Panultihon 24

1 Dili ka masina sa mga dautang tawo; Ni magtinguha ka sa pagpakiguban kanila:

Be not thou enuious against euill men, neither desire to be with them.

2 Kay ang ilang kasingkasing magatoon sa pagdaugdaug, Ug ang ilang mga ngabil magapamulong sa dautang buhat.

For their heart imagineth destruction, and their lippes speake mischiefe.

3 Pinaagi sa kaalam natukod ang usa ka balay; Ug pinaagi sa salabutan kini nalig-on;

Through wisdome is an house builded, and with vnderstanding it is established.

4 Ug pinaagi sa kahibalo nangapuno ang mga lawak Sa tanang mga bililhon ug makalilipay nga mga bahandi.

And by knowledge shall the chambers bee filled with all precious, and pleasant riches.

5 Ang usa ka tawo nga manggialamon kusganon man; Oo, ang usa ka tawo sa kahibalo magauswag sa kagahum.

A wise man is strong: for a man of vnderstanding encreaseth his strength.

6 Kay pinaagi sa maalamon nga pagmando ikaw magahimo sa imong gubat; Ug diha sa panon sa mga magtatambag walay kapildihan.

For with counsel thou shalt enterprise thy warre, and in the multitude of them that can giue counsell, is health.

7 Ang kaalam hataas ra kaayo alang sa usa ka buang: Siya dili makabuka sa iyang baba diha sa ganghaan.

Wisdome is hie to a foole: therefore he can not open his mouth in the gate.

8 Siya nga magalalang sa pagbuhat ug dautan, Ang mga tawo magatawag kaniya nga usa ka mamumuhat sa kadautan.

Hee that imagineth to doe euill, men shall call him an autour of wickednes.

9 Ang hunahuna nga binuang sala man; Ug ang mayubiton maoy usa ka dulumtanan sa mga tawo.

The wicked thought of a foole is sinne, and the scorner is an abomination vnto men.

10 Kong ikaw punawan sa adlaw sa kalisdanan, Ang imong kusog diyutay ra.

If thou bee faint in the day of aduersitie, thy strength is small.

11 Luwason mo kadtong nangadala ngadto sa kamatayon, Ug kadtong mga naandam naaron pagapatyon tan-awa nga sila imong magunitan.

Deliuer them that are drawen to death: wilt thou not preserue them that are led to be slaine?

12 Kong ikaw moingon: Ania karon, wala kami manghibalo niini; Wala ba siya nga nagatimbang sa mga kasingkasing magahunahuna niini? Ug siya nga nagabantay sa imong kalag, wala ba siya mahibalo niini? Ug wala ba siya magabalus sa tagsatagsa ka tawo sumala sa iyang buhat?

If thou say, Beholde, we knew not of it: he that pondereth the heartes, doeth not hee vnderstand it? and hee that keepeth thy soule, knoweth he it not? will not he also recompense euery man according to his workes?

13 Anak ko, kumaon ka ug dugos, kay kini maayo; Ug ang mga tinulo sa udlan, nga mga matam-is sa imong pagtilaw:

My sonne, eate hony, for it is good, and the hony combe, for it is sweete vnto thy mouth.

14 Sa ingon niini ikaw mahibalo ug kaalam nga modangat sa imong kalag; Kong ikaw makakaplag niini, nan adunay usa ka balus, Ug ang imong paglaum dili makawang.

So shall the knowledge of wisdome be vnto thy soule, if thou finde it, and there shall be an ende, and thine hope shall not be cut off.

15 Ayaw pagbanhig, Oh dautan nga tawo, batok sa puloy-anan sa matarung; Ayaw paggun-oba ang iyang dapit nga pahulayan:

Laye no waite, O wicked man, against the house of the righteous, and spoyle not his resting place.

16 Kay ang usa ka matarung nga tawo mapukan sa makapito, ug mobangon pag-usab; Apan ang dautan ginalaglag pinaagi sa pagkaalaut.

For a iust man falleth seuen times, and riseth againe: but the wicked fall into mischiefe.

