Masengo 7
1 Nipele, Jwambopesi Jwankulu ŵambusisye che Stefano, “Ana yelei ni iyoyo?”
大司祭遂問說：「真是這樣嗎﹖」
2 Che Stefano nombe ŵaajanjile, “Achalongo achinjangu ni achatati, mumbilikanile! Akunnungu Ŵakulu ŵaakopochele atati ŵetu che Iblahimu paŵaliji ku Mesopotamia akanaŵe kwaula kukutama ku Halani.
斯德望答說：「諸位仁人弟兄，諸位父老，請聽！當我們的祖先亞巴郎還在美索不達米亞，還未住在哈蘭以前，榮耀的天主曾顯現給他，
3 Akunnungu ŵansalile che Iblahimu, ‘Ntyoche mchilambo chenu, mwaleche ŵandu ŵa lukosyo lwenu, njaule kuchilambo chatinganlanjile cho.’
向他說：『你要離開你的故鄉和你的家族，往我所指示你的地方去！』
4 Nipele, che Iblahimu ŵasamile chilambo cha Ŵakalidayo, ŵajawile kukutama ku Halani. Paŵawile atatigwe, Akunnungu ŵansamisye sooni ku Halani ni kwika kukutama ku chilambo chino munkutamanga ŵanyamwe sambano jino.
那時，他遂離開了加色丁人的地方，住在哈蘭；他父親死後，天主又叫他從那裏遷移，來到你們現今所住的地方。
5 Akunnungu nganiŵapa che Iblahimu namose chipande cha chilambo chi kuti chiŵe chao, nambo ŵannanjile kwapa chilambo chi chiŵe chakwe nsyene ni cha uŵelesi wakwe, namuno katema ko ŵaliji akanaŵe kola mwanache.
在此地天主並沒有賜給他產業，連腳掌那麼大的地方也沒有給，卻應許了把此地賜給他和他以後的子孫做產業，雖然當時他還沒有兒子。
6 Akunnungu ŵansalile yeleyi, ‘Uŵelesi wenu chiutame mu chilambo cha chilendo, ni kweleko chachatenda achikapolo ni kwasausya yaka mia nne.
天主還這樣說過：『他的子孫要僑居異地，人要奴役虐待他們，共四百年之久。』
7 Nambo Akunnungu akuti, uneji chinjalamula ŵandu ŵa chilambo uchachatenda achikapolo. Nipele chinjakoposya mchilambo cho ni kwaikanawo apano kuti ambopele.’
天主還說：『我要懲治那奴役他們的異民。此後，他們要出來，要在這地方恭敬我。』
8 Ni Akunnungu ŵatesile malangano ni che Iblahimu ga kuumbala gaŵe chimanyisyo cha kugakunda malangano gao. Nipele che Iblahimu ŵambumbesye che Isaka mwanagwe pa lyuŵa lya ncheche ni ncheche pakumala kupagwa. Ni che Isaka nombe ŵambumbesye che Yakobo mwanagwe, ni che Yakobo nombe ŵaatesile iyoyo peyo achambuje ŵetu likumi ni ŵaŵili ŵala.
天主又賜給了他割損的盟約；這樣，他生了依撒格後，第八天，給他行了割損禮。以後，依撒格生了雅各伯，雅各伯生了十二位宗祖。
9 “Aŵala achambuje ŵetu ŵankolele wiu che Yusufu, ni ŵansyumisye aŵe kapolo ku chilambo cha Misili. Nambo Akunnungu ŵaliji pamo nawo,
宗祖們嫉妒若瑟，把他賣到埃及，天主卻同他在一起，
10 ni kunkulupusya mmasausyo gakwe gose. Akunnungu ŵampele che Yusufu upile ni lunda paujo pa Falao, mwenye jwa ku Misili, ni mwenye Falao ŵammisile che Yusufu kuŵa jwankulu jwa chilambo ni jwa wose ŵaali mu nyuumba jao ja chimwenye.
救他脫離了一切磨難，並在埃及王法郎面前使他得寵，有智慧，法郎就派他總理埃及和王家事務。
11 Nipele kwatyochele sala jajikulungwa pa chilambo cha ku Misili ni ku Kanaani, ni ŵandu ŵalasile kwannope ligongo lya sala. Achambuje ŵetu nganakombola kuchipata chakulya chachilichose.
