马太福音 13
1 那天晚些时候，耶稣走到屋外，坐在海边进行教导。
Yesu pa busuba bopelobo walapula mung'anda, ne kuya kwikala panshi mu mbali mwa lwenje.
2 很多人聚集到他那里，于是他登上船坐下来，但众人都站在岸上。
Kopeleko kwalabungana bantu bangi, Yesu walengila ne kuya kwikala mubwato, bantu bonse balemana kumutunta.
3 他以比喻的方式对众人讲了许多故事。 耶稣开始讲述：“一位农民出去播种，
Yesu walamba ne bantu aba bintu bingi mumikoshano, walambeti, “Muntu naumbi walaya kumwaya mbuto.
4 有些种子落在路旁，被过来的小鸟吃掉。
Mpwalikumwaya mbuto, nashimbi mbuto shalawila munshila, shalalyewa ne bikeni.
5 有些种子落在泥土稀薄的石地上，很快就发芽生长。
Imbuto nashimbi shalawila pabulongo bwa mabwe, apo palikubula bulongo bwingi, shalamena bwangu pakwinga bulongo nkabwalikuba bwingi.
6 但太阳一出来就把它晒干了，又因为根很浅，很快就枯萎了。
Nomba lisuba mpolyalatako, shalapya ne lumwi, neco shalanyana, pakwinga miyanda nkayalikuba yayapanshi sobwe.
7 有的种子落在荆棘中，荆棘长大后把它挤到一边。
Imbuto nashimbi shalawila pa myunga. Pakukula matewu, myunga yalashinkilila kukula kwa mbuto shisa.
8 有的落在肥沃土壤种，结出的果实比种子多了 30 倍、 60 倍、甚至 100 倍。
Nomba mbuto nashimbi shalawila pa bulongo bwabolela cena, shalasema mifuko ingi namumbi mwalikuba nseke mwanda, namumbi nseke makumi asanu ne limo, namumbi nseke makumi atatu, kupita shalabyalwa”
9 如果你有耳朵，就要去听。”
Yesu walambeti, “Uyo ukute matwi, anyumfwe!”
10 门徒上前问耶稣：“你对他们讲解时，为什么用比喻的方式呢？”
Panyuma pakendi beshikwiya ba Yesu balamwipusheti, “Inga nipacebo cini bantu aba ncomulambanga nabo mumikoshanyo?”
11 耶稣回答：“你们有幸获得天国奥秘的显化，但他们没有获得这样的领悟。
Nendi walambeti, “Amwe Lesa walamuyubulwila byasolekwa bya Bwami bwa kwilu, nsombi kuli nabambi uliya kubayubulwilapo sobwe.
12 已拥有的，就会为其提供更多，充足有余，凡是没有的，现有的也会被夺走。
Ukuteko kantu nibakamupeko nabimbi, nakabe ne bintu bingi. Nomba uyo wabula kantu kalikonse, ne kang'anako nkakute nibaka mulamune.
13 因此，我会用比喻的方式和他们说话，因为他们看不见，听不到，也不明白。
Ncondambilinga mumikoshanyo ne bantu aba nicebo cakwambeti, nambi balalanganga, nkabalabononga sobwe, nambi balanyumfunga, nkabalanyufunga nambi kunyumfwishisha sobwe.
14 以赛亚的预言正在他们身上应验：‘即使你们听见了，却不明白，看到了，却不领悟。
Ebantu aba balakwanilisha ncalikwamba mushinshimi Yesaya,” “Kunyumfwa nimukanyumfwenga, nsombi nteti mukanyumfwishishenga kubona nimukabonenga, nsombi nteti mukabonesheshenga sobwe.
15 因为他们心思迟钝，不想倾听，闭上了双眼。如果不是这样，他们理当用双眼看见，用双耳倾听，用思想理解。然后他们才会回来找我，让我来医好他们。’
Cakubinga myoyo yabantu yafumpa, bashinka bishili mumatwi mwabo, bacala menso abo. Ne calabula kubeco, ngababona ne menso abo. ngabanyumfwa ne matwi abo, mano abo ngaishiba ne kushinta myoyo, kwambeti ame ndibasengule.”
