Ester 1
1 Ug nahitabo sa mga adlaw ni Assuero (kini mao si Assuero nga naghari sukad sa India bisan hangtud sa Etiopia, ibabaw sa usa ka gatus kaluhaan ug pito ka lalawigan),
This is an account of what happened during the time of King Xerxes, the Xerxes who ruled over 127 provinces from India to Ethiopia.
2 Nga niadtong mga adlawa sa paglingkod ni Assuero nga hari sa trono sa iyang gingharian nga diha sa Susan nga mao ang palacio;
At the time King Xerxes was ruling from his royal throne at the fortress in Susa.
3 Sa ikatolo ka tuig sa iyang paghari, siya naghimo ug usa ka combira sa tanan niyang mga principe ug sa iyang mga alagad; ang gahum sa Persia ug Media, ang mga halangdon ug ang mga principe sa mga lalawigan, maoy diha sa iyang atubangan;
In the third year of his reign he organized a feast for his officials and administrators. The army commanders of Persia and Media, the nobles, and the provincial officials were all there with him.
4 Sa diha nga gipakita niya ang mga bahandi sa iyang mahimayaong gingharian ug ang kadungganan sa iyang labaw nga pagkahalangdon sa daghang mga adlaw, bisan sa usa ka gatus ug kawaloan ka adlaw.
He put on display his wealth and the glory of his kingdom, showing how majestic, splendid, and glorious he was, for 180 days.
5 Ug sa natuman na kining mga adlawa, ang hari naghimo ug usa ka combira sa tibook nga katawohan nga nanambong diha sa Susan nga mao ang palacio, dagku ug gagmay, pito ka adlaw, diha sa sawang sa tanaman sa palacio sa hari.
After that the king gave a feast lasting for seven days for all the people, great and small, who were there in the fortress of Susa in the garden courtyard of the king's pavilion.
6 Didto may mga tabil nga maputing panapton, sa verde, ug sa azul, nga gihigut pinaagi sa mga pisi sa lino nga fino ug purpura ngadto sa mga singsing nga salapi ug sa mga haligi nga marmol: ang mga higdaanan nga bulawan ug salapi, ibabaw sa usa ka salug nga tisa nga mapula, ug maputi, ug madalag, ug maitum nga marmol.
It was decorated with white and blue cotton curtains tied with cords of fine linen and purple thread on silver rings, held up by marble pillars. Gold and silver couches were placed on a pavement made of purple porphyry, marble, mother-of-pearl, and expensive stones.
7 Ug ilang gihatagan sila ug mga ilimnon sa mga sudlanan nga bulawan (ang mga sudlanan nga nanagkalainlain), ug ang harianong vino nga daghan, sumala sa pagkamadagayaon sa hari.
Drinks were served in golden goblets of different kinds, and the royal wine flowed freely because of the king's generosity.
8 Ug ang pag-inum pinasubay sa balaod; walay makapugos; kay ingon nga ang hari nagtudlo sa tanang mga punoan sa iyang balay, nga sila managbuhat sumala sa kabubut-on sa tagsatagsa.
The king had ruled that there was to be no limit on how much a guest could drink; he had told his servants to give each guest whatever they wanted.
9 Si Vasthi usab nga reina, naghimo ug usa ka combira alang sa mga babaye sa harianong balay nga iya ni Assuero nga hari.
Queen Vashti also gave a feast for the women in the palace that belonged to King Xerxes.
10 Sa ikapito ka adlaw, sa nagmalipayon ang kasingkasing sa hari tungod sa vino, iyang gisugo si Mehuman, si Biztha, si Harbona, si Bigtha, ug si Abagtha, si Zetar, ug si Carcas, ang pito ka mga eunucos nga nanag-alagad sa atubangan ni Assuero nga hari.
On the seventh day of the feast, the king, feeling happy from drinking wine, ordered the seven eunuchs who were his attendants, Mehuman, Biztha, Harbona, Bigtha, Abagtha, Zethar, and Karkas,
11 Sa pagdala kang Vasthi nga reina sa atubangan sa hari lakip ang mga harianong purongpurong, aron sa pagpakita sa mga katawohan ug sa mga principe sa iyang kaanyag; kay siya matahum nga pagatan-awon.
to bring Queen Vashti to him wearing her royal headdress, so he could show her beauty to the people and officials, for she was very good-looking.
