Lucas 12
1 Sa maong higayon, sa nagkatigum ang linibo sa mga panon sa katawhan nga tungod niana nagkatumbanay sila ang usa sa usa, si Jesus misugod sa pagsulti ngadto una sa iyang mga tinun-an, "Likayi ninyo ang igpapatubo sa mga Fariseo, nga mao ang pagkamaut.
At which time the myriads of the multitude having been gathered together, so as to tread on one another, He began to say to His disciples, first, “Take heed to yourselves of the leaven of the Pharisees, which is hypocrisy;
2 Walay tinabonan nga dili pagaukban, o tinagoan nga dili mahibaloan.
and there is nothing covered that will not be revealed, and hid that will not be known;
3 Ang inyong gipamulong diha sa ngitngit madungog ra unya diha sa hayag; ug ang inyong gihunghong sulod sa mga lawak nga tinakpan, kini igamantala ra unya diha sa ibabaw sa mga atop.
because whatever you said in the darkness will be heard in the light, and what you spoke to the ear in the inner-chambers will be proclaimed on the housetops.
4 "Ingnon ko kamo, mga higala ko, ayaw ninyo kalisangi sila nga mopatay sa lawas, ug tapus niana wala nay lain pa nga arang nila mahimo.
And I say to you, my friends, do not be afraid of those killing the body, and after these things are not having anything more to do;
5 Apan pasidan-an ko kamo kon kinsay angay ninyong kahadlokan: kahadloki ninyo siya nga, tapus siya makapatay, may gahum sa pagtambog ngadto sa infierno, oo, ingnon ko kamo, siya ang kahadloki ninyo! (Geenna g1067)
but I will show to you whom you may fear: fear Him who, after the killing, is having authority to cast into Gehenna; yes, I say to you, fear Him. (Geenna g1067)
6 Dili ba ang lima ka gagmayng langgam ginabaligya man ug duha ka daku lamang? Ngani walay usa kanila nga mahikalimtan sa atubangan sa Dios.
Are not five sparrows sold for two assaria? And one of them is not forgotten before God,
7 Bisan gani ang mga buhok sa inyong ulo naisip na ang tanan. Ayaw kamo kahadlok, kay kamo labaw pa ug bili kay sa daghang mga gagmayng langgam.
but even the hairs of your head have all been numbered; therefore do not fear, you are of more value than many sparrows.
8 "Ug sultihan ko kamo, nga ang tanang moila kanako sa atubangan sa mga tawo pagailhon usab sa Anak sa Tawo sa atubangan sa mga manolunda sa Dios;
And I say to you, everyone who may confess in Me before men, the Son of Man will also confess in him before the messengers of God,
9 apan ang dili moila kanako sa atubangan sa mga tawo dili pagailhon sa atubangan sa mga manolunda sa Dios.
and he who has denied Me before men, will be denied before the messengers of God,
10 Ug ang matag-usa nga magasultig batok sa Anak sa Tawo, siya mapasaylo; apan ang magapasipalag sulti batok sa Espiritu Santo, siya dili gayud pasayloon.
and everyone who will say a word to the Son of Man, it will be forgiven to him, but the [one] having slandered to the Holy Spirit will not be forgiven.
11 Ug sa diha nga pagataralon na kamo sa atubangan sa mga sinagoga ug sa mga punoan ug sa mga magbubuot, ayaw kamo pagkalibog kon unsaon o unsay inyong igatubag, o unsay inyong igasulti;
And when they bring you before the synagogues, and the rulers, and the authorities, do not be anxious how or what you may reply, or what you may say,
12 kay ang Espiritu Santo magatudlo ra kaninyo niadtong taknaa kon unsay kinahanglan inyong igasulti."
for the Holy Spirit will teach you in that hour what [you] should say.”
13 Ug dihay usa ka tawo sa panon nga miingon kaniya, "Magtutudlo, sultihi ra ang akong igsoong lalaki nga bahinan niya ako sa kabilin."
And a certain one out of the multitude said to Him, “Teacher, say to my brother to divide with me the inheritance.”
14 Apan si Jesus mitubag kaniya, "Oy, tawo, kinsa bay naghimo kanako nga maghuhukom o magbabahin sa inyong kabtangan?"
And He said to him, “Man, who set Me a judge or a divider over you?”
15 Ug siya miingon kanila, "Magmatngon kamo, ug likayi ninyo ang tanang dagway sa kadalo, kay ang kinabuhi sa tawo wala diha sa kadagaya sa iyang mga katigayonan."
