< Masengo 19 >

1 Nipele, yaliji che Apolo paŵaliji ku Kolinto, che Paolo ŵapite kuchilambo cha ikwesya ni ŵaiche ku Efeso. Kweleko ŵaasimene ŵakulijiganya ŵane ŵa Che Yesu,
Enquanto Apolo permanecia em Corinto, Paulo [saiu dos lugares na Frígia e na Galácia que ele estava visitando], e viajou pela província da [Ásia ]rumo a Éfeso. Lá encontrou algumas pessoas que [se afirmavam ]cristãos.
2 ni ŵausisye, “Ana pamwakulupilile Che Yesu mwampochele Mbumu jwa Akunnungu?” Ni ŵanyawo ŵajanjile, “Ngwamba! Natamuno kupilikana kose nganitupilikane kuti apali Mbumu jwa Akunnungu.”
Ele lhes perguntou: “Vocês receberam o Espírito Santo ao crerem [na mensagem de Deus?]” Os homens responderam: “Não, nós (excl) nem tínhamos ouvido que existia um Espírito Santo”.
3 Ni che Paolo ŵausisye, “Nambi mwabatiswe ubatiso chi?” Ni ŵanyawo ŵajanjile, “Ubatiso u che Yohana.”
Então Paulo perguntou: “Então quando vocês foram batizados {quando [alguém ]batizou vocês}, o que significava/simbolizava esse ato?” As pessoas responderam: “Significava que nós (excl) acreditávamos no que João [o Batizador ]ensinava/dizia”.
4 Che Paolo ŵatite, “Ubatiso u che Yohana waliji wakulosya kuti ŵandu alesile sambi. Che Yohana ŵaasalile ŵandu ŵaakulupilile ŵatachiika panyuma pao, ŵelewo ali Che Yesu.”
Paulo disse: “João batizava as pessoas que rejeitavam seu comportamento pecaminoso. Ele [também ]mandava que as pessoas acreditassem naquele que viria [após ]ele, e esse indivíduo foi Jesus”.
5 Paŵapilikene yeleyo ŵabatiswe kwa liina lya Ambuje Che Yesu.
Portanto, quando aqueles homens ouviram isso, foram batizados {[Paulo/alguém] os batizou}, pois [afirmavam crer ][MTY] no Senhor Jesus.
6 Nipele, che Paolo ŵaŵisile makono gao pa ŵanyawo, ni Mbumu jwa Akunnungu ŵaatuluchile ni ŵatandite kuŵechetanga iŵecheto ineine, iyoyo ŵatandite kulalichila utenga wa Akunnungu.
Depois disso, Paulo impôs as mãos n[a cabeça de cada um ]deles, e o [poder ]do Espírito Santo veio [habitar cada um ]deles. Como também, o [Espírito Santo ]os capacitava a falar em diversas línguas [MTY] que [eles não tinham aprendido ]e eles proferiram mensagens [que o Espírito Santo ]lhes revelava.
7 Ŵandu wose wo ŵaliji mpela ŵandu likumi ni ŵaŵili.
Havia uns doze homens [que Paulo/alguém batizou e que receberam o poder do Espírito Santo.]
8 Che Paolo ŵajinjilaga mu nyuumba ja kupopelela jila kwa miesi jitatu ni ŵaachisyaga kuti akulupilile Umwenye wa Akunnungu.
Durante os próximos três meses, Paulo entrava [semanalmente, no ]dia [de descanso judaico, ]na casa de reuniões dos judeus [em Éfeso ]e lá falava com ousadia. Ele conseguia ensinar [os ouvintes, ]de uma forma convincente, como Deus desejava governar [MET] [a vida deles].
9 Nambo ŵandu ŵane ŵaliji ŵakukakatima mitima ni ŵakanile kukulupilila, ŵatandite kuŵechetanga yangalumbana nkati ŵandu ŵakulikuya Litala lya Ambuje pasikati ja ŵandu. Pelepo che Paolo ŵaalesile, ŵaajigele ŵakulijiganya ŵa Ambuje ni ŵaliji nkukunguluka nawo moŵa gose mu chuumba chakulijiganyila chi che Tulona.