16 你们的双眼看到了，所以被祝福，你们的耳朵听见了，所以被祝福。
“Nombamwe menso enu alelekwa pakwinga alabononga, nawo matwi enu alanyumfunga.
17 我告诉你们，曾经有许多先知和善人渴望看到你们所见，但却没有，想听你们所听见的，但却没有。
Kwamba cakubinga, bashinshimi ne bantu bangi balulama balikuyandishisha kubona bintu ibi mbyomulabononga, nsombi balo baliya kubibonapo sobwe, balikuyandishisha kunyumfwa mbyomulanyumfunga, nsombi baliya kubinyumfwapo sobwe.”
18 所以你们要听这农夫撒种的比喻。
“Amwe lino munyumfwishishe bupandulushi bwa mukoshanyo wa muntu usa walikumwaya mbuto.
19 如果有人听了天国之道却不明白，恶魔就会过来，将撒在其心中的种子夺去，就像撒在路旁的种子。
Muntu uliyense anyumfwa Maswi, kwakubula kwanyumfwishisha, Waipa ukute kwisakufunyamo Maswi abyalwa mumoyo, Ishi embuto shisa shalabyalwa munshila.
20 撒在石板路上的种子比喻的是：有的人在听道后立刻欢喜接受。
Imbuto shalabyalwa pabulongo bwa mabwe shilapandululunga muntu ukute kunyumfwa Maswi ne kwatambula mwabwangu bwangu mwakukondwa.
21 但这只会持续一段时间，因为没有根，一旦出现问题或困难，就会迅速堕落。
Lino pacebo cakubula miyanda yashimpa cena, ukute kulikakatishako kwakacindi kang'anowa, cakwinseti aba mumapensho ne kunyumfwa bishikubaba pacebo ca Maswi asa, muntuyo ukute kubwelela panyuma pacindi copeleco.
Imbuto shisa shalabyalwa pa myunga shilapandululunga muntu ukute kunyumfwa Maswi a Lesa, nomba cebo cakutatilwa ne bintu byapacishi ne kuyandishisha mali, kukute kutyompwesha kukula kwa Maswi asa, neco nkakute kusemapo bisepo sobwe. (aiōn g165)
23 那撒在肥沃土壤里的种子比喻的是：有的人听了道便理解了，结出果实是撒下去的 30 倍、 60 倍、甚至 100 倍。”
Nomba mbuto shisa shalabyalwa pabulongo bwabolela shilapandululunga muntu uyo ukute kwatambula Maswi a Lesa ne kwanyumfwishisha, Muntuyu ukute kusema bisepo, mwanda, nacimbi cindi makumi asanu ne limo, nambi makumi atatu a bishango byalabyalwa.”
24 耶稣又讲了另外一个比喻故事：“天国就像农场主把好种子撒在田里。
Yesu walabambila kayi mukoshanyo naumbi, walambeti, “Bwami bwakwilu bwakoshana ne muntu walabyala mbuto shaina mulibala lyakendi.
25 但农夫们睡着时，他的仇敌过来，把野草种子撒在麦子中间就走了。
Nomba cindi ncobalikuba bonatulo bantu bonse, mulwani wakendi walesa kubyalamo musonde pakati pa maila, ne kufumapo.
26 到了发苗吐穗的时候，野草也长出来。
Lino mumena wa maila mpowalikukula nekuba ne mapumpu, nawo musonde walatatika kuboneka.”
27 农夫们都前来问家主：‘主人，你不是把好种子撒在田里吗？那些野草是从哪里来的？’
Basebenshi bakendi mwine libala usa, balamwipusheti, “Nkambo, sena nte mwalabyalamo'wa mbuto shaina mulibala lyenu? Inga nawo musonde ulabonekenga mongeconi?”
28 农场主回答：‘这是仇敌所为。’仆人问：‘我们要去拔掉它吗？’
Nendi walabakumbuleti, “Nimulwani wakame wenseco,” Nabo basebenshi balamwipusha kayi, “Sena twenga tutumunemo?”
