Mga Salmo 78
1 Patalinghugi, Oh akong katawohan, ang akong Kasugoan: Ikiling ninyo ang inyong mga igdulungog sa mga pulong sa akong baba.
My friends, listen to what I am going to teach you; pay careful attention [IDM] to what I say.
2 Pagabukhon ko ang akong baba sa usa ka sambingay; Magasulti ako ug mga butang nga tinipigan sa kakaraanan,
I am going to give you some sayings that wise people have said. They will be sayings about things that happened long ago, things that were difficult to understand [MET],
3 Nga among nabati ug hingbaloan, Ug gisugilon kanamo sa among mga amahan.
things that we have heard and known previously, things that our parents and grandparents told us.
4 Dili kami magatago kanila gikan sa ilang mga anak, Sa pagsugilon sa kaliwatan nga umalabut sa mga pagdayeg ni Jehova, Ug sa iyang kusog, ug sa iyang katingalahang mga buhat nga iyang gihimo.
We will tell these things to our children [LIT], and we will also tell to our grandchildren [about] Yahweh’s power and the glorious/great things that he has done.
5 Kay siya nagtukod ug usa ka pagpamatuod kang Jacob, Ug nagbutang ug usa ka Kasugoan sa Israel. Nga gisugo niya ang among mga Amahan, Nga (sila) igapahibalo nila sa ilang mga anak;
He gave laws and commandments to the Israeli people, [those who are the descendants of] Jacob [DOU], and he told our ancestors to teach them to their children
6 Aron ang kaliwatan nga umalabut mahibalo kanila, bisan ang mga anak nga mangatawo pa; Nga mobangon ug magasugilon niini sa ilang mga anak,
in order that their children would [also] know them and then they would teach them to their children.
7 Aron nga ibutang nila ang ilang paglaum sa Dios. Ug dili mahakalimot sa mga buhat sa Dios, Kondili magabantay sa iyang mga sugo,
In that way, they also would trust in God, and not forget the things that he has done; instead, they would obey his commandments.
8 Ug dili unta (sila) mahisama sa ilang mga amahan, Usa ka malalison ug masukihon nga kaliwatan; Usa ka kaliwatan nga wala magtulid sa ilang kasingkasing, Ug kinsang espiritu wala magmatinumanon sa Dios.
They would not be like their ancestors, who were very stubborn and kept rebelling [against God]; they did not continue firmly trusting in God, and they did not worship only him.
9 Ang mga anak ni Ephraim, sanglit nasangkap sa hinagiban, ug nanagdala ug mga pana, Mingtalikod (sila) sa adlaw sa gubat.
[The soldiers of] the tribe of Ephraim had bows [and arrows] but they ran away [from their enemies] on the day that they fought a battle with their enemies.
10 Wala nila pagbantayi ang tugon sa Dios, Ug nagdumili sa paglakaw sa iyang Kasugoan;
They did not do what they had agreed with God that they would do; they refused to obey his laws.
11 Ug nahakalimot (sila) sa iyang mga binuhatan, Ug sa iyang mga katingalahang buhat nga iyang gipakita kanila.
They forgot what he had done; they forgot about the miracles that they had seen him perform.
12 Mga butang nga kahibulongan iyang gibuhat sa mga pagtan-aw sa ilang mga amahan, Didto sa yuta sa Egipto. sa kapatagan sa Soan.
While our ancestors were watching, God performed miracles in the area around Zoan [city] in Egypt.
13 Gibahin niya ang dagat, ug iyang gipalatas (sila) Ug iyang gipatindog ang mga tubig ingon sa usa ka pinundok.
[Then] he caused the [Red] Sea to divide, causing the water [on each side] to pile up like a wall, with the result that [our ancestors] walked through it [on dry ground].
14 Sa adlaw usab gimandoan niya (sila) pinaagi sa usa ka panganod, Ug sa tibook nga gabii pinaagi sa usa ka kahayag sa kalayo.