[Uns poucos daqueles que estavam reunidos na casa de reuniões acreditaram na mensagem sobre Jesus. ]Mas algumas das pessoas não quiseram acreditar naquela mensagem, nem [continuar ]ouvindo-a mais. Na presença de muitas outras pessoas, elas disseram coisas malévolas sobre a maneira [como nós (incl) recebemos a vida eterna de que Paulo pregava. ]Por isso Paulo deixou aquele grupo e levou consigo os cristãos [para se reunirem em outro local. ]Todos os dias Paulo se dirigia a um salão de conferências [cujo dono era/no qual palestrava ]um homem chamado Tirano.
10 Yeleyo yatendekwe yaka iŵili mpaka ŵandu wose ŵaŵatamaga ku Asia ni Ŵayahudi pamo ni Ŵagiliki, ŵapilikene Liloŵe lya Ambuje.
Durante dois anos, Paulo continuava ensinando o público naquele prédio. Assim, a maioria [HYP] dos judeus e gentios/não judeus que morava [na província de ]Ásia ouviu a mensagem sobre o Senhor [Jesus.]
11 Akunnungu ŵapanganyisye yakusimonjeka yejinji kwa makono ga che Paolo.
Deus também deu a Paulo o poder [MTY] de fazer milagres surpreendentes.
12 Ŵandu ŵajigalaga namose iguo ya mwana ni iwalo ine iŵaikwaiye che Paolo, ŵaijawisye kwa ŵakulwala ni ŵakulwala wo ŵalamiswe ilwele yao, ni aŵala ŵaŵakwete masoka gaakopweche.
[Se os doentes não conseguiam chegar até onde Paulo estava, eram levados e colocados sobre ]aqueles doentes [lenços ou aventais tocados por Paulo ]{[outros ]levavam [e colocavam sobre ]aqueles doentes lenços ou aventais que Paulo tinha tocado}. Como resultado disso, os doentes se curavam {ficavam sãos}, e se qualquer Espírito maligno perturbava alguma pessoa, esse Espírito saía [por causa da atividade de Paulo.]
13 Ŵayahudi ŵampepe ŵakugaŵinga masoka mwa ŵandu, ŵajesilejesile akuno ni akunokuno achilingaga kulikolanga liina lya Ambuje Che Yesu, kwa ŵele ŵaŵakwete masoka achitiji, “Ngunsalila kwa liina lya Ambuje Che Yesu jwakulalichilwa ni che Paolo, ntyoche.”
Houve também alguns judeus que viajavam por aquela região [até onde se encontravam pessoas controladas por espíritos malignos e ]eles mandavam os espíritos malignos saírem [daquelas pessoas. ]Em determinada ocasião, [certos judeus ]tentaram expulsar os espíritos malignos de umas pessoas, dizendo: “Eu mando, pela autoridade [MTY] do Senhor Jesus, o mesmo que Paulo anuncia, que saiam dessa pessoa!”
14 Ŵaŵatendaga yeleyo, ŵaliji ŵanache nsano ni ŵaŵili wa che Sikewa Jŵambopesi Jwankulu jwa Chiyahudi.
Houve sete homens que assim procediam. Eles eram filhos de um homem judeu chamado Ceva, [que se dizia ]sacerdote principal.
15 Nambo lisoka lila lyaajanjile ŵanyawo, “Che Yesu ngwamanyilila ni che Paolo nombejo ngummanyilila, nambo ŵanyamwe ndi ŵaani?”
Mas [um dia, enquanto eles assim procediam, ]o Espírito maligno [se recusou a sair daquela pessoa. Pelo contrário, o Espírito ]disse a eles: “Conheço Jesus e sei que Ele [autorizou ]Paulo [a expulsar demônios]. Mas ninguém autorizou vocês/quem autorizou vocês [RHQ] a [procederem assim comigo]!?”
16 Nipele jwamasoka jo ŵasumbile ni kwagalagasya mpaka ŵanache ŵa che Sikewa wo ŵautwiche mu nyuumba jo ali matakope ni maŵanga gakwe.
[Depois de dizer isso, de repente ]o homem controlado pelo Espírito maligno pulou em cima dos sete judeus, [um após outro, ]e derrubou todos eles. O homem com o Espírito maligno surrou violentamente cada um desses homens. Rasgou e tirou a roupa deles, e eles ficaram feridos e sangrentos {e os feriu, os fazendo a sangrar}. Portanto, [cheios de medo, todos eles ]saíram correndo daquela casa.
