Panultihon 16
1 Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo; Apan ang tubag sa dila gikan kang Jehova.
Los planes del corazón pertenecen al hombre, pero la respuesta de la lengua es de Yahvé.
2 Ang tanang mga dalan sa tawo mahinlo sa iyang kaugalingong mga mata; Apan si Jehova nagatimbang sa mga espiritu.
Todos los caminos del hombre son limpios ante sus propios ojos, pero Yahvé sopesa los motivos.
3 Itugyan ang imong mga buhat ngadto kang Jehova, Ug ang imong mga tuyo mamalig-on.
Encomienda tus obras a Yahvé, y tus planes tendrán éxito.
4 Gihimo ni Jehova ang tanang butang alang sa iyang kaugalingong tuyo; Oo, bisan ang dautan alang sa adlaw nga dautan.
Yahvé ha hecho todo para su propio fin. sí, incluso los malvados para el día del mal.
5 Ang tagsatagsa nga may pagkamapahitas-on sa kasingkasing maoy usa ka dulumtanan kang Jehova: Bisan pa ang kamot madugtong sa usa ka kamot, siya dili makagawas sa silot.
Todo el que es orgulloso de corazón es una abominación para Yahvé; ciertamente no quedarán impunes.
6 Tungod sa kalooy ug sa kamatuoran ang kasal-anan may pagtabon-sa-sala; Ug tungod sa pagkahadlok kang Jehova ang mga tawo mobiya gikan sa dautan.
Por la misericordia y la verdad se expía la iniquidad. Por el temor a Yahvé los hombres se apartan del mal.
7 Kong ang mga dalan sa usa ka tawo makapahimuot kang Jehova, Iyang pagahimoon bisan ang iyang mga kaaway nga makigdaiton uban kaniya.
Cuando los caminos del hombre agradan a Yahvé, hace que hasta sus enemigos estén en paz con él.
8 Maayo pa ang diyutay uban ang pagkamatarung, Kay sa mga dagkung abut nga uban ang pagkadili-matarung.
Mejor es un poco con la justicia, que los grandes ingresos con la injusticia.
9 Ang kasingkasing sa tawo magalalang sa iyang dalan; Apan si Jehova nagamando sa iyang mga lakang.
El corazón del hombre planea su curso, pero Yahvé dirige sus pasos.
10 Ang diosnong pagpahamtang sa silot anaa sa mga ngabil sa hari; Ang iyang baba dili magalapas diha sa paghukom.
Los juicios inspirados están en los labios del rey. No traicionará su boca.
11 Ang matarung nga bato ug mga timbangan iya man ni Jehova; Ang tanang mga gibug-aton sa sako maoy iyang buhat.
Las balanzas y los platillos honestos son de Yahvé; todos los pesos de la bolsa son obra suya.
12 Maoy usa ka dulumtanan alang sa mga hari ang pagpanugyan ngadto sa kadautan; Tungod kay ang trono natukod pinaagi sa pagkamatarung.
Es una abominación que los reyes hagan el mal, porque el trono se establece por la justicia.
13 Ang matarung nga mga ngabil maoy kalipay sa mga hari; Ug sila nahagugma kaniya nga nagapamulong sa matarung.
Los labios justos son la delicia de los reyes. Valoran a quien dice la verdad.
14 Ang kaligutgut sa usa ka hari maingon sa mga sinugo sa kamatayon; Apan ang tawo nga manggialamon magapalinaw niini.
La ira del rey es un mensajero de la muerte, pero un hombre sabio lo apaciguará.
15 Diha sa kahayag sa nawong sa hari anaa ang kinabuhi; Ug ang iyang kalooy maingon sa usa ka panganod sa ulan nga kinaulahian.
En la luz del rostro del rey está la vida. Su favor es como una nube de la lluvia de primavera.
16 Pagka-labing maayo ang pagbaton sa kaalam kay sa bulawan! Oo, ang pagbaton sa salabutan maayo pang pagapilion kay sa salapi.
¡Cuánto mejor es conseguir sabiduría que oro! Sí, conseguir la comprensión es ser elegido más que la plata.
