Panultihon 10
1 Ang mga proverbio ni Salomon. Ang usa ka anak nga manggialamon maoy kalipay sa iyang amahan; Apan ang usa ka anak nga buang-buang maoy kaguol sa iyang inahan.
(Las parábolas de Salomón.) El hijo sabio alegra al padre; y el hijo loco es tristeza a su madre.
2 Ang mga bahandi sa kadautan walay kapuslanan; Apan ang pagkamatarung magaluwas gikan sa kamatayon.
Los tesoros de maldad no serán de provecho; mas la justicia libra de la muerte.
3 Si Jehova dili motugot sa kalag sa tawong matarung nga magutom; Apan ipahilayo niya ang tinguha sa dautan.
El SEÑOR no dejará hambrear el alma del justo; mas la iniquidad lanzará a los impíos.
4 Mahimong kabus ang magabuhat uban ang usa ka kamot nga tapulan; Apan ang kamot sa makugihon makapahimong adunahan.
La mano negligente hace pobre; mas la mano de los diligentes enriquece.
5 Kadtong nagaani panahon sa tinginit maoy usa ka manggialamon nga anak; Apan kadtong nagakatulog sa tingani maoy usa ka anak nga nagapakaulaw.
El que recoge en el verano es hijo entendido; el que duerme en el tiempo de la siega es hijo que avergüenza.
6 Ang mga panalangin maoy anaa sa ibabaw sa ulo sa matarung; Apan ang pagpanlupig nagatabon sa baba sa dautan.
Bendita es la cabeza del justo; mas la boca de los impíos cubre la iniquidad.
7 Ang handumanan sa matarung maoy bulahan; Apan ang ngalan sa dautan madunot.
La memoria del justo será bendita; mas el nombre de los impíos hederá.
8 Ang manggialamon sa kasingkasing magadawat ug mga sugo; Apan ang usa ka buang-buang nga witwitan mahulog sa kagul-anan.
El sabio de corazón recibirá los mandamientos; mas el que habla locuras caerá.
9 Kadtong nagalakat sa pagkamatul-id nagalakat sa kasigurohan; Apan kadtong nagamasukihon sa iyang mga dalan mahibaloan.
El que camina en integridad, anda confiado; mas el que pervierte sus caminos, será quebrantado.
10 Kadtong nagapangilo sa mata nagahatag ug kasubo; Apan ang usa ka buang-buang nga witwitan mahulog sa kagul-anan.
El que guiña el ojo acarrea tristeza; y el que habla locuras caerá.
11 Ang baba sa matarung maoy usa ka tuburan sa kinabuhi; Apan ang pagpanlupig nagatabon sa baba sa dautan.
Vena de vida es la boca del justo; mas la boca de los impíos cubre la iniquidad.
12 Ang pagdumot nagapapukaw sa mga kasamok; Apan ang gugma nagatabon sa tanang mga kalapasan.
El odio despierta las rencillas; mas la caridad cubre todas las maldades.
13 Diha sa mga ngabil niadtong adunay panimuot hikaplagan ang kaalam: Apan ang usa ka bunal alang sa likod niadtong walay pagsabut.
En los labios del prudente se halla sabiduría; y es vara a las espaldas del falto de entendimiento.
14 Ang mga tawong manggialamon nagatigum ug kahibalo; Apan ang baba sa buang-buang mao ang usa ka pagkalaglag karon.
Los sabios guardan la sabiduría; mas la boca del loco es calamidad cercana.
15 Ang bahandi sa tawong adunahan mao ang iyang malig-on nga ciudad; Ang pagkalaglag sa mga kabus mao ang ilang pagkakabus.
Las riquezas del rico son su ciudad fuerte; y el desmayo de los pobres es su pobreza.
16 Ang pagpamoo sa tawong matarung nagapadulong ngadto sa kinabuhi; Ang abut sa tawong dautan, ngadto sa pagpakasala.
La obra del justo es para vida; mas el fruto del impío es para pecado.