後來在全埃及和客納罕發生了饑饉和大難，我們的祖先找不到食物。
12 Nipele, che Yakobo paŵapilikene kuti kwana yakulya ku Misili ko, ŵaalajisye achiŵanagwe, yaani achatati ŵetu, ajaulangane kaandanda ku Misili ko.
雅各伯聽說在埃及有糧食，就打發了我們的祖先去，這是第一次。
13 Ni pa ulendo wao waŵili, che Yusufu ŵalikolasile kwa achapwakwe, ni mwenye jwa ku Misili ŵalumanyilile lukosyo lu che Yusufu.
第二次，若瑟被他的兄弟們認出來了。法郎也明悉了若瑟的親族。
14 Ni che Yusufu ŵaalajisye ŵandu kukwaŵilanga che Yakobo atatigwe ni achalongo achinjakwe wose, ŵandu sabini na mbili aichanje ku Misili.
若瑟遂打發人請自己的父親和所有同族前來，共計七十五人。
15 Che Yakobo ŵajawile ku Misili, kweleko ni kuŵawilile pamo ni achambuje ŵetu.
雅各伯下到了埃及，以後他和我們的祖先都死了；
16 Ni malilo gao gajigalikwe mpaka ku Shekemu, ni kusikwa mwilembe liŵasumile che Iblahimu kutyochela ku lukosyo lwa Hamoli kwa mbiya simpepe.”
後來他們被運到舍根，埋葬在亞巴郎用銀價從哈摩爾的兒子在舍根所買的墳墓中。
17 “Nambo pikaiche katema ka chilanga chiŵalumbile Akunnungu ku che Iblahimu, ŵandu ŵala ŵatupile ni konjecheka kwa nnope ku Misili kula.
天主向亞巴郎所應承的恩許的時期來近了，這民族在埃及就逐漸繁殖增多起來，
18 Nipele ŵajimwiche mwenye jwine ku Misili jwanganammanyilila che Yusufu.
直到另一位不認識若瑟的君王起來統治埃及，
19 Mwenye jo ŵaatesile yangalumbana ni kwaonela achambuje ŵetu kwa kwakanganichisya akaajase achiŵana ŵao achanandi kuti nganasaka akole umi.
他就用計謀壓迫我們的親族，虐待我們的祖先，叫他們拋棄自己的嬰孩，不容生存。
20 Katema ko che Musa ŵapagwile, nombejo ŵaliji jwambone paujo pa Akunnungu. Ŵalelitwe pa musi pa atatigwe kwa miesi jitatu,
就在那時期梅瑟誕生了，他為天主所喜愛；在父親家中養育了三個月。
21 ni paŵalepele kungosa mwakupunda mu nyuumba ŵankopwesye paasa, mwali jwa mwenye jwa ku Misili ŵanjigele ni kunlela mpela mwanagwe nsyene.
他被拋棄後，法郎的女兒卻將他拾去，當自己的兒子養育。
22 Che Musa ŵajigenywe indu ya lunda lwa Ŵamisili nombejo ŵaliji jwakulimbangana kwa maloŵe ni masengo.
梅瑟學習了埃及人的各種智慧；他講話辨事，都有才幹。
23 “Paŵaliji ni yaka alobaini, ntima wakwe wasachile kwajimajimila achinjakwe Ŵaisilaeli kukulola indu iŵapanganyichiswaga.
當他滿了四十歲的時候，他心中起了看望自己的弟兄──以色列子民的願望。
24 Kweleko ŵambweni Mmisili jumo achimpanganyichisyaga yangalumbana jumo jwa achalongo achinjakwe, ŵapokasisye, ni che Musa kwakwauchisya ŵambuleje Mmisili jula.
他看見一個人受欺壓，就加以衛護，為受欺負的人報仇，打死了那個埃及人。
25 Ŵaganisisye kuti achalongo achinjakwe Ŵaisilaeli akaimanyilile kuti Akunnungu akuntuma jwelejo kwakulupusya, nambo nganaimanyilila.
