fixement vers le ciel et voyait la gloire de Dieu et Jésus debout à la droite de Dieu,
56 Ni ŵatite, “Nnole! Ngukuwona kwinani kwakuugule ni Mwana jwa Mundu ajimi kundyo kwa Akunnungu.”
et il disait: « Voici, je vois les cieux ouverts et le Fils de l'homme debout à la droite de Dieu. »
57 Pelepo ŵandu wose ŵaŵaliji pa Nkungulu ula ŵagumisile kwa liloŵe lyekulungwa ni kusiŵila mawiwi ni makono gao. Nipele ŵanguluchile ŵanawose kwana kamo,
Mais ils crièrent d'une voix forte et se bouchèrent les oreilles, puis se précipitèrent sur lui d'un commun accord.
58 Ni ŵankopwesye mmusi ni kumponya maganga. Ŵaumboni ŵala ŵaŵisile yakuwala yao kwa jwanchanda jumo liina lyakwe che Sauli kuti aigose.
Ils le jetèrent hors de la ville et le lapidèrent. Les témoins déposèrent leurs vêtements aux pieds d'un jeune homme nommé Saul.
59 Paŵapundile kwaponya maganga, che Stefano ŵapopele achitiji, “Alakwe Ambuje Che Yesu, mpochele mbumu jangu!”
Ils lapidèrent Étienne, qui criait: « Seigneur Jésus, reçois mon esprit. »
60 Ŵatindiŵele ni ŵanyanyisye achitiji, “Ambuje nkaaŵalanjila sambi si.” Paŵaŵechete yeleyo ŵajasiche. Ni che Sauli ŵakundile kuti che Stefano akuŵajilwa kuulajikwa.
Il se mit à genoux et s'écria d'une voix forte: « Seigneur, ne retiens pas ce péché contre eux! ». Après avoir dit cela, il s'endormit.