He led them by a [bright] cloud during the day and by a fiery light during the night.
15 Gipikas niya ang mga pangpang sa kamingawan, Ug gipainum niya (sila) sa madagayaon ingon nga gikan sa mga kahiladman.
He split rocks open in the desert, giving to our ancestors plenty of water from deep inside the earth.
16 Gikan sa mga pangpang usab mipabul-og siya ug mga tubod sa tubig, Ug gipaagay niya ang mga tubig ingon sa mga suba.
He caused a stream of water to flow from the rock; the water flowed like a river [DOU].
17 Apan bisan pa niini, nanagpadayon (sila) sa pagpakasala batok kaniya, Aron sa pagsukol batok sa Hataas Uyamut didto sa kamingawan.
But [our ancestors] continued to sin against God; in the desert they rebelled against the one who is greater than any other god.
18 Ug ilang gitintal ang Dios sa ilang kasingkasing Sa pagpangayo ug makaon sumala sa ilang tinguha.
By demanding that God give them the food that they desired, they tried to find out if he would always do what they requested him to do.
19 Oo, mingsulti (sila) batok sa Dios; (Sila) ming-ingon: Arang ba ang Dios makatagana ug usa ka lamesa dinhi sa kamingawan?
They insulted God by saying, “We don’t think he can supply food for us [here] in this desert!
20 Ania karon, siya misuntok sa bato, sa pagkaagi nga ang mga tubig mingbaha, Ug ang mga sapa mingsalanap; Arang ba usab siya makahatag ug tinapay? Makatagana ba siya ug unod alang sa iyang katawohan?
[It is true that] he struck the rock, with the result that water gushed/flowed out, [but] (can he also provide bread and meat for [us], his people?/we doubt that he can also provide bread and meat for us, his people.)” [RHQ]
21 Busa si Jehova nakadungog, ug naligutgut; Ug gipasilaub ang usa ka kalayo batok kang Jacob, Ug ang kasuko usab misaka batok sa Israel;
So, when Yahweh heard that, he became very angry, and he sent a fire to burn up [some of] his Israeli [people]. [MTY, DOU]
22 Tungod kay (sila) wala motoo sa Dios, Ug wala mosalig sa iyang kaluwasan.
[He did that] because they did not trust in him, and they did not believe that he would rescue them.
23 Bisan pa niana, iyang gisugo ang kalangitan sa itaas, Ug gibuksan niya ang mga pultahan sa langit;
But God spoke to the sky above them; he commanded it to open [like] a door,
24 Ug iyang gipaulan ang mana aron kan-on nila, Ug naghatag kanila ug makaon gikan sa langit.
and [then food] fell down like rain, [food which they named] ‘manna’; God gave them grain from (heaven/the sky).
25 Ang tawo mikaon sa tinapay sa makagagahum: Siya nagpadala kanila ug kalan-on sa pagkabusog.
[So] the people ate the food that angels eat, [and] God gave to them all the manna that they wanted.
26 Iyang gipahuros ang hangin sa timogan diha sa kalangitan; Ug pinaagi sa iyang gahum iyang gimandoan ang hangin sa habagatan.
[Later], he caused the wind to blow from the east, and by his power he also sent wind from the south,
27 Iyang gipaulan usab kanila ang unod ingon sa abug, Ug mga langgam nga pak-an ingon sa balas sa kadagatan;
and the wind brought birds which were as numerous as the grains of sand on the seashore.
28 Ug kini iyang gipatugpa sa kinataliwad-an sa ilang campo, Sa maglibut sa ilang mga puloy-anan.
God caused those birds to fall [dead] in the middle of (their camp)/the area where the people had put up their tents. [There were dead birds] all around their tents.
29 Busa nangaon (sila) ug nangabusog kaayo; Ug gihatag niya ang ilang kaugalingong tinguha.
[So] the people [cooked the birds and] ate the meat and their stomachs were full, because God had given them what they wanted.