17 Ngani ji jamanyiche kwa jwalijose juŵatamaga ku Efeso, kutandila Myahudi kwichila Ŵagiliki. Wose ŵakamwilwe ni lipamba, ni ŵalikusisye liina lya Ambuje Che Yesu.
Todos os habitantes de Éfeso, tanto judeus como gentios/não judeus, ouviram aquilo que tinha acontecido. Por isso ficaram medrosos/assustados. O Senhor Jesus [MTY] foi honrado{Eles honraram o Senhor Jesus [MTY] [porque se deram conta de que Ele era sumamente/muito poderoso].}
18 Ŵajinji mwa ŵele ŵaŵakulupilile Che Yesu ŵaiche ni ŵajitichisye paujo pa ŵandu yangalimate iŵaitesile.
[Naquela altura, ]enquanto outros cristãos escutavam, muitos cristãos confessaram suas antigas práticas malévolas.
19 Ŵane ŵaŵatendaga usaŵi ndanda jo, ŵajigele itabu yao iŵaitendelaga usaŵi yo ni kwijocha paujo pa ŵandu. Ŵaŵalasile ntengo wa itabu yo ni kusimana mbiya syesijinji.
Vários daqueles que praticavam [anteriormente ]a feitiçaria levaram à praça pública os pergaminhos [contendo instruções para magias ]e os queimaram lá. Quando foi somado o valor total daqueles pergaminhos, descobriu-se que o valor deles todos seria de 50.000 valiosas moedas de prata.
20 Kwanti yeleyo, Liloŵe lya Ambuje lyapundile ni kwenela ni kola machili nnope.
Como resultado, muitas mais pessoas ouviram [MTY] a mensagem sobre o Senhor [Jesus ]e essa mensagem [transformou ]poderosamente [a vida delas].
21 Payamasile yeleyo, che Paolo ŵasachile kwaula ku Yelusalemu achipitilaga ku Makedonia ni ku Akaya. Ŵatite, “Pachiiche kweleko, ikuumajila kwaula ku Loma nombe.”
Depois de acontecer tudo isso, Paulo resolveu ir a Jerusalém, mas também resolveu visitar [novamente os cristãos nas províncias ]de Macedônia e Acaia antes de continuar sua viagem. Paulo disse: “Depois de chegar a Jerusalém, devo ir também a Roma”.
22 Ni ŵalajisye ŵaŵili mwa ŵakwakamuchisya ŵao, che Timoseo ni che Elasto, kuti ŵalongolele ku Makedonia ni nsyene ŵasigalile mu Asia kwa katema.
Ele mandou dois dos seus ajudantes à sua frente até a Macedônia. Eles [se chamavam ]Timóteo e Erasto. Mas Paulo mesmo ficou algum tempo mais [na cidade de Éfeso, ]na [província ]de Ásia.
23 Katema ko ni katema kakatyochele utinda wekulungwa ku Efeso ko ligongo lya Litala lya Ambuje.
[Pouco depois], alguns dos habitantes de lá tentaram causar sérios [LIT] problemas para as pessoas que acreditavam na forma que [Deus revelou para nós (incl) recebermos a vida eterna. ]
24 Jwapali mundu liina lyakwe che Demetilio jwakusyana madini ga feza. Jweleju ŵaliji ni masengo ga kolosya inyago ya nyuumba sya mwana sisyaliji mpela nyuumba ja nnungu jwankongwe jwakuŵilanjikwa Atemi. Masengo go gaapokasisye kwannope ŵamasengo ŵao.
Houve um homem chamado Demétrio que fabricava pequenas imagens de prata. [Elas eram imagens/modelos ]do templo de uma [deusa chamada ]Diana. Demétrio e os demais homens [que fabricavam essas pequenas imagens ]lucravam muito [LIT] dinheiro [da compra daquelas imagens pelo público].
25 Che Demetilio ŵasongangenye ŵamasengo ŵao pamo ni ŵandu ŵane ŵaŵaliji ŵamasengo mpela gagogo pego ni kwasalila, “Ŵandumwe, nkumanyililanga kuti ipanje yetu itukupata yi ikukopoka mmalonda gagaga pega.
Demétrio convocou uma reunião dos seus artesãos e outros que fabricavam as pequenas imagens de prata, e lhes disse: “Homens, vocês sabem que nós (incl) ganhamos muito dinheiro nesta profissão.