他以為自己的弟兄明白天主要藉他的手拯救他們， 但他們卻不明白。
26 Malaŵi jakwe, ŵaweni Ŵaisilaeli ŵaŵili ali nkuputana achinsyene pe, ni ŵalinjile kwajilanya achitiji; ‘Ŵanyamwe ndi ŵa lukosyo lumo, ligongo chi nkusaka kuulasyana achinsyene pe?’
第二天，他看見他們打架，就勸他們和解說：同仁！你們原是弟兄，為什麼彼此傷害呢﹖
27 Nambo jwejula juŵamputaga njakwe jula ŵantutile pambali che Musa ni kunsalila, ‘Ana ŵaani ŵambisile mmwejo kuŵa chilongola ni jwakulamula pa uweji?
那欺壓近人的推開他說：誰立了你做我們的首領和判官﹖
28 Ana nkusaka kumulaga mpela imwatite pakummulaga Mmisili jula liiso?’
難道你願意殺死我，就像昨天你殺死了那埃及人一樣嗎﹖
29 Che Musa paŵagapilikene maloŵe go ŵatisile, ŵatemi ku chilambo cha ku Midiani nti jwannendo, ni kweleko ŵaŵelechele ŵanache ŵaŵili ŵachilume.
梅瑟因這句話，便逃跑了，在米德楊地方作客，在那裏生了兩個兒子。
30 “Payaichile yaka alobaini, katumetume jwa kwinani jwa Ambuje jwankopochele che Musa pa chisukutu chichakolelaga mooto kwipululu kula pachiŵandi ni Litumbi lya Sinai.
過了四十年，在西乃山的曠野裏，有一位使者在荊棘叢火燄中顯現給他。
31 Che Musa ŵachisimonjile nnope chichaoneche cho, ŵasejelele pachiŵandi kukulolechesya uchenene, nambo ŵapilikene liloŵe lya Ambuje lilinkuti,
梅瑟一見，就奇怪這異像；他正要前去觀察，有上主的聲音說：『
32 ‘Uneji ndili Akunnungu ŵa achambuje ŵenu, Akunnungu ŵa che Iblahimu ni ŵa che Isaka ni ŵa che Yakobo!’ Che Musa ŵatetemele kwa lipamba ni nganapunda kulolechesya sooni.
我是你祖先的天主，即亞巴郎、依撒格和雅各伯的天主。』梅瑟就戰慄起來，不敢前去觀察。
33 Ambuje ŵansalile, ‘Mmuule italawanda yenu pakuŵa pelepo panjimi pali papaswela.
上主向他說：『將你腳上的鞋脫下！因為你站的地方是聖地。
34 Naiweni yangalumbana yakwapanganyichisya ŵandu ŵangu ŵakutama ku Misili. Mbilikene kulilasika kwao none ndulwiche kukwakulupusya, ni sambano chinantume ku Misili.’
我看見了我百姓在埃及的苦楚，也聽見了他們的哀歎，遂下來拯救他們。現在你來，我要打發你到埃及去。』
35 “Che Musa aju ni jwejula juŵankanile Ŵaisilaeli paŵansalile, ‘Ana ŵaani ŵambisile mmwejo kuŵa chilongola ni jwakulamula pa uweji?’ Kwa litala lya julajula katumetume jwa kwinani juŵankopochele che Musa mu chisukutu chichakolelaga mooto, Akunnungu ŵantumile che Musa wo aŵe chilongola ni nkulupusyo.
這梅瑟就是他們曾否定說：『誰立了你做我們的首領和判官』的，天主卻藉著在荊棘中顯現的使者的手，打發他做首領和救贖者。
36 Jwelejo ni juŵaalongwesye ŵandu akopoche ku Misili kwa kupanganya imanyisyo ni yakusimonjeka mu chilambo cha ku Misili ni mu bahali ja Shamu ni mwipululu, kwa yaka alobaini.
就是他領了他們出來，在埃及，在紅海，在曠野四十年之久，行了奇蹟異事。
37 Che Musa ni juŵaasalile Ŵaisilaeli, ‘Akunnungu chanjimuchisye jwakulondola mpela uneji kutyochela mwa achalongo achinjenu mwachinsyene.’