30 Wala kuhaa gikan kanila kadtong ilang gitinguha, Ang ilang kalan-on diha pa sa ilang mga baba,
But before they had eaten all that they wanted, and while they were still eating it,
31 Sa diha nga ang kaligutgut sa Dios misaka batok kanila, Ug gipatay ang mga labing supang kanila, Ug gilaglag ang mga batan-on sa Israel.
God was [still] very angry with them, and he caused their strongest men to die; he got rid of [many of] the finest [young] Israeli men.
32 Bisan pa niini (sila) nanagpakasala gihapon, Ug wala managpanoo sa iyang mga katingalahang buhat.
In spite of all that, the people continued to sin; in spite of all the miracles that God had performed, they still did not trust that he [would take care of them].
33 Busa giut-ut niya ang ilang mga adlaw sa kakawangan, Ug ang ilang mga tuig sa mga kalisang.
So, he caused their lives to end as quickly as a puff of wind ends; they died when disasters suddenly struck them.
34 Sa diha nga iyang gipatay (sila) unya (sila) nanagpangita sa Dios; Ug mingbalik (sila) ug nanagpangita nga masingkamoton sa Dios.
When God caused [some of] them to die, [the others] turned to God; they repented and earnestly asked God [to save them].
35 Ug (sila) nahinumdum nga ang Dios mao ang ilang bato, Ug ang Hataas Uyamut nga Dios mao ang ilang mamamawi.
They remembered that God is [like] a huge rock ledge [under which they would be safe] [MET], and that he, who was greater than any other god, is the one who protected/rescued them.
36 Apan ilang giulo-ulohan siya pinaagi sa ilang baba, Ug sa ilang dila (sila) nanagbakak kaniya.
But they [tried to] deceive God by what they said [MTY]; their words [MTY] were [all] lies.
37 Kay ang ilang mga kasingkasing wala matul-id uban kaniya, Ni magmatinumanon (sila) sa iyang tugon.
They were not loyal to him; they disregarded/ignored the agreement that he had made with them.
38 Apan siya, sanglit maloloy-on, nagpasaylo sa ilang kasal-anan, ug wala niya paglaglaga (sila) Oo, sa nakadaghan gipahilayo niya ang iyang kaligutgut, Ug wala niya pagpukawa ang bug-os niyang kasuko.
But God was merciful to his people. He forgave them for having sinned and did not get rid of them. Many times he refrained from becoming angry [with them] and restrained from furiously/severely [punishing them] [MTY].
39 Ug nahinumdum siya nga (sila) mga unod lamang, Usa ka hangin nga lumalabay lamang ug dili na magabalik.
He remembered/considered that they were only humans who die; they [disappear quickly] [SIM], like a wind that blows by and then is gone.
40 Unsang pagkasubsob nga (sila) mingsukol kaniya didto sa kamingawan, Ug mingpasubo kaniya didto sa kamingawan!
Many times our ancestors rebelled against God in the desert and caused him to become very sad.
41 Ug mingbalik (sila) pag-usab ug ilang gitintal ang Dios, Ug minghagit sa Maputli sa Israel.
Many times they did evil things, to find out [if they could do those things without God punishing them]. They frequently caused the holy God of Israel to become disgusted/sad.
42 Wala nila hinumdumi ang iyang kamot, Ni ang adlaw sa iyang pagtubos kanila gikan sa kabatok;
They forgot about his [great] power, and they (forgot/did not think) about the time when he rescued them from their enemies.
43 Giunsa niya sa pagpakita sa iyang mga ilhanan didto sa Egipto, Ug sa iyang mga katingalahan didto sa kapatagan sa Soan,
They forgot about when he performed many miracles in the area near Zoan [city] in Egypt.
44 Ug naghimo nga dugo sa ilang mga suba, Ug sa ilang kasapaan, aron (sila) dili makainum.
He caused the [Nile] River (OR, their sources of water) to become [red like] blood, with the result that the people of Egypt had no water to drink.