26 Sano nkulola ni kulipikanila mwachinsyene che Paolo yakuti pakupanganya, nombe ngaŵa pa Efeso pe nambo pa Asia pose. Che Paolo ju ŵaachisisye ni kwagalausya ŵandu ajitichisye kuti achiminungu ŵapanganyiswe ni makono ga ŵandu ngaŵa achiminungu ŵa usyene.
Sabem também que esse tal de Paulo já persuadiu muitos habitantes de Éfeso [a deixarem de comprar as imagens que fabricamos. Agora nem os habitantes ]das muitas outras cidades de nossas províncias [querem comprar o nosso produto. ]Aquele sujeito diz às pessoas que os deuses que fabricamos [e cultuamos ]não são realmente deuses [e que não devemos adorá-los. ]
27 Nipele kupikaniche kuti malonda getu ga chigajaluche. Ni ngaŵa malonda getu pega, nambo ni nyuumba ja nnungu jwankongwe Atemi ngajichimbichikwa kose. Ni mbesi jakwe lumbili lwa ŵelewo ŵakunlamba ŵa Asia wose ni ŵandu wose ŵa mchilambo chiuchimala.”
[Se as pessoas continuarem ouvindo-o], daqui a pouco nosso comércio se arruinará. Assim como, essas pessoas já não pensarão/dirão {não se pensará mais/não se dirá mais} que devem vir até o templo de Diana [para cultuá-la. Os habitantes de ]toda a província de Ásia e, [de fato], do mundo inteiro [HYP] honram/adoram [nossa grande ]deusa [Diana. Daqui a pouco se negará ]{[as pessoas ]negarão}a grandeza da Diana!”
28 Ŵandu ŵala paŵapilikene yeleyo yaachimile kwannope ni kutanda gumilanga achitiji, “Jwankulu ali Atemi jwa Ŵaefeso!”
Todos os homens ali reunidos se zangaram [contra Paulo ]ao ouvirem as palavras de Demétrio. Então eles começaram a gritar: “É muito grande a deusa Diana de nós efésios! / A nossa deusa Diana é muito grande!”
29 Musi wose wagumbele utindiganyo. Ni ŵaakamwile che Gayo ni che Alisitako, ŵaŵatamaga ku Makedonia ŵaŵaliji mu ulendo umo ni che Paolo, ni ŵaajawisye kwa kwanguya kuluŵala lwa micheso.
Muitos dos outros habitantes da cidade ouviram a gritaria e se [uniram a multidão. Também se zangaram contra Paulo ]e começaram a gritar. [Várias ]dessas pessoas pegaram dois homens que viajavam com Paulo. Eles se chamavam Gaio e Aristarco [e eram macedônios. Então a multidão inteira foi correndo, arrastando consigo esses dois homens, ]até o estádio municipal.
30 Che Paolo nsyene ŵasachile kwinjila mu mpingo wa ŵandu mula nambo ŵakwakuya ŵala ŵankanyisye.
Paulo quis entrar [no estádio e falar ]com o público, mas os demais cristãos não quiseram deixá-lo ir lá.
31 Achakulu ŵane ŵa chilambo cha ku Asia ŵaliji achambusanga ŵao che Paolo, ŵapelechele utenga wakwachondelela kuti akalijausya nsyene ku luŵala lwa micheso ko.
Outrossim, alguns oficiais do governo daquela província, amigos de Paulo, [ouviram sobre aquilo que estava acontecendo. ]Por isso eles mandaram alguém avisá-lo [urgentemente ]para não entrar no estádio.
32 Katema ko kila mundu jwagumisile, ŵane achi ni ŵane achila, pakuŵa nkungulu ula waliji jugulijuguli, ŵajinji nganaimanyililanga ligongo lya kusongangana kwao.
A multidão [no estádio ]continuava gritando. Alguns indivíduos gritavam uma coisa, ao passo que outros gritavam algo diferente. Mas a maioria dos presentes nem entendia o motivo do comício.
33 Pakuŵa Ŵayahudi ŵantesile che Alekisanda akopoche mmbujo mwa ŵandu, ŵandu ŵampepe mu mpingo mula ŵaganisisye kuti ali jwelejo. Nipele che Alekisanda ŵajongwele nkono ni kwamyalasya achisakaga kuliŵalanga paujo pa mpingo wa ŵandu.
