Panultihon 14
1 Ang tagsatagsa ka manggialamon nga babaye magatukod sa iyang balay; Apan ang buangbuang magaguba niana uban sa iyang mga kamot.
Wisdom is building her house, but the foolish woman is pulling it down with her hands.
2 Kadtong nagalakat sa iyang pagkatul-id nahadlok kang Jehova; Apan kadtong sukwahi sa iyang dalan nagatamay kaniya.
He who goes on his way in righteousness has before him the fear of the Lord; but he whose ways are twisted gives him no honour.
3 Diha sa baba sa buangbuang mao ang usa ka bunal alang sa iyang pagkamapahitas-on; Apan ang mga ngabil sa manggialamon magabantay kanila.
In the mouth of the foolish man is a rod for his back, but the lips of the wise will keep them safe.
4 Sa dapit diin walay mga vaca, ang pasungan mahinlo; Apan ang dakung abut pinaagi sa kusog sa vaca.
Where there are no oxen, their food-place is clean; but much increase comes through the strength of the ox.
5 Ang usa ka matinumanon nga saksi dili mobakak; Apan ang bakakon nga saksi magapamulong ug mga bakak.
A true witness does not say what is false, but a false witness is breathing out deceit.
6 Ang usa ka mayubiton magapangita sa kaalam ug dilimakakaplag niini; Apan ang kahibalo masayon alang kaniya nga may salabutan.
The hater of authority, searching for wisdom, does not get it; but knowledge comes readily to the open-minded man.
7 Lakaw ngadto sa atubangan sa usa ka tawong buangbuang, Ug ikaw dili makakaplag diha kaniya sa mga ngabil sa kahibalo.
Go away from the foolish man, for you will not see the lips of knowledge.
8 Ang kaalam sa buotan mao ang pagsabut sa iyang dalan; Apan ang binuang sa mga buangbuang mao ang paglimbong.
The wisdom of the man of good sense makes his way clear; but the unwise behaviour of the foolish is deceit.
9 Ang mga buang magatiaw-tiaw lamang sa halad-tungod-sa-sala; Apan sa taliwala sa mga matarung adunay maayong kabubut-on.
In the tents of those hating authority there is error, but in the house of the upright man there is grace.
10 Ang kasingkasing mahibalo sa iyang kaugalingong kapaitan; Ug walay usa ka dumuloong nga moambit sa kalipay niini.
No one has knowledge of a man's grief but himself; and a strange person has no part in his joy.
11 Ang balay sa tawong dautan pagagun-obon; Apan ang balong-balong sa matarung pagapauswagon.
The house of the sinner will be overturned, but the tent of the upright man will do well.
12 Adunay usa ka dalan nga daw matarung alang sa usa ka tawo; Apan ang katapusan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.
There is a way which seems straight before a man, but its end is the ways of death.
13 Bisan diha sa pagkatawa ang kasingkasing magamasulub-on; Ug ang katapusan sa kalipay mao ang kagul-anan.
Even while laughing the heart may be sad; and after joy comes sorrow.
14 Ang nagabalik sa pagpakasala sa kasingkasing pagapun-on uban sa iyang kaugalingong mga paagi; Ug ang usa ka maayong tawo matagbaw gikan sa iyang kaugalingon.
He whose heart is turned away will have the reward of his ways in full measure; but a good man will have the reward of his doings.
15 Ang walay-pagtagad motoo sa tagsatagsa ka pulong; Apan ang mabinantayon nga tawo magatan-aw pag-ayo sa iyang paglakaw.
The simple man has faith in every word, but the man of good sense gives thought to his footsteps.
16 Ang usa ka tawong manggialamon mahadlok, ug magapahilayo gikan sa dautan; Apan ang buang mapangahason sa iyang kaugalingon nga may pagdaut ug siya masaligon.
The wise man, fearing, keeps himself from evil; but the foolish man goes on in his pride, with no thought of danger.
17 Siya nga dili masuko magahimo sa kabuangan; Ug ang usa ka tawo nga dautan ug mga paagi ginadumtan.
He who is quickly angry will do what is foolish, but the man of good sense will have quiet.