17 Anaa sa dalan sa kinabuhi kadtong mamati sa pagbadlong; Apan kadtong nagasalikway sa pagbadlong anaa sa kasaypanan.
Camino a la vida es guardar el castigo; mas el que deja la reprensión, yerra.
18 Kadtong nagatago sa pagdumot adunay bakakon nga mga ngabil; Ug kadtong nagapamulong us usa ka butang-butang maoy usa ka buang.
El que encubre el odio es de labios mentirosos; y el que echa mala fama es loco.
19 Diha sa daghang mga pulong dili mawad-an sa kalapasan; Apan kadtong nagapugong sa iyang mga ngabil nagabuhat sa manggialamon gayud.
En las muchas palabras no falta rebelión; mas el que refrena sus labios es prudente.
20 Ang dila sa tawong matarung ingon sa piniling salapi: Ang kasingkasing sa tawong dautan diyutay ra ug bili.
Plata escogida es la lengua del justo; mas el entendimiento ( o corazón ) de los impíos es como nada.
21 Ang mga ngabil sa matarung magapakaon ug daghan; Apan ang buang-buang mamatay tungod sa pagkakulang ug salabutan,
Los labios del justo apacientan a muchos; mas los locos con falta de entendimiento mueren.
22 Ang panalangin ni Jehova, nagapadato kini; Ug siya wala magadugang ug kasubo niana.
La bendición del SEÑOR es la que enriquece, y no añade tristeza con ella.
23 Maoy usa ka lingaw-lingaw sa usa ka buang ang pagbuhat ug kadautan; Ug maingon niini ang kaalam alang sa usa ka tawo nga masinabuton,
Hacer abominación es como risa al loco; mas la sabiduría recrea al varón de entendimiento.
24 Ang kahadlok sa tawong dautan, kini modangat sa ibabaw niya; Ug ang tinguha sa tawong matarung igatugot man.
Lo que el impío teme, eso le vendrá; mas Dios da a los justos lo que desean.
25 Sa paglabay sa alimpulos ang dautan mahanaw; Apan ang matarung maoy usa ka patukoranan nga walay katapusan.
Cuando pasare el torbellino, el malo no será; mas el justo, fundado para siempre.
26 Maingon sa suka nga alang sa mga ngipon, ug sa aso nga alang sa mga mata, Mao man usab ang tapulan alang niadtong nagasugo kaniya.
Como el vinagre a los dientes, y como el humo a los ojos, así es el perezoso a los que lo envían.
27 Ang pagkahadlok kang Jehova nagapalugway sa mga adlaw; Apan ang mga tuig sa dautan pagahamub-on.
El temor del SEÑOR aumentará los días; mas los años de los impíos serán acortados.
28 Ang paglaum sa matarung mao ang kalipay; Apan ang gipaabut niadtong dautan mawagtang.
La esperanza de los justos es alegría; mas la esperanza de los impíos perecerá.
29 Ang dalan ni Jehova maoy usa ka malig-ong salipdanan sa tawong matul-id; Apan kini maoy usa ka pagkalaglag sa mga mamumuhat sa kasal-anan.
El camino del SEÑOR es fortaleza al perfecto; pero es espanto a los que obran maldad.
30 Ang matarung dili gayud matarug; Apan ang dautan dili magadayon sa yuta.
El justo eternalmente no será removido; mas los impíos no habitarán la tierra.
31 Ang baba sa matarung magabunga ug kaalam; Apan ang dila nga masukihon pagaputlon.
La boca del justo producirá sabiduría; mas la lengua perversa será cortada.
32 Ang mga ngabil sa matarung mahibalo sa angay nga pagadawaton; Apan ang baba sa dautan nagapamulong sa pagkamasukihon.
Los labios del justo conocerán la voluntad de Dios; mas la boca de los impíos habla perversidades.