Um dos [judeus ali se chamava Alexandre. Alguns ]dos judeus o empurraram para a frente do estádio, [para que ele se dirigisse à multidão]. Por isso Alexandre fez sinal com a mão à multidão, pedindo silêncio. Ele quis explicar que [os judeus ]não eram responsáveis [pelo motim. ]
34 Nambo paŵammanyilile kuti ŵaliji Myahudi, wose ŵagumisile kwana kamo kwa masaa gaŵili, “Jwankulu ali Atemi jwa Ŵaefeso!”
Mas [muitos dos gentios/não judeus ]sabiam que Alexandre era judeu. [Eles sabiam também que os judeus não cultuavam a deusa Diana. Por isso os não judeus ali reunidos ]gritaram unidos [e ]sem interrupção durante umas duas horas: “Grande é [a deusa ]Diana, [a quem nós (incl) ]efésios [adoramos]”!
35 Mbesi, jwakulemba jwa pamusi po ŵakombwele kwamyalasya, ŵaasalile, “Ŵanyamwe ŵandu ŵa ku Efeso, kila mundu pelepa akumanyilila kuti ŵandu ŵa musi wa Efeso wu, ni ŵakujilindilila nyuumba ja nnungu Atemi, ni ŵakuligosa liganga lyeswela lilyagwile kutyochela kwinani lila.
Então, depois de ter acalmado a multidão, o secretário da prefeitura disse ao grupo: “Meus co-cidadãos/companheiros cidadãos, todos os habitantes do mundo sabem/é certo, não é, que todas as pessoas sabem [RHQ] que [nós (incl) efésios ]guardamos o templo [onde cultuamos a grande deusa ]Diana. Do mesmo modo, [todos sabem que nós (incl) cuidamos da sagrada ]imagem [de nossa deusa ]que caiu do céu!
36 Ngapagwa jwalijose jwakukombola kukanila yeleyo. Nipele mmyalalanje, nkatenda chachili chose kwakwanguya.
Claro que todo o mundo sabe disso, e ninguém pode negar a verdade destas coisas. Portanto, vocês devem ficar calados agora. Não façam impensadamente nada que possa nos causar problemas/nada imprudente.
37 Mwaŵilasile ŵandu ŵa pelepa namuno nganajinyelusya nyuumba ja nnungu pane kuntukana nnungu jwetu jwankongwe.
Vocês [não deviam ]ter trazido [aqui ]esses [dois ]homens, [pois eles não fizeram nada de mal. ]Eles não roubaram objetos de nossos templos e não disseram coisas negativas contra nossa deusa.
38 Nipele, iŵaga che Demetilio ni ŵamasengo ŵao akwete magambo gao nkati ŵandu ŵa, mikungulu jipali ni achakulu ŵa ilambo nombe nawo apali, akukombola kuŵechetelana kweleko.
Portanto, se Demétrio e seus colegas artesãos quiserem acusar alguém [de algum delito, devem fazê-lo da maneira certa.] Existem tribunais [aos quais podem dirigir-se, se quiserem acusar alguém, ]e há juízes ali [nomeados pelo governo. ]Vocês podem acusar [qualquer pessoa ]à vontade [num desses tribunais. ]
39 Nambo iŵaga kwana magambo gane njausye ku nkungulu waukukundikwa.
Mas se quiserem indagar sobre algum outro assunto, [devem pedir que ]seja resolvido {[que outros oficiais ]o resolvam} oportunamente quando aqueles oficiais se reunirem legalmente.
40 Pakuŵa akakombwele kutuŵechetela ligongo lya kutindiganya kwatukutesile lelo jino. Kutindiganya ku nganilipagwa ligongo ni sooni ngatukombola kusala ligongo lya kutenda nkungulu wu.”
[Esta reunião nada tem de legal! ]Portanto, resolvam [este assunto de maneira legal ]porque, se [assim não fizermos (incl), ]temo que [o governador ]saberá deste barulho [que vocês fizeram ]e dirá {e se dirá} que nós (incl) tentávamos iniciar uma rebelião [contra o governo. ]Se ele me pedisse uma explicação dessa gritaria de vocês, eu nem poderia responder-lhe”.
41 Paŵamasile kuŵecheta yeleyo, ŵamwasisye ŵandu ŵaŵasongangene wo.
Foi isso que o secretário da prefeitura disse [à multidão]. Depois ele mandou que todos voltassem [para suas casas. E todos assim fizeram.]

< Masengo 19 >