Panultihon 6
1 Anak ko, kong ikaw mahimong magpapasalig alang sa imong isigkatawo, Kong ikaw sa imong mga kamot makadagmal sa usa ka dumuloong;
My son, if you have become collateral for your neighbor, if you have struck your hands in pledge for a stranger;
2 Ikaw nabitik tungod sa mga pulong sa imong baba, Ikaw nadakpan tungod sa mga pulong sa imong baba.
You are trapped by the words of your mouth. You are ensnared with the words of your mouth.
3 Buhata kini karon, anak ko, ug gumawas ka sa imong kaugalingon, Sanglit ikaw nagapus sa kamot sa imong isigkatawo: Lakaw, magpaubos ka sa imong kaugalingon, ug magpakilooy sa imong isigkatawo;
Do this now, my son, and deliver yourself, since you have come into the hand of your neighbor. Go, humble yourself. Press your plea with your neighbor.
4 Ayaw paghatagi ug katulog ang imong mga mata, Ni paghinanok ang imong mga tabon-tabon;
Give no sleep to your eyes, nor slumber to your eyelids.
5 Gumawas ka sa imong kaugalingon ingon sa usa ka lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam, Ug ingon sa usa ka langgam gikan sa kamot sa mangangayam sa langgam.
Free yourself, like a gazelle from the hand of the hunter, like a bird from the snare of the fowler.
6 Umadto ka sa olmigas, ikaw nga tapulan; Palandunga ang iyang mga dalan, ug pagmaalamon:
Go to the ant, you sluggard. Consider her ways, and be wise;
7 Nga bisan walay pangulo, Capatas, kun punoan,
which having no chief, overseer, or ruler,
8 Nagaandam sa iyang kalan-on sa ting-init, Ug nagahipos sa iyang makaon sa ting-ani.
provides her bread in the summer, and gathers her food in the harvest.
9 Unsa ang kadugayon nga ikaw matulog, Oh tapulan? Anus-a ka mobangon gikan sa imong pagkatulog?
How long will you sleep, sluggard? When will you arise out of your sleep?
10 Usa ka diyutay nga pagkatulog, usa ka diyutay nga paghinanok, Usa ka diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron sa pagkatulog:
A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:
11 Busa ang imong pagkakabus modangat ingon sa usa ka tulisan, Ug ang imong kawalad-on ingon sa usa ka tawo nga may hinagiban.
so your poverty will come as a robber, and your scarcity as an armed man.
12 Usa ka tawo nga walay hinungdan, usa ka tawo sa kasal-anan, Mao siya nga nagalakat nga may usa ka masukihong baba;
A worthless person, a man of vain striving of iniquity, is he who walks with a perverse mouth;
13 Nga nagapangidhat sa iyang mga mata, nga namulong uban sa iyang mga tiil, Nga nagabuhat ug mga ilhanan uban sa iyang mga tudlo;
who winks with his eyes, who signals with his feet, who motions with his fingers;
14 Sa kang kinsang kasingkasing anaa ang pagkamasukihon, Nga nagalalang ug dautan sa kanunay, Nga nagapugas sa pagpakiglalis.
in whose heart is perverseness, who devises evil continually, who always sows discord.
15 Busa ang iyang kalisdanan modangat sa hinanali; Sa usa ka hinanali siya mabungkag, ug nga niana walay arang ikatabang.
Therefore his calamity will come suddenly. He will be broken suddenly, and that without remedy.
16 Adunay unom ka butang nga gidumtan ni Jehova; Oo, pito nga maoy dulumtanan niya:
There are six things which Adonai hates; yes, seven which are an abomination to him:
17 Mapahitas-ong mga mata, usa ka dila nga bakakon, Ug mga kamot nga nag-ula sa dugo nga inocente;
haughty eyes, a lying tongue, hands that shed innocent blood;
18 Usa ka kasingkasing nga nagalalang sa dautang mga tinguha, Mga tiil nga matulin nga modalagan ngadto sa binilyako,
a heart that devises vain striving of iniquity schemes, feet that are swift in running to mischief,
19 Usa ka bakakon nga saksi nga nagapamulong ug mga bakak, Ug kadto nga nagapugas sa pagkalalis sa mga kaigsoonan.
a false witness who utters lies, and he who sows discord among brothers.