45 Gipadala niya sa taliwala nila ang mga panon sa langaw, nga minglamoy kanila; Ug mga baki nga minglaglag kanila.
He sent among the people of Egypt swarms of flies that bit them, and he sent frogs that ate up everything.
46 Iyang gihatag usab ang ilang mga abut ngadto sa mga hantatawo, Ug ang ilang mga kahago ngadto sa mga dulon.
He sent locusts to eat their crops and the other things that grew in their fields.
47 Iyang gilaglag ang ilang kaparrasan pinaagi sa ulan-nga-yelo, Ug ang ilang mga sicomoro pinaagi sa yelo.
He sent hail that destroyed the grapevines, and sent frost that ruined the figs.
48 Gitugyan niya usab ang ilang kahayupan ngadto sa ulan-nga-yelo, Ug ang ilang mga panon sa carnero sa mainit nga mga liti.
He sent hail that killed their cattle and sent lightning that killed their sheep and cows.
49 Iyang gipadala sa ibabaw nila ang kabangis sa iyang kaligutgut, Kasuko, ug kapungot, ug kasamok, Usa ka panon sa mga manolonda nga dautan.
Because God was fiercely angry with the people of Egypt, he caused them to be very distressed. The disasters that struck them were like a group of angels that destroyed [everything].
50 Nagbuhat siya ug usa ka dalan alang sa iyang kasuko; Wala niya sayloi ang ilang mga kalag gikan sa kamatayon, Kondili nga iyang gitugyan ang ilang mga kinabuhi sa kamatay,
He did not lessen his being angry [with them], and he did not (spare their lives/prevent them from dying); he sent a (plague/serious illness) that killed [many of] them.
51 Ug gipamatay ang tanang mga panganay didto sa Egipto, Ang mga inunahan sa ilang kusog didto sa balong-balong ni Ham.
He also caused all the firstborn sons of the people of Egypt to die.
52 Apan iyang gipagula ang iyang kaugalingong katawohan sama sa mga carnero, Ug iyang gitultolan (sila) didto sa kamingawan sama sa usa ka panon.
Then he led his people out [of Egypt] like [a shepherd leads] his sheep [SIM], and he guided them [while they walked] through the desert.
53 Ug iyang gimandoan (sila) nga walay kabilinggan, sa pagkaagi nga (sila) wala mangahadlok; Apan ang dagat milumos sa ilang mga kaaway.
He led them safely, and they were not afraid, but their enemies were drowned in the sea.
54 Ug iyang gidala (sila) ngadto sa utlanan sa iyang balaang puloy-anan, Niining bukira nga gidaug sa iyang toong kamot.
[Later] he brought them to [Canaan], his sacred land, to [Zion] Hill (OR, the hilly area) and by his power [MTY] he enabled them to conquer [the people who were living there].
55 Gipapahawa usab niya ang mga nasud gikan sa ilang atubangan, Ug iyang gibahinbahin (sila) alang sa usa ka panulondon pinaagi sa mga utlanan, Ug gipapuyo niya sa ilang mga balong-balong ang mga banay sa Israel.
He expelled the people-groups while his people were advancing; he allotted part of the land for [each tribe] to possess, and he gave to the Israeli people the houses of those people who had been expelled.
56 Bisan pa niini, ilang gitintal ug mingsukol (sila) batok sa Hataas Uyamut nga Dios, Ug wala (sila) managbantay sa iyang mga pagpamatuod;
However, the Israeli people rebelled against God, who is greater than any other god, and they did many evil things to see if they could do those things without God punishing them, and they did not obey his commandments.
57 Kondili mingbalik (sila) ug nanagmabudhion (sila) sama sa ilang mga amahan: Mingtipas (sila) sama sa usa ka limbongan nga pana.
Instead, like their ancestors did, they rebelled against God and (were not loyal to/did not faithfully [obey]) him; they were as [unreliable as] a crooked arrow [that does not go straight] [SIM].
