Exodo 21

1 Karon mao kini ang mga tulomanon nga igapahayag mo kanila.

“Now these are the ordinances which you shall set before them:

2 Kong magpalit ka ug sulogoon nga Hebreohanon, unom ka tuig magaalagad siya; apan sa ikapito makagawas siya sa pagkaulipon sa walay bayad.

“If you buy a Hebrew servant, he shall serve six years, and in the seventh he shall go out free without paying anything.

3 Kong siya mosulod nga usa ra, makagawas siya nga usa ra: Kong siya adunay asawa, nan makagawas siya ug ang iyang asawa uban kaniya.

If he comes in by himself, he shall go out by himself. If he is married, then his wife shall go out with him.

4 Kong ang iyang agalon magahatag kaniya ug asawa, ug ang asawa magaanak kaniya ug mga anak nga lalake kun mga anak nga babaye; ang asawa ug ang iyang mga anak mapanag-iya sa ilang agalon, ug siya makagawas nga usa ra.

If his master gives him a wife and she bears him sons or daughters, the wife and her children shall be her master’s, and he shall go out by himself.

5 Apan kong ang alagad magaingon: ako nahagugma sa akong agalon, sa akong asawa ug sa akong mga anak; ako dili mogawas nga walay bayad:

But if the servant shall plainly say, ‘I love my master, my wife, and my children. I will not go out free;’

6 Nan pagadad-on siya sa iyang agalon ngadto sa Dios, ug pagadad-on siya ngadto sa pultahan kun ngadto sa haligi sa pultahan; ug ang iyang agalon magapalungag sa iyang dalunggan sa hilihod, ug siya maiyang alagad nga sa walay katapusan.

then his master shall bring him to God, and shall bring him to the door or to the doorpost, and his master shall bore his ear through with an awl, and he shall serve him forever.

7 Ug kong ang usa ka tawo magabaligya sa iyang anak nga babaye sa pagkaulipon, dili makagawas siya ingon sa pagpakagawas sa mga ulipon nga lalake.

“If a man sells his daughter to be a female servant, she shall not go out as the male servants do.

8 Kong siya dili makapahamuot sa iyang agalon, nga nangasawa kaniya, nan igatugot kaniya nga paglukaton siya; ang pagbaligya niining babaye sa katawohan nga dumuloong wala itugot sa lalake, sa nakita nga gilimbongan niya ang babaye.

If she doesn’t please her master, who has married her to himself, then he shall let her be redeemed. He shall have no right to sell her to a foreign people, since he has dealt deceitfully with her.

9 Ug kong siya igapaasawa sa iyang anak nga lalake, siya magabuhat alang kaniya ingon nga usa sa mga anak nga babaye.

If he marries her to his son, he shall deal with her as a daughter.

10 Kong siya magapili ug lain nga asawa, dili pag-ibanan ang iyang kalan-on, ang iyang bisti, ang katungdanan sa pagkaminyo.

If he takes another wife to himself, he shall not diminish her food, her clothing, and her marital rights.

11 Ug kong ang lalake dili makabuhat niining totolo ka mga butang alang sa babaye, nan siya mahagula sa walay bayad.

If he doesn’t do these three things for her, she may go free without paying any money.

12 Kadtong makasamad sa usa ka tawo sa pagkaagi nga siya mamatay, pagapatyon gayud siya.

“One who strikes a man so that he dies shall surely be put to death,

13 Ug kong ang usa ka tawo dili maghupo kondili nga ang Dios ang mitugyan kaniya sa iyang mga kamot; nan ako magatudlo kanimo ug dapit nga pagakalagiwan niya.

but not if it is unintentional, but God allows it to happen; then I will appoint you a place where he shall flee.

14 Ug Kong ang usa ka tawo magapalabilabi batok sa iyang isigkatawo, aron sa pagpatay kaniya sa budhi, kuhaon mo siya gikan sa akong halaran aron mamatay siya.

If a man schemes and comes presumptuously on his neighbor to kill him, you shall take him from my altar, that he may die.

15 Ug ang magasamad sa iyang amahan kun sa iyang inahan, pagapatyon gayud siya.

“Anyone who attacks his father or his mother shall be surely put to death.

16 Ug siya nga nagakawat ug usa ka tawo, ug nagabaligya kaniya, kun hikaplagan kini sa iyang mga kamot, pagapatyon gayud siya.

“Anyone who kidnaps someone and sells him, or if he is found in his hand, he shall surely be put to death.

17 Ug siya nga magatunglo sa iyang amahan kun sa iyang inahan, pagapatyon gayud siya.

“Anyone who curses his father or his mother shall surely be put to death.

18 Ug kong may mga tawo nga manag-away, ug ang usa magasamad sa usa uban sa bato, kun sa iyang kinomo, ug siya dili mamatay, kondili magahigda siya sa banig;

“If men quarrel and one strikes the other with a stone, or with his fist, and he doesn’t die, but is confined to bed;

19 Kong makabangon ug makalakaw siya sa gawas nga magasungkod, nan ang nagsamad kaniya makagawas; siya magabayad lamang kaniya sa panahon nga nausik, ug siya pagapatambalan niya hangtud nga mamaayo na gayud.

if he rises again and walks around with his staff, then he who struck him shall be cleared; only he shall pay for the loss of his time, and shall provide for his healing until he is thoroughly healed.