And He said to them, “Observe, and beware of the covetousness, because his life is not in the abundance of one’s goods.”
16 Ug iyang gisuginlan silag usa ka sambingay, nga nag-ingon, "Ang yuta sa usa ka tawong dato mihatag ug daghang abut.
And He spoke an allegory to them, saying, “Of a certain rich man the field brought forth well;
17 Ug namalandong siya sa iyang kaugalingon nga nag-ingon, `Unsa may akong buhaton, kay wala man akoy katipigan sa akong mga abut?'
and he was reasoning within himself, saying, What will I do, because I have nowhere I will gather together my fruits?
18 Ug siya miingon, `Ang akong buhaton mao kini: akong gubaon ang akong mga bodiga, ug tukoron ko ang labi pang dagku; ug sulod niini tipigan ko ang akong tanang abut ug mga kabtangan.
And he said, This I will do, I will take down my storehouses, and I will build greater ones, and I will gather together there all my products and my good things,
19 Ug unya magaingon ako sa akong kalag, Kalag, gikatagan-an na ikawg ubay-ubayng bahandi alang sa daghang katuigan; pumahulay ka, kumaon ka, uminom ka, ug magsadya ka.'
and I will say to my soul, Soul, you have many good things laid up for many years, be resting, eat, drink, be merry.
20 Apan ang Dios miingon kaniya, `Oy, boang! Karong gabhiona ang imong kalag pagakuhaon gikan kanimo; ug kinsa na may makapanag-iya sa mga butang nga imong gitagana?'
And God said to him, Unthinking [one]! This night your life is required of you, and what things you prepared—to whom will they be [given]?
21 Maingon niana ang nagatigum ug mga bahandi alang sa iyang kaugalingon, apan dili bahandianon ngadto sa Dios."
So [is] he who is treasuring up to himself, and is not rich toward God.”
22 Ug siya miingon sa iyang mga tinun-an, "Busa ingnon ko kamo, ayaw na kamo pagkabalaka bahin sa inyong kinabuhi, kon unsay inyong kan-on, o bahin sa inyong lawas, kon unsay inyong ibisti.
And He said to His disciples, “Because of this, to you I say, do not be anxious for your life, what you may eat; nor for the body, what you may put on;
23 Kay ang kinabuhi labaw pa kay sa kalan-on, ug ang lawas labaw pa kay sa bisti.
life is more than nourishment, and the body than clothing.
24 Palandunga ninyo ang mga uwak: wala sila magpugas ni mag-ani, wala silay tipiganan ni dapa; ang Dios mao ang nagapakaon kanila. Pagkalabaw pa gayud ninyog bili kay sa mga langgam!
Consider the ravens, that they do not sow, nor reap, to which there is no barn nor storehouse, and God nourishes them; how much better are you than the birds?
25 Ug kinsa man kaninyoy makadugang ug usa ka takna sa gitas-on sa iyang kinabuhi pinaagi sa pagkabalaka?
And who of you, being anxious, is able to add to his age one cubit?
26 Ug kon kamo dili makahimo sa ingon ka gamayng butang, nganong magkabalaka pa man kamo bahin sa ubang mga butang?
If, then, you are not able for the least—why are you anxious for the rest?
27 Palandunga ninyo ang mga lirio, giunsa nila sa pagtubo; wala sila magbudlay ni magkalinyas; ngani, suginlan ko kamo, nga bisan pa si Salomon sa tibuok niyang katahuman wala gani makabisti maingon sa usa kanila.
Consider the lilies, how do they grow? They do not labor, nor do they spin, and I say to you, not even Solomon in all his glory was clothed as one of these;
28 Ug kon sa ingon gibistihan sa Dios ang mga tanum nga karon buhi pa diha sa kaumahan ug ugma igasalibay na ngadto sa hudno, unsa ka labaw pa nga kamo iyang pagabistihan, O mga tawo nga diyutayg pagsalig?
and if the herbage in the field, that today is, and tomorrow is cast into an oven, God so clothes, how much more you of little faith?