29 他说：‘不用，因为拔野草的时候，恐怕连麦子也会连根拔出来。
Walambeti, “Sobwe! Mwenseco ngamutumwina kumo ne maila mwatumunanga musonde uwo.
30 收割前，先让它们一同生长。到了收割时，我会吩咐工人先拔掉野草，捆起来后焚烧，然后将麦子收进谷仓。’”
Kamubilekani bikulile pamo mpaka cindi cakucesa. Pacindico ninkambile beshikucesa Kamucesani nanshi musonde, musunge mitolo mitolo, muutente. Panyuma pakendi mubunganye maila ne kuya kwabika mu lyanga lyakame.”
31 耶稣又讲了另外一个比喻，说：“天国好像一粒芥菜种，农夫将它种在田里。
Kayi Yesu walabapa mukoshanyo naumbi walambeti, “Bwami bwakwilu bulyeti nseke shakatondo ka masitadi ako muntu nkalakabyala mulibala lyakendi.
32 尽管它是最小的种子，但最终却比其他的植物都大，最后长成一棵树，甚至天空的飞鸟都在它的枝头做窝。”
Nseke shakatondo aka ni shing'anashing'ana mwelanisha ne nseke nashimbi. Nomba mbuto yakendi yakula, ikute kupita bifukusa nabimbi, ikute kuba citondo cinene, umo bikeni bikute kwisa kwibakamo bisangala mu misampi yakendi.”
33 随后耶稣又讲了一个比喻：“天国好像酵母，女人把它放在很多面粉中，最终发酵成一个大面团。”
Yesu walabapa mukoshanyo naumbi kayi, walambeti, “Bwami bwakwilu bulyeti cishikufufumisha shinkwa, ico mutukashi naumbi ncalasankanya pamo ne bunga bwakwana bikopo bibili, mpaka bunga bonse bwalafufumuka.”
34 耶稣用比喻故事向民众解释了这一切，始终采用讲故事的方式。
Yesu byonsebi walikubambila bantu mumikoshanyo, pacindici uliya kwambapo nabo cintu ciliconse kwabula mukoshanyo.
35 这恰巧应验了先知所说：“我要用故事来讲述，解读创世以来的隐秘。”
Uko kwalikuba kukwanilisha calambwa ne mushinshimi, kwambeti, “Ninkambenga nabo mumikoshanyo, Ninkayubulule byalikuba byasolekwa kufuma pakulengwa kwacishi capanshi.”
36 耶稣离开民众进到屋内，门徒前来问他：“请你解释一下田里杂草的比喻。”
Yesu walashiya makoto abantu basa, ne kuya kwingila mung'anda, beshikwiya bakendi balamusengeti, “Kamutupandulwilako mukoshanyo wa musonde wa mulibala usa.”
37 他回答：“那撒好种子的便是人子，
“Yesu nendi walambeti, Usa shikumwaya mbuto shaina endiye Mwana Muntu.
38 田野为世界。好种子即天国之子，野草即邪恶之子。
Libala lisa ecishi cino capanshi. Shisa mbuto shaina ebantu bene Bwami bwa Lesa. Musonde ni bantu baipa bakendi Waipa usa.
Mulwani usa walabyala musonde ni Muyungaushi. Kucesa maila kusa ekupwa kwacishi capanshi, ne beshikucesa ni bangelo. (aiōn g165)
Mbuli ncobalabunganya musonde ne kutenta pamulilo, nicikabeco pakupwa kwa cishicapanshi (aiōn g165)
41 届时，人子将差派其天使，所有会让人犯罪的事情和不法之徒，从其国中清除，
Mwana Muntu nakatume bangelo bakendi, kwisa kufunyamo mu Bwami bwakendi bantu bonse bakute kwipisha banabo, pamo ne bonse bamicito yaipa.
42 丢进火炉，他们将在那里哀哭切齿。
Nibakabawale mubufuni bwa mulilo, kopeloko nibakalilenga ne kukokota meno.
43 然后，正道之人将如太阳，在天父之国闪耀。有耳者必要听之。
Nomba bantu balulama nibakabaleti lisuba mu Bwami bwa Bameshabo, Uyo ukute matwi, anyumfwe!