20 Ug kong ang usa ka tawo magasamad sa iyang ulipon nga lalake kun sa iyang ulipon nga babaye uban sa bunal, ug siya mamatay sa ilalum sa iyang kamot, pagasilotan gayud siya.

“If a man strikes his servant or his maid with a rod, and he dies under his hand, the man shall surely be punished.

21 Apan kong kini mabuhi sa usa kun duruha ka adlaw, dili siya pagasilotan, kay siya iyang salapi.

Notwithstanding, if his servant gets up after a day or two, he shall not be punished, for the servant is his property.

22 Kong may mga tawo nga manag-away ug makasamad sa usa ka babaye nga nagamabdos, sa pagkaagi nga kini siya makuhaan, ug walay kadaut nga nahitabo, ang nakasamad pagamultahan ingon sa igapahamtang kaniya sa bana sa babaye, ug magabayad siya sumala sa gimbut-an sa mga maghuhukom.

“If men fight and hurt a pregnant woman so that she gives birth prematurely, and yet no harm follows, he shall be surely fined as much as the woman’s husband demands and the judges allow.

23 Apan kong adunay kadaut nga mahinabo, nan magabayad ka ug kinabuhi tungod sa kinabuhi,

But if any harm follows, then you must take life for life,

24 Mata tungod sa mata, ngipon tungod sa ngipon, kamot tungod sa kamot, tiil tungod sa tiil,

eye for eye, tooth for tooth, hand for hand, foot for foot,

25 Paso tungod sa paso, samad tungod sa samad, labud tungod sa labud.

burning for burning, wound for wound, and bruise for bruise.

26 Ug kong ang usa ka tawo makasamad sa mata sa iyang ulipon nga lalake, kun sa mata sa iyang ulipon nga babaye ug mabuta kini, pagabuhian siya sa walay bayad tungod sa iyang mata.

“If a man strikes his servant’s eye, or his maid’s eye, and destroys it, he shall let him go free for his eye’s sake.

27 Ug kong mahingo ang ngipon sa iyang ulipon nga lalake, kun ang ngipon sa iyang ulipon nga babaye, tungod sa iyang ngipon, pagabuhian siya sa walay bayad.

If he strikes out his male servant’s tooth, or his female servant’s tooth, he shall let the servant go free for his tooth’s sake.

28 Kong ang usa ka lalake kun usa ka babaye pagasungayon sa usa ka vaca, nga unya mamatay, ang vaca pagabatoon, ug dili pagakan-on ang unod niini; apan ang tag-iya sa vaca pagabuhian.

“If a bull gores a man or a woman to death, the bull shall surely be stoned, and its meat shall not be eaten; but the owner of the bull shall not be held responsible.

29 Apan kong ang maong vaca adunay batasan sa pagsungay sukad pa sa miaging panahon, ug kini gipahibalo na sa tag-iya, ug wala niya pagbantayi, apan kini nakamatay ug lalake kun babaye, ang vaca pagabatoon, ug ang tag-iya niini pagapatyon usab.

But if the bull had a habit of goring in the past, and this has been testified to its owner, and he has not kept it in, but it has killed a man or a woman, the bull shall be stoned, and its owner shall also be put to death.

30 Kong pagapahamtangan siya ug lukat, nan igahatag ang lukat tungod sa iyang kinabuhi sumala sa igapahamtang kaniya:

If a ransom is imposed on him, then he shall give for the redemption of his life whatever is imposed.

31 Bisan kong kini makasungay ug anak nga lalake kun makasungay ug anak nga babaye, sama niini nga paghukom pagabuhaton kaniya.

Whether it has gored a son or has gored a daughter, according to this judgment it shall be done to him.

32 Kong ang vaca makasungay ug ulipon nga lalake kun ulipon nga babaye, magabayad ug katloan ka siclo nga salapi ang iyang agalon, ug ang vaca pagabatoon.

If the bull gores a male servant or a female servant, thirty shekels of silver shall be given to their master, and the ox shall be stoned.

33 Ug kong ang usa ka tawo makalukab ug gahong, kun magakalot ug gahong, ug dili niya pagtabonan, ug mahulog didto ang vaca kun asno,

“If a man opens a pit, or if a man digs a pit and doesn’t cover it, and a bull or a donkey falls into it,

34 Ang tag-iya sa gahong magabayad niini; magahatag siya ug salapi sa tag-iya niini ug ang namatay nga mananap mamaiya.

the owner of the pit shall make it good. He shall give money to its owner, and the dead animal shall be his.

35 Ug kong ang vaca sa usa ka tawo makasamad sa vaca sa iyang isigkatawo, sa pagkaagi nga kini mamatay, unya igabaligya nila ang vaca nga buhi, ug pagabahinon nila ang bili niini, ug pagabahinon usab nila ang patay.

“If one man’s bull injures another’s, so that it dies, then they shall sell the live bull, and divide its price; and they shall also divide the dead animal.

36 Apan kong hibaloan nga ang vaca nga nakasungay adunay taras sa pagpanungay sukad pa sa miaging panahon, ug ang iyang tag-iya wala magabantay niini, magabayad siya ug vaca tungod sa vaca, ug ang patay maiya.

Or if it is known that the bull was in the habit of goring in the past, and its owner has not kept it in, he shall surely pay bull for bull, and the dead animal shall be his own.