Deuteronomio 4

1 Ug karon, oh Israel, magpatalinghug ka sa kabalaoran, ug mga tulomanon, nga akong ginatudlo kaninyo nga inyong pagabuhaton; aron mabuhi kamo, ug mosulod ug manag-iya kamo sa yuta nga gihatag kaninyo ni Jehova, ang Dios sa inyong mga amahan.

“And now, O Israel, listen to the precepts and judgments which I am teaching to you, so that, by doing these, you may live, and you may enter and possess the land, which the Lord, the God of your fathers, will give to you.

2 Dili kamo magadugang sa pulong nga akong gisugo kaninyo, ni pagkunhoran ninyo kini, aron pagabantayan ninyo ang mga sugo ni Jehova nga inyong Dios nga akong gisugo kaninyo.

You shall not add to the word which I speak to you, neither shall you take away from it. Preserve the commandments of the Lord your God which I am teaching to you.

3 Ang inyong mga mata nakakita kong unsa ang gibuhat ni Jehova tungod sa Baal-peor; kay ang tanang mga tawo nga mingsunod kang Baal-peor, gilaglag ni Jehova nga imong Dios gikan sa taliwala ninyo:

Your eyes have seen all that the Lord has done against Baal-peor, in what manner he has crushed all of his worshippers from among you.

4 Apan kamo mingpabilin kang Jehova nga inyong Dios, mga buhi kamong tanan niining adlawa.

But you who adhere to the Lord your God are all still alive, to the present day.

5 Ania karon, ako nagtudlo kaninyo ug kabalaoran ug mga tulomanon, ingon sa gisugo kanako ni Jehova nga akong Dios, aron mao ang inyong pagabuhaton sa taliwala sa yuta diin kamo magasulod sa pagpanag-iya niini.

You know that I have taught you precepts as well as justices, just as the Lord my God has commanded me. And so shall you do in the land that you will possess.

6 Busa bantayan, ug buhaton ninyo sila; kay kini mao ang inyong kinaadman ug salabutan sa mga mata sa katawohan, nga nakadungog niining tanan nga kabalaoran, ug magaingon: Sa pagkamatuod gayud kining dakung nasud maoy usa ka makinaadmanon ug masinabutong katawohan.

And you shall observe and fulfill these in practice. For this is your wisdom and understanding in the sight of the peoples, so that, upon hearing all these precepts, they may say: ‘Lo, a wise and understanding people, a great nation.’

7 Kay hain ang nasud nga daku nga adunay usa ka dios nga haduol gayud kanila sama kang Jehova nga atong Dios nga ania kanato bisan anus-a kita makatawag kaniya?

Neither is there any other nation so great, which has its gods so near to them, as our God is present to all our petitions.

8 Ug unsa ang nasud nga daku nga may kabalaoran ug mga tulomanon nga ingon kamatarung niining tibook nga Kasugoan nga ginabutang ko niining adlawa sa atubangan ninyo?

For what other nation is there so renowned as to have ceremonies, and just judgments, and the entire law that I will set forth today before your eyes?

9 Magmatngon ka lamang, ug bantayan mo ang imong kalag sa masingkamuton, kay tingali lamang unya mahakalimot ka sa mga butang nga hingkit-an sa imong mga mata, ug tingali lamang unya mobulag sila sa imong kasingkasing sa tanang mga adlaw sa imong kinabuhi: apan igatudlo mo sila sa imong mga anak, ug sa mga anak sa imong mga anak;

And so, guard yourself and your soul carefully. You should not forget the words that your eyes have seen, and do not let them be cut away from your heart, throughout all the days of your life. You shall teach them to your sons and to your grandsons,

10 Sa adlaw nga nagtindog ka sa atubangan ni Jehova nga imong Dios sa Horeb, sa nag-ingon si Jehova kanako: Tigumon mo kanako ang katawohan ug papatalinghugon ko sila sa akong mga pulong, aron sila magatoon sa pagkahadlok kanako sa tanang mga adlaw nga magakinabuhi sila sa ibabaw sa yuta: nga magatudlo sila sa ilang mga kabataan.

from the day on which you stood before the Lord your God at Horeb, when the Lord spoke to me, saying: ‘Gather the people to me, so that they may listen to my words, and may learn to fear me, throughout all the time that they are alive on earth, and so that they may teach their children.’

11 Ug mingduol kamo ug mingpahamutang kamo sa lusaran sa bukid; ug ang bukid midilaab sa kalayo hangtud sa tunga-tunga sa mga langit, nga may kangitngit, dag-um ug mabagang kangitngit.

And you approached the base of the mountain, which was burning even toward heaven. And there was a darkness upon it, and a cloud, and a mist.

12 Ug misulti si Jehova kaninyo gikan sa taliwala sa kalayo: hidunggan ninyo ang tingog sa mga pulong, apan kamo wala makakita ug dagway, nakadungog lamang kamo ug tingog.

And the Lord spoke to you from the midst of fire. You heard the voice of his words, but you did not see any form at all.

13 Ug siya mipahayag kaninyo sa tugon nga iyang gisugo kaninyo sa pagtuman, bisan ang napulo ka sugo; ug iyang gisulat kini sa duruha ka papan nga bato.

And he revealed his covenant to you, which he instructed you to carry out, and the ten words which he wrote on two tablets of stone.

14 Ug si Jehova nagsugo kanako niadtong panahona sa pagtudlo kaninyo sa kabalaoran ug mga tulomanon, aron pagabuhaton ninyo sila sa yuta nga pagaadtoan ninyo aron sa pagpanag-iya niini.

And he commanded me, at that time, that I should teach you the ceremonies and judgments which you must carry out, in the land that you shall possess.