12 Apan ang reina nga si Vasthi nagdumili sa pag-adto sumala sa sugo sa hari nga gidala sa mga eunucos; busa ang hari naligutgut kaayo ug ang iyang kasuko misilaub diha kaniya.
But when the eunuchs delivered the order from the king, Queen Vashti refused to come. The king became extremely angry—he was absolutely furious.
13 Unya ang hari miingon sa mga manggialamon nga tawo, nga nanghibalo sa mga panahon (kay maoy batasan sa hari kaniadto tungod sa tanan nga nanghibalo sa balaod ug paghukom;
Then the king spoke with the wise men who would know what to do, for it was the custom for him to ask the opinion of experts in procedures and legal matters.
14 Ug ang sunod kaniya, mao si Carsena, si Sethar, si Admatha, si Tharsis, si Meres, si Marsena, si Memucan, ang pito ka mga principe sa Persia ug Media, nga nakakita sa nawong sa hari ug ming-una sa paglingkod sa gingharian),
Those closest to him were Carshena, Shethar, Admatha, Tarshish, Meres, Marsena, and Memucan. They were the seven nobles of Persia and Media who had frequent meetings with the king and had the highest positions in the kingdom.
15 Unsay atong pagabuhaton sa reina nga si Vasthi sumala sa balaod, tungod kay wala niya buhata ang sugo sa hari nga si Assuero nga gidala sa mga eunucos?
“What does the law say should be done with Queen Vashti?” he asked. “She refused to obey the direct order of King Xerxes as delivered by the eunuchs!”
16 Ug si Memucan mitubag sa atubangan sa hari ug sa mga principe: Si Vasthi nga reina wala masayup batok sa hari lamang, kondili sa tanan usab nga mga principe, ug sa tanang mga katawohan nga anaa sa mga lalawigan ni hari Assuero.
Memucan gave his answer before the king and the nobles, “Queen Vashti hasn't just insulted the king but all the nobles and all the people of all the provinces of King Xerxes.
17 Kay kining buhata sa reina modangat sa halayong dapit ngadto sa tanang mga babaye, aron himoon ang ilang mga bana nga talamayon sa ilang mga mata, kong unya kini ikasugilon: Ang hari nga si Assuero nagsugo kang Vasthi nga paadtoon ngadto sa iyang atubangan, apan siya wala umadto.
Once it gets out what the queen has done, all wives will despise their husbands, looking down on them and telling them, ‘King Xerxes ordered Queen Vashti brought to him but she didn't come!’
18 Ug niining adlawa ang mga princesa sa Persia ug Media nga nakadungog sa buhat sa reina moingon niini sa tanang mga principe sa hari. Busa manggula ang hilabihang pagtamay ug kaligutgut.
By the end of the day, the wives of all the nobles throughout Persia and Media who have heard what the queen did will treat their noble husbands with angry contempt!
19 Kong kini makapahimuot sa hari, ipagula ang usa ka harianong sugo gikan kaniya, ug ipasulat kini uban sa mga balaod sa mga Persiahanon ug Medianhon nga kini dili mabalhin, nga si Vasthi dili na moanha sa atubangan ni Assuero nga hari; ug ipahatag sa hari ang kahimtang nga harianon sa lain nga labing maayo pa kay kang Vasthi.
If it please Your Majesty, issue a royal decree, in accordance with the laws of Persia and Media which cannot be changed, that Vashti is banished from the presence of King Xerxes, and that Your Majesty will give her royal position to another, one who is better than her.
20 Ug kong ang sugo sa hari nga iyang pagabuhaton igasangyaw sa tibook niyang gingharian (kay kini daku), ang tanang mga asawa mohatag sa kadungganan sa ilang mga bana, sa dagku kun sa gagmay.
When Your Majesty's decree is proclaimed throughout your vast empire, all wives will respect their husbands, highborn or lowborn.”
21 Ug ang pulong nakapahimuot sa hari ug sa mga principe; ug ang hari nagbuhat sumala sa pulong ni Memucan:
This advice looked good to the king and the nobles, so the king did what Memucan had said.
22 Kay siya nagpadala ug mga sulat sa tanang mga lalawigan sa hari, sa tagsatagsa ka lalawigan sumala sa nahisulat didto, ug sa tagsatagsa ka katawohan sumala sa ilang pinulongan, nga ang tagsatagsa ka tawo mgahari sa iyang kaugalingong balay, ug magasulti sumala sa pinulongan sa katawohan.
He sent letters to all provinces in the empire, in each province's script and language, that every man should rule his own home, and use his own mother tongue.