29 Ug ayaw ninyo pangitaa ang inyong pagakan-on ug pagaimnon, ug ayaw na kamo pagkabalaka sa hunahuna.
And you—do not seek what you may eat, or what you may drink, and do not be in suspense,
30 Kay ang tanang mga nasud sa kalibutan nagapangita niining mga butanga, ug ang inyong Amahan nasayud nga kamo nagakinahanglan niini.
for the nations of the world seek after all these things, and your Father has known that you have need of these things;
31 Apan mao hinooy pangitaa ninyo ang iyang gingharian, ug unya kining mga butanga igadugang ra kaninyo.
but seek the Kingdom of God, and all these things will be added to you.
32 "Ayaw na kamo pagkahadlok, gamayng panon, kay gikahimut-an sa inyong Amahan ang paghatag kaninyo sa gingharian.
Do not fear, little flock, because your Father delighted to give you the kingdom;
33 Ipamaligya ang inyong kabtangan, ug panglimos kamo; tagan-i ang inyong kaugalingon ug mga puntil nga walay pagkasan-ot, sa bahandi nga walay pagkahurot didto sa langit diin walay kawatan nga makaduol ug walay tangkob nga magakotkot.
sell your goods, and give alms, make to yourselves bags that do not become old, a treasure unfailing in the heavens, where thief does not come near, nor moth destroy;
34 Kay hain gani ang inyong bahandi, atua usab didto ang inyong kasingkasing.
for where your treasure is, there your heart will be also.
35 "Baksi ang inyong mga hawak ug pasigaa ang inyong mga suga,
Let your loins be girded, and the lamps burning,
36 ug magpakasama kamo sa mga tawo nga nagapaabut sa ilang agalon sa iyang pagpauli gikan sa kombira sa kasal, aron inig-abut ug inigtuktok niya siya ilang kaablihan dihadiha.
and you [be] like to men waiting for their lord when he will return out of the wedding feasts, that he having come and knocked, immediately they may open to him.
37 Bulahan kadtong mga ulipona nga inig-abut sa agalon iyang mahiabtan nga managtukaw; sa pagkatinuod, magaingon ako kaninyo, nga magbakus siya sa iyang kaugalingon, ug iyang agdahon sila sa pagpanglingkod tambong sa kananan, ug moduol siya sa pagsilbi kanila.
Blessed those servants, whom the lord, having come, will find watching; truly I say to you that he will gird himself, and will cause them to recline, and having come near, will minister to them;
38 Kon moabut siya sa ikaduhang tukaw, o sa ikatulong tukaw, ug iyang makaplagan sila sa ingon, bulahan ang maong mga ulipon!
and if he may come in the second watch, and in the third watch he may come, and may find [it] so, blessed are those servants.
39 Apan hibaloi ninyo kini, nga kon ang pangulo sa panimalay nasayud pa unsang taknaa ang iabut sa kawatan, magtukaw unta siya ug dili niya tugotan nga pagasak-on ang iyang balay.
And know this, that if the master of the house had known what hour the thief comes, he would have watched, and would not have permitted his house to be broken through;
40 Kamo usab kinahanglan mangandam, kay ang Anak sa Tawo moabut sa takna nga wala ninyo huna-hunaa."
and you, then, become ready, because at the hour you do not think, the Son of Man comes.”
41 Ug si Pedro miingon, "Ginoo, gisugilon mo ba kining sambingaya alang kanamo o alang ba sa tanan?"
And Peter said to Him, “Lord, do You speak this allegory to us, or also to all?”
42 Ug ang Ginoo mitubag, "Nan, kinsa ba ang kasaligan ug manggialamon nga piniyalan nga igatudlo sa iyang agalon sa pagdumala sa iyang panimalay, sa paghatag kanila sa ilang bahin sa pagkaon sa hustong panahon?
And the LORD said, “Who, then, is the faithful and prudent steward whom the lord will set over his household, to give in season the wheat measure?
43 Bulahan kadtong ulipona nga sa pag-abut sa iyang agalon mahiabtan nga magabuhat sa ingon.
Blessed that servant, whom his lord, having come, will find doing so;
44 Sa pagkatinuod, magaingon ako kaninyo, nga siya igatudlo niya sa pagdumala sa iyang tanang katigayonan.
truly I say to you that he will set him over all his goods.