20 Anak ko, bantayi ang sugo sa imong amahan, Ug ayaw pagbiyai ang balaod sa imong inahan:
My son, keep your father’s mitzvah ·instruction·, and don’t forsake your mother’s teaching.
21 Bugkuson mo sila kanunay sa imong kasingkasing; Ibaligtos sila sa imong liog.
Bind them continually on your heart. Tie them around your neck.
22 Sa diha nga ikaw magalakaw, kini magatultol kanimo; Sa diha nga ikaw matulog, kini magabantay kanimo; Ug sa diha nga ikaw mahigmata kini makigsulti kanimo.
When you walk, it will lead you. When you sleep, it will watch over you. When you awake, it will talk with you.
23 Kay ang sugo maoy usa ka lamparahan; ug ang balaod maoy suga; Ug ang pagbadlong sa pahamatngon maoy dalan sa kinabuhi:
For the mitzvah ·instruction· is a lamp candle, and the Torah ·Teaching· is light. Reproofs of instruction are the way of life,
24 Sa pagpalikay kanimo gikan sa dautang babaye, Gikan sa pag-uloulo sa dila sa dumuloong.
to keep you from the immoral woman, from the flattery of the wayward wife’s tongue.
25 Ayaw kaibug sa iyang kaanyag diha sa imong kasingkasing; Ni pabihag ikaw kaniya uban sa mga tabontabon sa iyang mga mata.
Don’t lust after her beauty in your heart, neither let her captivate you with her eyelids.
26 Kay tungod sa usa ka babaye nga bigaon ang usa ka tawo mataral lamang ngadto sa usa ka tipak nga tinapay; Ug ang babayeng mananapaw mangita alang sa bililhon nga kinabuhi.
For a prostitute reduces you to a piece of bread. The adulteress hunts for your precious life.
27 Makadala ba ang usa ka tawo ug kalayo sa iyang sabakan, Ug ang iyang mga sapot dili ba masunog?
Can a man scoop fire into his lap, and his clothes not be burned?
28 Kun makalakat ba ang usa ka tawo ibabaw sa mainit nga mga baga, Ug ang iyang mga tiil dili ba mapagtong?
Or can one walk on hot coals, and his feet not be scorched?
29 Busa siya nga moadto sa asawa sa iyang isigkatawo; Bisan kinsa nga makapanghilabut kaniya dili gayud makagawas sa silot.
So is he who goes in to his neighbor’s wife. Whoever touches her will not be unpunished.
30 Ang mga tawo dili magatamay sa usa ka kawatan, kong siya mangawat Aron sa pagtagbaw sa iyang kaugalingon sa diha nga siya pagagutom:
Men don’t despise a thief, if he steals to satisfy himself when he is hungry:
31 Apan kong siya hidakpan, magauli siya sa pito ka pilo nga gidaghanon; Siya magahatag sa tanan niyang manggad sa iyang balay.
but if he is found, he shall restore seven times. He shall give all the wealth of his house.
32 Siya nga makapanapaw sa usa ka babaye maoy tawong walay salabutan: Siya nagabuhat niini aron sa paglaglag sa iyang kaugalingong kalag.
He who commits adultery with a woman is void of understanding. He who does it destroys his own soul.
33 Ang mga samad ug pagkawalay dungog mao ang iyang mamakuha; Ug ang iyang pagkawalay-ulaw dili na gayud mapapas
He will get wounds and dishonor. His reproach will not be wiped away.
34 Kay ang pangabugho mao ang kapungot sa usa ka tawo; Ug siya dili mopasaylo sa adlaw sa pagpanimalus.
For jealousy arouses the fury of the husband. He won’t spare in the day of vengeance.
35 Siya dili motagad ug bisan unsang paglukat; Ni matagbaw siya bisan pa kong hatagan mo ug daghang mga gasa.
He won’t regard any ransom, neither will he rest content, though you give many gifts.