18 Ang walay-pagtagad makapanunod sa binuang; Apan ang mga buotan pagapurongpurongan sa kahibalo.
Foolish behaviour is the heritage of the simple, but men of good sense are crowned with knowledge.
19 Ang tawong dautan moyukbo sa atubangan sa maayo; Ug ang dautan, diha sa mga ganghaan sa matarung.
The knees of the evil are bent before the good; and sinners go down in the dust at the doors of the upright.
20 Ang kabus ginadumtan bisan sa iyang kaugalingong silingan; Apan ang dato may daghang mga higala.
The poor man is hated even by his neighbour, but the man of wealth has numbers of friends.
21 Kadtong nagatamay sa iyang isigkatawo nagapakasala; Apan kadtong may kalooy sa ka bus, malipayon siya.
He who has no respect for his neighbour is a sinner, but he who has pity for the poor is happy.
22 Wala ba mangasayup kadtong nagamugna ug dautan? Apan ang puangod ug kamatuoran anaa kanila nga nagamugna ug maayo.
Will not the designers of evil come into error? But mercy and good faith are for the designers of good.
23 Diha sa tanang buhat adunay bunga; Apan ang sulti sa mga ngabil nagapadulong lamang ngadto sa kawalad-on nga tuman.
In all hard work there is profit, but talk only makes a man poor.
24 Ang purongpurong sa mga manggialamon mao ang ilang mga bahandi; Apan ang binuang sa mga buang mao lamang ang kabuangan.
Their wisdom is a crown to the wise, but their foolish behaviour is round the head of the unwise.
25 Ang matuod nga saksi nagaluwas ug mga kalag; Apan kadtong nagapamulong sa kabakakan nagalimbong.
A true witness is the saviour of lives; but he who says false things is a cause of deceit.
26 Diha sa pagkahadlok kang Jehova mao ang malig-on nga pagsalig; Ug ang iyang mga anak adunay usa ka dapit nga dalangpanan.
For him in whose heart is the fear of the Lord there is strong hope: and his children will have a safe place.
27 Ang pagkahadlok kang Jehova maoy usa ka tuburan sa kinabuhi, Aron nga ang tawo makalikay gikan sa mga lit-ag sa kamatayon.
The fear of the Lord is a fountain of life, by which one may be turned from the nets of death.
28 Diha sa panon sa katawohan anaa ang himaya sa hari; Apan diha sa kawalad-on sa katawohan anaa ang kalaglagan sa principe.
A king's glory is in the number of his people: and for need of people a ruler may come to destruction.
29 Kadtong mahinay nga masuko may dakung salabutan; Apan kadtong madali-dalion sa espiritu nagabayaw sa kabuangan.
He who is slow to be angry has great good sense; but he whose spirit is over-quick gives support to what is foolish.
30 Ang usa ka malinawong kasingkasing maoy kinabuhi sa unod; Apan ang kasina mao ang pagkadunot sa kabukogan.
A quiet mind is the life of the body, but envy is a disease in the bones.
31 Kadtong nagadagmal sa kabus nagatamay sa iyang Magbubuhat; Apan kadtong may kalooy sa hangul nagatahud kaniya,
He who is hard on the poor puts shame on his Maker; but he who has mercy on those who are in need gives him honour.
32 Ang dautan giunlod ngadto sa kahiladman tungod sa iyang buhat nga dautan; Apan ang matarung may usa ka dalangpanan sa iyang kamatayon.
The sinner is overturned in his evil-doing, but the upright man has hope in his righteousness.
33 Ang kaalam magapuyo diha sa kasingkasing niadtong may salabutan; Apan kadtong anaa sa sulod sa mga buang mapadayag sa iyang kaugalingon.
Wisdom has her resting-place in the mind of the wise, but she is not seen among the foolish.
34 Ang pagkamatarung nagabayaw sa usa ka nasud; Apan ang sala maoy usa ka kaulawan sa bisan unsang katawohan.
By righteousness a nation is lifted up, but sin is a cause of shame to the peoples.
35 Ang kalooy sa hari anaa sa usa ka sulogoon nga nagabuhat sa pagkamaalamon; Apan ang iyang kaligutgut anaa batok niadtong nagapakaulaw.
The king has pleasure in a servant who does wisely, but his wrath is against him who is a cause of shame.