45 Apan kon ang maong ulipon magaingon sa iyang kaugalingon, `Madugay pang mopauli kadtong akong agalon,' ug unya mosugod siya sa pagpamospos sa mga ulipong lalaki ug babaye, ug sa pagkaon ug pag-inom ug paghuboghubog,
And if that servant may say in his heart, My lord delays to come, and may begin to beat the menservants and the maidservants, to eat also, and to drink, and to be drunken,
46 ang agalon sa maong ulipon moabut ra sa adlaw nga wala siya magpaabut kaniya ug sa takna nga wala niya hibaloi, ug iyang pagasilotan siya ug ibutang niya ipon sa mga dili kasaligan.
the lord of that servant will come in a day in which he does not look for [him], and in an hour that he does not know, and will cut him off, and he will appoint his portion with the unfaithful.
47 Ug ang ulipon nga nasayud sa pagbuot sa iyang agalon, apan wala mangandam o wala magbuhat sumala sa iyang pagbuot, mahiagum sa hilabihan nga pagbunal.
And that servant, who having known his lord’s will, and having not prepared, nor having gone according to his will, will be beaten with many stripes,
48 Apan siya nga wala masayud niini, ug nagbuhat sa angay sa bunal, mahiagum sa diyotay nga pagbunal. Ang matag-usa nga gikahatagan ug daghan, pagapangayoan ug daghan; ug kaniya nga sa mga tawo gikapiyalan ug daghan, kinahanglanon nila ang labaw pa.
and he who, not having known, and having done things worthy of stripes, will be beaten with few; and to everyone to whom much was given, much will be required from him; and to whom they committed much, more abundantly they will ask of him.
49 "Ako mianhi aron sa pag-itsa ug kalayo nganhi sa yuta, maayo pa unta kon nahaling na kini!
I came to cast fire to the earth, and what I wish [is] if it were already kindled!
50 Ako adunay bautismo nga kanako igabautismo; ug hilabihan ang kaguol ko hangtud mamatuman kini!
But I have an immersion to be immersed with, and how I am pressed until it may be accomplished!
51 Nagdahum ba kamo nga mianhi ako aron sa paghatag ug pagdinaitay dinhi sa yuta? Sultihan ko kamo, dili pagdinaitay kondili pagbahinbahin.
Do you think that I came to give peace in the earth? No, I say to you, but rather division;
52 Kay sukad karon sa usa ka balay adunay lima nga mabahin, tulo batok sa duha ug duha batok sa tulo;
for there will be from now on five in one house divided—three against two, and two against three;
53 mabahin sila, ang amahan batok sa anak nga lalaki ug ang anak nga lalaki batok sa amahan, ug ang inahan batok sa anak nga babaye ug ang anak nga babaye batok sa iyang inahan, ang ugangang babaye batok sa iyang binalaye ug ang binalaye batok sa iyang ugangang babaye."
a father will be divided against a son, and a son against a father, a mother against a daughter, and a daughter against a mother, a mother-in-law against her daughter-in-law, and a daughter-in-law against her mother-in-law.”
54 Ug siya miingon usab sa mga panon sa katawhan, "Inigkakita ninyog dag-om nga muotbo sa kasadpan, kamo moingon dihadiha, `Adunay ulan nga taliabut'; ug kini mahitabo tuod.
And He also said to the multitudes, “When you may see the cloud rising from the west, immediately you say, A shower comes, and it is so;
55 Ug inigkakita ninyo sa habagat nga mohuros, kamo moingon, `Moabut ang mag-aligiting nga kainit'; ug kini mahitabo tuod.
and when a south wind is blowing, you say that there will be heat, and it is;
56 Mga maut! Makamao tuod kamong mohubad sa dagway sa kayutaan ug sa kalangitan; apan nganong dili man kamo makamaong mohubad sa kapanahonan karon?
hypocrites! You have known to discern the face of the earth and of the sky, but how do you not discern this time?
57 "Ug nganong dili man kamo sa inyong bahin mao ang magahukom kon unsa ang matarung?
And why, also, of yourselves, do you not judge what is righteous?
58 Sa magakuyog pa ikaw sa imong magsusumbong paingon sa atubangan sa punoan, paningkamoti ang pagpakighusay kaniya diha sa dalan, kay tingali unya hinoon mataral ikaw niya ngadto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom magatugyan kanimo ngadto sa sirip, ug ang sirip magabanlud kanimo sa bilanggoan.
For as you are going away with your opponent to the ruler, in the way give diligence to be released from him, lest he may drag you to the judge, and the judge may deliver you to the officer, and the officer may cast you into prison;
59 Suginlan ko ikaw, nga dili ka na gayud unya makagawas hangtud kabayran mo na ang katapusang diyot."
I say to you, you may not come forth from there until even the last mite you may give back.”