58 Kay ilang gihagit siya sa pagkasuko tungod sa ilang mga hatagas nga dapit, Ug ilang gipaabugho siya tungod sa ilang mga larawan nga linilok.
Because they [worshiped] carved images of their gods on the tops of hills, they caused God to become angry [DOU].
59 Sa diha nga kini nadungog sa Dios, siya nasuko, Ug sa hilabihan gayud giayran niya ang Israel;
He saw what they were doing and became very angry, so he rejected the Israeli people.
60 Busa gibiyaan niya ang tabernaculo sa Shilo, Ang balong-balong nga gibutang niya sa taliwala sa mga tawo;
He no longer appeared to them at Shiloh in the tent where he had lived among them.
61 Ug gitugyan niya ngadto sa pagkabinihag ang iyang kusog, Ug ang iyang himaya ngadto sa kamot sa kabatok.
He allowed their enemies to capture [the sacred chest], [which was the symbol of] his power and his glory.
62 Gitugyan usab niya ang iyang katawohan ngadto sa espada, Ug naligutgut siya batok sa iyang panulondon.
Because he was angry with his people, he allowed them to be killed [MTY] [by their enemies].
63 Ang kalayo milamoy sa ilang mga batan-on nga lalake; Ug ang ilang mga ulay walay mga alawiton sa kaminyoon.
Young men were killed in battles, with the result that the young women had no one to marry.
64 Ang ilang mga sacerdote nangapukan pinagi sa espada; Ug ang ilang mga balo nga babaye wala managminatay.
[Many] priests were killed by [their enemies’] swords, and (the people did not allow the priests’ widows/the priests’ widows were not allowed) to mourn.
65 Unya nahigmata ang Ginoo ingon sa usa nga gikan sa paghikatulog, Sama sa usa ka kusgan nga tawo nga nagasinggit tungod sa pag-agda sa vino.
Later, [it was as though] the Lord awoke from sleeping; he was like a strong man who (became stimulated/felt that he was strong) by (OR, became sober after) [drinking] a lot of wine [SIM].
66 Ug iyang gilaglag ang iyang mga kabatok sa likod: Iyang gibutang (sila) sa usa ka pagkatalamayon nga dayon.
He pushed their enemies back and caused them to be [very] ashamed for a long time [HYP] [because they had been defeated].
67 Labut pa, iyang gisalikway ang balong-balong ni Jose, Ug wala pilia ang banay ni Ephraim,
[But] he did not set up his tent where [the people of] the tribe of Ephraim lived; he did not choose their area [to do that].
68 Kondili gipili ang banay ni Juda, Ang bukid sa Sion nga iyang gihigugma.
Instead he chose [the area where] the tribe of Judah [lived]; he chose Zion Hill, which he loves.
69 Ug gitukod niya ang iyang balaang puloy-anan sama sa mga kahitas-an, Sama sa yuta na iyang gitukod sa walay katapusan.
He [decided to have] his temple built [there], high up, like [his home in] heaven; he caused it to be firm, [and intended that] his temple would last forever, like the earth.
70 Siya nagpili usab kang David nga iyang alagad, Ug nagkuha kaniya gikan sa mga toril sa carnero:
He chose David, who served him [faithfully], and took him from the pastures
71 Gikan sa pagsunod sa mga carnero nga baye nga adunay mga gagmay, iyang gidala siya, Aron mahimong magbalantay kang Jacob nga katawohan niya, ug sa Israel nga iyang panulondon.
where he was taking care of his [father’s] sheep, and appointed him to be the leader [MET] of the Israeli people, the people who belong to God.
72 Mao nga siya ang magbalantay nila sumala sa katul-id sa iyang kasingkasing, Ug gimandoan niya (sila) pinaagi sa pagkabatid sa iyang mga kamot.
David took care of the Israeli people sincerely and wholeheartedly, and guided them skillfully/wisely.