17 Ayaw pag-ikalipay kong ang imong kaaway mapukan, Ug ayaw papagmayaa ang imong kasingkasing kong siya mapukan,

Bee thou not glad when thine enemie falleth, and let not thine heart reioyce when hee stumbleth,

18 Tingali unya si Jehova makakita niini, ug kini dili makapahimuot kaniya, Ug ipaiway niya ang iyang kasuko gikan kaniya.

Least the Lord see it, and it displease him, and he turne his wrath from him.

19 Ayaw ikasubo sa imong kaugalingon tungod sa mga mamumuhat sa kadautan; Ni masina ka sa dautan:

Fret not thy selfe because of the malicious, neither be enuious at the wicked.

20 Kay walay igabalus sa dautan nga tawo; Ang lamparahan sa dautan pagapalongon.

For there shall bee none ende of plagues to the euill man: the light of the wicked shall bee put out.

21 Anak ko, kahadlokan mo si Jehova ug ang hari; Ug ayaw pagkuyog kanila nga mabalhin-balhinon:

My sonne feare the Lord, and the King, and meddle not with them that are sedicious.

22 Kay ang ilang kagul-anan modangat sa hinanali; Ug ang pagkalaglag gikan kanilang duruha, kinsay mahibalo niini?

For their destruction shall rise suddenly, and who knoweth the ruine of them both?

23 Kini usab maoy mga sanglitanan sa manggialamon. Ang may pagkapinalabi sa mga tawo diha sa paghukom dili maayo.

ALSO THESE THINGS PERTEINE TO THE WISE, It is not good to haue respect of any person in iudgement.

24 Siya nga magaingon sa dautan: Ikaw matarung, Ang mga katawohan magatunglo kaniya, ang mga nasud pagalud-on kaniya;

He that saith to the wicked, Thou art righteous, him shall the people curse, and the multitude shall abhorre him.

25 Apan kanila nga magabadlong kaniya magakalipay, Ug ang usa ka maayong panalangin moabut kanila.

But to them that rebuke him, shall be pleasure, and vpon them shall come the blessing of goodnesse.

26 Siya magahalok sa mga ngabil Niadtong nagahatag ug usa ka q2 matarung nga tubag.

They shall kisse the lippes of him that answereth vpright wordes.

27 Hikaya ang imong buhat sa gawas, Ug andama kini alang kanimo diha sa uma; Ug sa human niini tukora ang imong balay.

Prepare thy worke without, and make readie thy thinges in the fielde, and after, builde thine house.

28 Dili ka magsaksi batok sa imong isigkatawo sa walay gipasikaran; Ug dili ka maglimbong uban sa imong mga ngabil.

Be not a witnes against thy neighbour without cause: for wilt thou deceiue with thy lippes?

29 Ayaw pag-ingon: Buhaton ko kaniya ingon sa iyang gibuhat kanako; Ako magahatag sa tawo sumala sa iyang buhat.

Say not, I wil doe to him, as he hath done to mee, I will recompence euery man according to his worke.

30 Ako miagi duol sa uma sa tapulan, Ug sa kaparrasan sa tawo nga walay salabutan;

I passed by the fielde of the slouthfull, and by the vineyarde of the man destitute of vnderstanding.

31 Ug, ania karon, kini gipanugkan sa ibabaw ug mga tunok, Ang nawong niana naputos sa mga nipay, Ug ang bato nga kuta niana nalumpag na.

And lo, it was al growen ouer with thornes, and nettles had couered the face thereof, and the stone wall thereof was broken downe.

32 Unya nasud-ong ko, ug naghunahuna pag-ayo; Nakita ko, ug nadawat ko ang pahamatngon:

Then I behelde, and I considered it well: I looked vpon it, and receiued instruction.

33 Bisan pa niini diyutay nga katulog, usa ka diyutay nga hinanok, Usa ka diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron sa pagkatulog:

Yet a litle sleepe, a litle slumber, a litle folding of the handes to sleepe.

34 Busa ang imong pagkakabus moabut ingon sa usa ka tulisan, Ug ang imong kawalad-on ingon sa usa ka tawo nga sangkap sa hinagiban.

So thy pouertie commeth as one that traueileth by the way, and thy necessitie like an armed man.