Panultihon 14
1 Ang tagsatagsa ka manggialamon nga babaye magatukod sa iyang balay; Apan ang buangbuang magaguba niana uban sa iyang mga kamot.
Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.
2 Kadtong nagalakat sa iyang pagkatul-id nahadlok kang Jehova; Apan kadtong sukwahi sa iyang dalan nagatamay kaniya.
He who walks in his uprightness fears Adonai, but he who is perverse in his ways despises him.
3 Diha sa baba sa buangbuang mao ang usa ka bunal alang sa iyang pagkamapahitas-on; Apan ang mga ngabil sa manggialamon magabantay kanila.
The fool’s talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.
4 Sa dapit diin walay mga vaca, ang pasungan mahinlo; Apan ang dakung abut pinaagi sa kusog sa vaca.
Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.
5 Ang usa ka matinumanon nga saksi dili mobakak; Apan ang bakakon nga saksi magapamulong ug mga bakak.
A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.
6 Ang usa ka mayubiton magapangita sa kaalam ug dilimakakaplag niini; Apan ang kahibalo masayon alang kaniya nga may salabutan.
A scoffer seeks wisdom, and does not find it, but knowledge comes easily to a discerning person.
7 Lakaw ngadto sa atubangan sa usa ka tawong buangbuang, Ug ikaw dili makakaplag diha kaniya sa mga ngabil sa kahibalo.
Stay away from a foolish man, for you won’t find knowledge on his lips.
8 Ang kaalam sa buotan mao ang pagsabut sa iyang dalan; Apan ang binuang sa mga buangbuang mao ang paglimbong.
The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.
9 Ang mga buang magatiaw-tiaw lamang sa halad-tungod-sa-sala; Apan sa taliwala sa mga matarung adunay maayong kabubut-on.
Fools mock at making atonement for faults incurring guilt, but among the upright there is good will.
10 Ang kasingkasing mahibalo sa iyang kaugalingong kapaitan; Ug walay usa ka dumuloong nga moambit sa kalipay niini.
The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.
11 Ang balay sa tawong dautan pagagun-obon; Apan ang balong-balong sa matarung pagapauswagon.
The house of the wicked will be overthrown, but the tent of the upright will flourish.
12 Adunay usa ka dalan nga daw matarung alang sa usa ka tawo; Apan ang katapusan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.
There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
13 Bisan diha sa pagkatawa ang kasingkasing magamasulub-on; Ug ang katapusan sa kalipay mao ang kagul-anan.
Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.
14 Ang nagabalik sa pagpakasala sa kasingkasing pagapun-on uban sa iyang kaugalingong mga paagi; Ug ang usa ka maayong tawo matagbaw gikan sa iyang kaugalingon.
The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.
15 Ang walay-pagtagad motoo sa tagsatagsa ka pulong; Apan ang mabinantayon nga tawo magatan-aw pag-ayo sa iyang paglakaw.
A simple man trusts everything, but the prudent man carefully considers his ways.
16 Ang usa ka tawong manggialamon mahadlok, ug magapahilayo gikan sa dautan; Apan ang buang mapangahason sa iyang kaugalingon nga may pagdaut ug siya masaligon.
A wise man fears, and shuns evil, but the fool is hot headed and reckless.
17 Siya nga dili masuko magahimo sa kabuangan; Ug ang usa ka tawo nga dautan ug mga paagi ginadumtan.
He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.
18 Ang walay-pagtagad makapanunod sa binuang; Apan ang mga buotan pagapurongpurongan sa kahibalo.
The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
19 Ang tawong dautan moyukbo sa atubangan sa maayo; Ug ang dautan, diha sa mga ganghaan sa matarung.
The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the upright.
20 Ang kabus ginadumtan bisan sa iyang kaugalingong silingan; Apan ang dato may daghang mga higala.
The poor person is shunned even by his own neighbor, but the rich person has many 'ahav ·affectionate lovers, friends·.
21 Kadtong nagatamay sa iyang isigkatawo nagapakasala; Apan kadtong may kalooy sa ka bus, malipayon siya.
He who despises his neighbor sins ·errs (the standard goal)·, but blessed is he who has mercy on the poor.
22 Wala ba mangasayup kadtong nagamugna ug dautan? Apan ang puangod ug kamatuoran anaa kanila nga nagamugna ug maayo.
Don’t they go astray who plot evil? But chesed ·loving-kindness· and faithfulness belong to those who plan good.
23 Diha sa tanang buhat adunay bunga; Apan ang sulti sa mga ngabil nagapadulong lamang ngadto sa kawalad-on nga tuman.
In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.
24 Ang purongpurong sa mga manggialamon mao ang ilang mga bahandi; Apan ang binuang sa mga buang mao lamang ang kabuangan.
The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.
25 Ang matuod nga saksi nagaluwas ug mga kalag; Apan kadtong nagapamulong sa kabakakan nagalimbong.
A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.
26 Diha sa pagkahadlok kang Jehova mao ang malig-on nga pagsalig; Ug ang iyang mga anak adunay usa ka dapit nga dalangpanan.
In the fear of Adonai is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.
27 Ang pagkahadlok kang Jehova maoy usa ka tuburan sa kinabuhi, Aron nga ang tawo makalikay gikan sa mga lit-ag sa kamatayon.
The fear of Adonai is a fountain of life, turning people from the snares of death.
28 Diha sa panon sa katawohan anaa ang himaya sa hari; Apan diha sa kawalad-on sa katawohan anaa ang kalaglagan sa principe.
In the multitude of people is the king’s glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.
29 Kadtong mahinay nga masuko may dakung salabutan; Apan kadtong madali-dalion sa espiritu nagabayaw sa kabuangan.
He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.
30 Ang usa ka malinawong kasingkasing maoy kinabuhi sa unod; Apan ang kasina mao ang pagkadunot sa kabukogan.
The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.
31 Kadtong nagadagmal sa kabus nagatamay sa iyang Magbubuhat; Apan kadtong may kalooy sa hangul nagatahud kaniya,
He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who honors him shows mercy to the needy.
32 Ang dautan giunlod ngadto sa kahiladman tungod sa iyang buhat nga dautan; Apan ang matarung may usa ka dalangpanan sa iyang kamatayon.
The wicked is brought down in his calamity, but in death, the upright has a refuge.
33 Ang kaalam magapuyo diha sa kasingkasing niadtong may salabutan; Apan kadtong anaa sa sulod sa mga buang mapadayag sa iyang kaugalingon.
Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.
34 Ang pagkamatarung nagabayaw sa usa ka nasud; Apan ang sala maoy usa ka kaulawan sa bisan unsang katawohan.
Righteousness exalts a nation, but habitual sin ·missing the mark· is a chesed ·disgrace· to any people.
35 Ang kalooy sa hari anaa sa usa ka sulogoon nga nagabuhat sa pagkamaalamon; Apan ang iyang kaligutgut anaa batok niadtong nagapakaulaw.
The king’s favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath is toward one who causes shame.