這人就是那給以色列子民說：『天主要從你們弟兄們中間，給你們興起一位像我似的先知』的梅瑟。
38 Ŵaisilaeli paŵasongangene mwipululu mula, che Musa ŵaliji kweleko pamo ni achambuje ŵetu ni katumetume jwa kwinani juŵaŵechete najo mu Litumbi lya Sinai. Jweleju ni juŵagapochele maloŵe gagakwikanawo umi kutupa uweji.
就是他在曠野時，在會眾中，立在西乃山給他說話的使者和我們的祖先之間，領受生命的話，傳授給我們。
39 “Nambo achambuje ŵetu nganasakanga kumpilikanila che Musa, ŵantutile pambali ni ŵasachile mmitima jao kuujila ku Misili.
我們的祖先卻不肯聽從他，反而拒絕他；他們的心已轉向埃及，
40 Ŵansalile che Haluni, ‘Ntupanganyichisye achiminungu jati tujipopelele ni jitulongosye mwitala, pakuŵa che Musa juŵatulongwesye kopoka ku Misili ngatukuchimanyilila chichasimene!’
遂向亞郎說：『請給我們製造神像，在我們面前引路，因為領我們出埃及地的這位梅瑟，我們不知道他遭遇了什麼事。』
41 Katema ko ŵapanganyisye chinyago cha ng'ombe ja mwana, ni ŵatasile mbopesi kwa chinyago ni kuchijangalila chindu chichaliji masengo ga makono gao achinsyene.
他們就在那幾天製造了一個牛犢，向那偶像奉獻祭品，並因他們手中的作品而歡樂。
42 Nambo Akunnungu ŵatyosile pa ŵanyawo, ŵaalesile asipopele ndondwa sya kwiunde, mpela yaitite pakulembekwa mchitabu cha ŵakulondola ŵa Akunnungu, ‘Ŵanyamwe ŵandu ŵa chilambo cha ku Isilaeli! Ana ŵanyamwe mwambelechele inyama yesinje ni sadaka kwa yaka alobaini mwipululu mula?
於是天主轉過身去，任憑他們恭敬天上的軍旅，就如在先知書上所載的：『以色列家！你們四十年在曠野中，何嘗向我奉獻過犧牲和祭品﹖
43 Ŵanyamwe mwalijigele lisakasa lya nnungu jwenu Moleki, ni chinyago cha ndondwa ja nnungu jwenu Lefani. Inyago imwaipanganyisye ni iyoyo imwaipopele. Kwa ligongo lyo chinansamichisye ku ukapolo kwakutalika kupita ku Babeli!’
你們抬著摩肋客的帳幕和楞番神的星辰，為朝拜你們所製造的偶像。為此，我要把你們遷徙到巴比倫那邊去。』
44 Achambuje ŵenu ŵakwete lisakasa lya umboni lyalikulosya kuti Akunnungu ali mwele mwipululu. Lisakasa lila lyakolochekwe mpela Akunnungu iŵatite pakwasalila che Musa akolosye, chisau ni achila chiŵachiweni.
我們的祖先在曠野中有一個作證的帳幕，這帳幕就是天主吩咐梅瑟，按他所指示的式樣製造的。
45 Nipele achambuje ŵetu ŵapochelangene achinsyene pe mpaka katema ka che Yoshua, paŵachipatile chilambo chi kutyochela kwa ŵandu ŵaŵaŵinjikwe ni Akunnungu paujo pao. Lyatemi pelepo mpaka katema ka che Daudi.
我們的祖先相繼承受了它；當天主把異民從我們祖先的面前趕走之後，他們便同若蘇厄將此帳幕運到繼承為業之地，直到達味的時日。
46 Che Daudi ŵanonyelwe ni Akunnungu nombe che Daudi ŵaŵendile Akunnungu ŵaataŵile nyuumba ŵele ŵaali Akunnungu ŵa che Yakobo.
