Panultihon 25
1 Kini usab mao ang mga proverbio ni Salomon, nga gihulad sa mga tawo ni Ezechias nga hari sa Juda.
These are more proverbs of Solomon, collected by the scribes of Hezekiah, king of Judah.
2 Maoy himaya sa Dios ang pagtago sa usa ka butang; Apan ang himaya sa mga hari mao ang pagpangita sa usa ka butang.
God's greatness is in doing things that can't be known, while the greatness of kings is in revealing things.
3 Ingon nga ang kalangitan alang sa kahitas-an, ug ang yuta alang sa kahiladman, Maingon man ang kasingkasing sa mga hari dili matukib.
Just as the height of the heavens or the depth of the earth can't be known, the king's thinking can't be known.
4 Kuhaa ang taya gikan sa salapi, Ug didto magagula ang usa ka sudlanan alang sa mag-uulay:
Remove the waste from the silver, and the silversmith has pure silver to work with.
5 Kuhaa ang dautan gikan sa atubangan sa hari, Ug ang iyang trono mamatukod diha sa pagkamatarung.
Remove the wicked from the king's presence and the king will rule securely and justly.
6 Ayaw pahimayaa ang imong kaugalingon diha sa presencia sa hari, Ug ayaw pagbarug ilis sa dapit sa mga dagkung tawo:
Don't try to make yourself look great before the king, and don't pretend to be among the important people,
7 Kay labing maayo nga igaingon kanimo: Sumaka ka ngari, Kay sa pagbutang kanimo sa labing ubos diha sa presencia sa principe, Nga makita sa imong mga mata.
for it's better to be told, “Come up here,” than to be humiliated before a nobleman. Even though you've seen something with your own eyes,
8 Dili ka magmadali-dalion sa pagpanlimbasog, Tingali unya dili ka mahibalo sa imong pagabuhaton sa katapusan niana, Sa diha nga ang imong isigkatawo magapakaulaw kanimo.
don't rush to take legal action, for what are you going to do in the end when your neighbor shows you're wrong and humiliates you?
9 Pakiglantugi sa imong katungod uban sa imong isigkatawo lamang, Ug ayaw pag-ibutyag ang tinago sa ubang tawo;
Discuss the case with your neighbor himself, and don't betray someone else's secret,
10 Tingali unya siya nga nagadungog niini magabuyboy kanimo, Ug ang imong kaulaw dili mobulag gikan kanimo.
otherwise whoever hears it will make you ashamed and you'll never lose your bad reputation.
11 Ang usa ka pulong nga maayong pagkagamit Sama sa mga mansanas nga bulawan diha sa linala nga salapi.
Advice given at the right time is like golden apples set in silver.
12 Maingon sa usa ka ariyos nga bulawan, ug sa usa ka dayandayan sa fino nga bulawan, Ingon man ang usa ka manggialamon nga magbabadlong ibabaw sa usa ka masinugtanon nga igdulungog.
Constructive criticism from the wise to someone who listens is like a gold ring and a necklace of fine gold.
13 Ingon sa kabugnawon sa nieve sa panahon sa ting-ani, Busa mao man ang usa ka q2 matinumanon nga sulogoon kanila nga nagasugo kaniya; Kay siya nagalipay sa kalag sa iyang mga agalon.
Faithful messengers are as refreshing to their master as cold snow on a hot harvest day.
14 Ingon sa mga panganod ug sa hangin nga walay ulan, Maingon man siya nga nagapagarbo sa iyang kaugalingon sa iyang mga gasa nga dili matuod.
Someone who boasts about a gift they never give is like cloud and wind without rain.
15 Tungod sa hataas nga pagpailub nalukmay ang usa ka magbubuot, Ug ang usa ka malomo nga dila nakapadugmok sa bukog.
If you're patient you can persuade your superior, and soft words can break down opposition.
16 Nakakaplag ba ikaw ug dugos? kumaon ka sumala sa igo kanimo, Tingali unya ikaw mabusog ug magasuka niana.
If you find honey, eat just enough, for if you eat too much, you'll be sick.
17 Ayaw pagpakanunaya ang imong tiil sa balay sa imong isigkatawo, Tingali unya siya pul-an kanimo, ug magdumot kanimo.
Don't set foot in your neighbors' homes too often, otherwise they'll get fed up with you and hate you.
18 Ang usa ka tawo nga nagasaksi ug bakak batok sa iyang isigkatawo Maoy usa ka mazo, ug usa ka pinuti, ug usa ka maidlut nga udyong.
Telling lies in court against a friend is like attacking them with a mace, or a sword, or an arrow.
19 Ang pagsalig diha sa usa ka maluibon nga tawo sa panahon sa kasamok Mahasama sa usa ka naputol nga ngipon, ug sa usa ka tiil nga nalisa.
Trusting in unreliable people in times of trouble is like eating with a broken tooth or walking on a bad foot.
20 Ingon sa usa nga nagahukas ug saput sa tingtugnaw, ug ingon sa suka ibabaw sa soda, Mao man siya nga nagaawit sa mga awit sa usa ka masulob-on nga kasingkasing.
Singing happy songs to someone who's broken-hearted is like taking off your coat on a cold day, or pouring vinegar onto an open wound.
21 Kong ang imong kaaway pagagutomon, hatagi siya ug tinapay nga makaon; Ug kong siya pagauhawon, hatagi siya ug tubig nga imnon:
If your enemy is hungry, give him something to eat; if he's thirsty, give him a drink of water.
22 Kay ikaw magatapok ug mga baga sa kalayo ibabaw sa iyang ulo, Ug si Jehova magabalus kanimo.
This will make him ashamed as if he had burning coals piled on his head, and the Lord will reward you.
23 Ang hangin sa amihan nagadala ug ulan; Busa mao man ang usa ka malibakon nga dila sa usa ka masuk-anon nga panagway.
In the same way that the north wind brings rain, slandering people makes them angry.
24 Maayo pang magpuyo diha sa pamag-ang suok sa atop sa balay, Kay sa pagpakigkauban sa usa ka babaye nga palaaway diha sa hamugaway nga balay.
It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.
25 Ingon sa bugnaw nga katubigan alang sa usa ka giuhaw nga kalag, Mao man ang maayong balita nga gikan sa halayong yuta.
Good news from a distant country is like cold water to an exhausted traveler.
26 Ingon sa usa ka nalubog nga tinubdan, ug sa nahugawan nga tuburan, Mao man ang usa ka matarung tawo nga madaug sa atubangan sa dautan.
Good people who give in to the wicked are like a muddied spring or a polluted well.
27 Dili maayo ang pagkaon sa hilabihang kadaghan sa dugos; Busa alang sa mga tawo nga magapangita sa ilang kaugalingong himaya mabug-at sa hilabihan.
It's not good to eat too much honey, or to want too much praise.
28 Siya kang kinsang espiritu walay pagpugong Sama sa usa ka ciudad nga nalumpag ug walay mga kuta.
Someone without control is as exposed as a town whose walls have been breached.