44 天国如藏在田里的宝贝，有人发现后会把它藏起来，然后兴高采烈地变卖了自己的一切，买了那块田地。
“Bwami bwakwilu ngatubwelanika cisa; Muntu naumbi walafumbula mali asolekwa mulibala. neye kayi walafumbika pambi, panyuma pakendi mwakukondwa, walakaulisha bintu byonse mbyalikukute ne kuya kula libala lisa.
45 天国好像一个商人，搜罗宝贵的珍珠。
“Kayi Bwami bwakwilu ngatubwelanika cisa; Muntu naumbi shimakwebo, walayakulangaula malungu a mulo wadula.
46 他发现了一颗极贵重的珍珠，就跑去变卖了他的一切，买那颗珍珠。
Mpwalacana libwe limo lya mulo wadula, walaya kuyakulisha bintu byonse mbyalikukute ne kuyakula libwe lyamulo wadula lisa ndyalikuyandishisha.
47 天国又好像一个网，撒在海里可网到各种各样的鱼。
“Bwami bwakwilu ngatubwelanika cisa; Basulishi balawala kombe mulwenje nekubungulula nswi sha mishobo yonse,
48 网里的鱼满了，人就把网拉上岸，坐下来拣出好鱼，收起来，不好的就丢在一边。
kesula bakute kukakwelela kumutunta, bakute kwikala panshi nekutatika kusalapo nswi shaina kababika mu mitanga, shaipa nikushitaya.
Nicikenshikeco pakupwa kwacishici, bangelo nibakafunyepo bantu baipa pakati pa bantu balulama, (aiōn g165)
50 然后丢进火炉，在那里必然会传来哀哭切齿。
ne kubawala mubufuni bwamulilo, kopeloko nibakalilenga ne kukokota meno.”
51 你们明白这一切了吗？” 他们回答：“明白了。”
Yesu walabepusha beshikwiya bakendi, “Sena mulanyumfwishishi cena bintu ibi byonse?” Balo balambeti, “Ee”
52 耶稣说：“所以，每一个从天国学习的宗教老师，就像一家之主从宝库中拿出新东西和旧东西。”
Kayi walabambileti, “Ecebo cakendi shikwiyisha uliyense wa milawo laba shikwiya wa Bwami bwakwilu, ulyeti mwine ng'anda uyo ukute kupulisha bintu bya linolino ne byakaindi kufuma mulyanga lya buboni bwakendi.”
53 耶稣讲完了这些比喻，就离开了。
Yesu mpwalapwisha kwamba mikoshanyo walafumako.
54 他回到自己的家乡，在会堂里教导众人。众人都惊奇，说：“此人的智慧和奇迹来自何处？
Mpwalashika mucibela cakucomwabo, walatatika kwiyisha bantu mu ng'anda yakupaililamo. Abo balikumunyumfwa balikunkamana ne kwipusheti, “Mano, ne ngofu shakankamanisha shilicisa muntuyu walashifunya kupeyo?
55 他不是木匠的儿子吗？母亲是玛利亚、弟弟不是雅各、约瑟、西门和犹大？
Sena uyu nte mwana wa shikupala mapulanga usa? Sena nte mwanendi Maliya? Sena bamakwabo nte Jemusi ne Yosefe ne Shimoni ne Yuda?
56 他妹妹不是住在我们这里吗？他这一切从哪里来？”
Sena nkashi shakendi shonse ntetulinasho pamo pano? Inga bintu ibi walabicana kupeyo?”
57 他们便拒绝相信耶稣。 耶稣告诉他们：“先知处处受到尊重，但他的家园和家人却不会如此。”
Neco balamusula, nomba nendi Yesu walabambileti, Mushinshimi nkakute kupewa bulemu ne banse bendi mbaikala nabo mumunshi, nsombi bantu bakumbi.
58 因为他们不信，他并未在那里显化多少上帝神迹。
Neco, Yesu uliya kwinsako bintu bingi byangofu, pacebo cakubula lushomo kwabo.