達味在天主面前獲得了寵愛，就懇求要為雅各伯的天主尋找一個住所；
47 Nambo che Selemani ni juŵantaŵile Akunnungu nyuumba.”
撒羅滿便為天主建築了殿宇。
48 “Natamuno yeleyo, Akumanani ngakutama mmajumba gagataŵikwe ni ŵandu, mpela yakuti jwakulondola jwa Akunnungu,
但至高者本不住在人手所建造的殿宇中：正如先知說：
49 Ambuje akuti, ‘Kwinani kuli chitengu changu cha umwenye ni chilambo chili pakuŵichila makongolo gangu. Nyuumba jati uli jichimundaŵile une, ni liuto chi pachimbumulile?
『天是我的寶座，地是我的腳凳。你們要為我建築什麼樣的殿宇﹖──上主說──或者我安息的地方是怎樣的呢﹖
50 Ana ngaŵa uneji jumbanganyisye yelei yose?’”
這一切不是我的手所造的嗎﹖』
51 Che Stefano ŵapundile kuŵecheta, “Ŵakukanila achakulungwa ŵanyamwe! Mitima ni mawiwi genu gali mpela ga ŵandu ŵangakwamanyilila Akunnungu. Ŵanyamwe nli mpela achambuje ŵenu, moŵa gose nkukanilana ni Mbumu jwa Akunnungu.
執坳和心耳未受割損的人啊！你們時常反抗聖神，你們的祖先怎樣，你們也怎樣。
52 Ana jwapi mwa ŵakulondola jwangananlagasya achambuje ŵenu? Ŵaauleje ŵelewo ŵaŵalajiswe kalakala ni Akunnungu asale kwika kwa ajula jwakupanganya yaili yambone. Ni sambano ŵanyamwe mungalawiche ni kumbulaga.
那一位先知，你們的祖先沒有迫害過﹖他們殺害了那些預言義人來臨的人，現在你們都成了那義人的出賣者和兇手。
53 Ŵanyamwe mwagapochele Malajisyo ga Akunnungu gagaiche kukwenu ni achikatumetume ŵa kwinani, nambo nganingakamulichisya.”
你們這些人接受了藉天使所傳佈的法律，卻不遵守。」
54 Achakulu ŵa Nkungulu paŵagapilikene maloŵe go, yachimile nnope ni kuchilimya meeno.
他們一聽這些話，怒從心起，向他咬牙切齒。
55 Nambo che Stefano ali aguumbele Mbumu jwa Akunnungu, ŵalolite kwinani, ŵauweni ukulu wa Akunnungu ni Che Yesu ali ajimi kundyo kwa Akunnungu.
斯德望卻充滿了聖神，注目向天，看見天主的光榮，並看見耶穌站在天主右邊，
56 Ni ŵatite, “Nnole! Ngukuwona kwinani kwakuugule ni Mwana jwa Mundu ajimi kundyo kwa Akunnungu.”
遂說道：「看，我見天開了，並見人子站在天主右邊。」
57 Pelepo ŵandu wose ŵaŵaliji pa Nkungulu ula ŵagumisile kwa liloŵe lyekulungwa ni kusiŵila mawiwi ni makono gao. Nipele ŵanguluchile ŵanawose kwana kamo,
他們都大聲亂嚷，掩著自己的耳朵一致向他撲去，
58 Ni ŵankopwesye mmusi ni kumponya maganga. Ŵaumboni ŵala ŵaŵisile yakuwala yao kwa jwanchanda jumo liina lyakwe che Sauli kuti aigose.
把他拉出城外，用石頭砸死了。證人脫下自己的衣服放在名叫掃祿的青年人腳前。
59 Paŵapundile kwaponya maganga, che Stefano ŵapopele achitiji, “Alakwe Ambuje Che Yesu, mpochele mbumu jangu!”
當他們用石頭砸斯德望的時候，他祈求說：「主耶穌！接我的靈魂去罷！」
60 Ŵatindiŵele ni ŵanyanyisye achitiji, “Ambuje nkaaŵalanjila sambi si.” Paŵaŵechete yeleyo ŵajasiche. Ni che Sauli ŵakundile kuti che Stefano akuŵajilwa kuulajikwa.
遂屈膝跪下，大聲呼喊說：「主，不要向他們算這罪債！」說了這話，就死了。