17 Ang halapad-nga-dalan sa matarung mao ang pagbiya gikan sa dautan: Kadtong nagabantay sa iyang dalan nagaamping sa iyang kalag.
El camino de los rectos es apartarse del mal. El que guarda su camino preserva su alma.
18 Ang pagkagarboso magauna sa pagkalaglag, Ug ang mapahitas-ong espiritu magauna sa pagkahulog.
La soberbia precede a la destrucción, y un espíritu arrogante antes de una caída.
19 Maayo pa nga magmapainubsanon sa espiritu uban sa mga kabus, Kay sa pagpakigbahin sa inagaw uban sa mga mapahitas-on.
Es mejor tener un espíritu humilde con los pobres, que repartir el botín con los orgullosos.
20 Kadtong nagamatngon sa pulong makakaplag ug maayo; Ug bisan kinsa nga nagasalig kang Jehova, malipayon siya.
El que presta atención a la Palabra encuentra la prosperidad. Quien confía en Yahvé es bendecido.
21 Ang manggialamon sa kasingkasing pagatawgon nga buotan; Ug ang pagkatam-is sa mga ngabil nagadugang sa kahibalo.
Los sabios de corazón serán llamados prudentes. El placer de los labios favorece la instrucción.
22 Ang salabutan maoy usa ka atabay nga tuburan sa kinabuhi niadtong nagabaton niini; Apan ang pagsaway sa mga buang mao ang ilong binuang.
La comprensión es una fuente de vida para quien la tiene, pero el castigo de los tontos es su locura.
23 Ang kasingkasing sa manggialamon nagapahamangno sa iyang baba, Ug nagadugang sa kinaadman sa iyang mga ngabil.
El corazón del sabio instruye a su boca, y añade el aprendizaje a sus labios.
24 Ang makalilipay nga mga pulong ingon sa usa ka udlan sa dugos, Matam-is sa kalag ug makapalig-on sa mga bukog.
Las palabras agradables son un panal, dulce para el alma, y salud para los huesos.
25 Adunay usa ka dalan nga daw matarung alang sa tawo, Apan ang katapusan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.
Hay un camino que le parece correcto al hombre, pero al final lleva a la muerte.
26 Ang kahinam sa usa ka tawo nga mamumuo nagabuhat alang kaniya; Kay niini ang iyang baba nagaaghat kaniya.
El apetito del trabajador trabaja para él, porque su boca le urge.
27 Ang tawo nga walay kapuslanan nagalalang ug dautang buhat; Ug diha sa iyang mga ngabil adunay makasunog nga kalayo.
Un hombre sin valor trama una travesura. Su discurso es como un fuego abrasador.
28 Ang tawo nga masukihon nagasabwag ug kabingkilan; Ug ang usa ka witwitan nagapabulag sa labing suod nga mga higala.
El hombre perverso suscita conflictos. Un susurrador separa a los amigos cercanos.
29 Ang tawo nga malupigon nagaulogulog sa iyang isigkatawo, Ug nagatultol kaniya diha sa dalan nga dili maayo.
El hombre violento seduce a su prójimo, y lo lleva por un camino que no es bueno.
30 Kadtong nagapiyong sa iyang mga mata, nagalalang sa mga butang nga sukwahi; Kadtong nagapanakmol sa iyang mga ngabil nagapahitabo sa dautan.
El que guiña los ojos para tramar perversidades, el que comprime sus labios, está empeñado en el mal.
31 Ang ulo nga ubanon maoy purongpurong sa himaya; Kini igakita diha sa dalan sa pagkamatarung.
Las canas son una corona de gloria. Se consigue con una vida de rectitud.
32 Kadtong mahinay sa kasuko labi pang maayo kay sa tawong gamhanan; Ug kadtong nagagahum sa iyang espiritu, kay niadtong nakaagaw sa usa ka ciudad.
El que es lento para la ira es mejor que el poderoso; el que gobierna su espíritu, que el que toma una ciudad.
33 Ang pagpapalad gihulog diha sa sabakan; Apan ang tibook pagpahinabo niana iya kang Jehova.
La suerte está echada, pero todas sus decisiones provienen de Yahvé.