15 Busa bantayan ninyo pag-ayo ang inyong nga kaugalingon; kay walay bisan unsa nga dagway nga hingkit-an ninyo sa adlaw nga nakigsulti kaninyo sa Horeb si Jehova sa taliwala sa kalayo;

And so, guard your souls carefully. You saw no likeness on the day that the Lord God spoke to you on Horeb from the midst of fire.

16 Aron dili kamo mangadaut sa inyong kaugalingon, ug dili kamo magbuhat ug linilok nga larawan sa bisan unsang dagwaya, sa panagway sa lalake kun sa babaye.

Otherwise, perhaps being deceived, you might have made a graven image, or an image of male or female,

17 Sa panagway sa bisan unsang mananapa nga ania sa yuta, sa bisan unsang langgama nga adunay pako nga nagalupad sa kalangitan;

a likeness of any of the beasts, which are upon the earth, or of birds, which fly under heaven,

18 Sa panagway sa bisan unsang mananapa nga nagakamang sa yuta, ang sa panagway sa bisan unsang isdaa nga anaa sa tubig sa ilalum sa yuta;

or of reptiles, which move across the earth, or of fish, which abide in the waters under the earth.

19 Ug tingali unya nga sa pagyahat mo sa imong mga mata sa langit, ug hingkit-an mo ang adlaw, ug ang bulan, ug ang mga bitoon, bisan ang tibook nga panon sa langit, mabihag ka sa pagsimba kanila, ug sa pag-alagad kanila, nga gihatag ni Jehova nga imong Dios alang sa tanan nga nasud sa ilalum sa tibook nga langit.

Otherwise, perhaps lifting up your eyes to heaven, you might look upon the sun and the moon and all the stars of heaven, and being deceived by error, you might adore and worship these things, which the Lord your God created for the service of all the nations, which are under heaven.

20 Apan si Jehova nagkuha kaninyo, ug nagpagula kaninyo gikan sa hudno nga puthaw, gikan sa Egipto, aron mahimo kamo nga katawohan niya sa panulondon, maingon niining adlawa.

But the Lord has taken you up, and led you away from the iron furnaces of Egypt, in order to have a people of inheritance, just as it is to the present day.

21 Labut pa si Jehova nasuko kanako tungod kaninyo, ug nanumpa siya nga dili ako makatabok ngadto sa Jordan, ug ako dili usab makasulod sa maayong yuta nga gihatag ni Jehova nga imong Dios kanimo alang sa usa ka panulondon.

And the Lord became angry against me because of your words, and he swore that I would not cross over the Jordan, nor enter into the excellent land, which he will give to you.

22 Apan kinahanglan nga ako magapakamatay niining yutaa; dili ako motabok ngadto sa Jordan: apan kamo motabok ug magapanag-iya kamo niadtong maayong yuta.

Behold, I shall die on this soil. I shall not cross over the Jordan. You shall cross it, and you shall possess the singular land.

23 Bantayan ninyo aron dili kamo mahakalimot sa tugon ni Jehova nga inyong Dios, nga gibuhat niya uban kaninyo, ug magabuhat kamo alang kaninyo ug linilok nga larawan sa dagway sa bisan nga butang nga gidili kanimo ni Jehova nga imong Dios.

Be careful, lest you at some time forget the covenant of the Lord your God, which he has formed with you, and lest you make for yourselves a graven likeness of those things which the Lord has prohibited to be made.

24 Kay si Jehova nga imong Dios mao ang kalayo nga nagaut-ut, Dios nga abughoan.

For the Lord your God is a consuming fire, a jealous God.

25 Sa diha nga ikaw magaanak ug mga anak, ug mga apo, ug madugay na kamo sa yuta, ug mangadaut kamo sa inyong kaugalingon, ug magabuhat kamo ug linilok nga larawan kun dagway sa bisan unsang butanga, ug magabuhat kamo ug dautan sa mga mata ni Jehova nga imong Dios, aron sa paghagit sa pagpasuko kaniya;

When you will have conceived sons and grandsons while abiding in the land, and if, having been deceived, you make for yourselves any likeness, accomplishing evil in the sight of the Lord your God, so as to provoke him to wrath,

26 Tawgon ko ang langit ug ang yuta aron sa pagsaksi batok kaninyo niining adlawa, nga sa madali mangamatay gayud kamo sa ibabaw sa yuta nga gitabok ninyo ang Jordan sa pagpanag-iya niini; dili kamo makapuyo niini ug hataas nga mga adlaw, kondili pagalaglagon gayud kamo.

I call heaven and earth as witnesses this day, that you shall quickly perish from the land, which, when you have crossed over the Jordan, you will possess. You will not live in it for a long time; instead, the Lord will destroy you.

27 Ug si Jehova magapatibulaag kaninyo sa taliwala sa katawohan, ug mahabilin kamo nga diriyut nga gidaghanon sa taliwala sa mga nasud, sa dapit diin pagadad-on kamo ni Jehova.

And he will scatter you among all the nations, and few of you will remain among those nations, to which the Lord will lead you.

28 Ug didto magaalagad kamo sa mga dios nga buhat sa mga kamot sa mga tawo, sa kahoy ug sa bato, nga dili makakita, dili usab makadungog, dili usab makakaon, dili usab makapanimaho.

And there, you will serve gods which were fabricated by the hands of men: gods of wood and of stone, who neither see, nor hear, nor eat, nor smell.

29 Apan gikan didto magapangita kamo kang Jehova nga imong Dios, ug makakaplag ka kaniya, sa diha nga pangitaon mo siya sa bug-os mong kasingkasing, ug sa bug-os mong kalag.

And when you will seek the Lord your God in that place, you shall find him, if only you seek him with all your heart, and in all the tribulation of your soul.

30 Sa diha nga anaa ikaw sa kalisdanan, ug modangat kanimo tanan kining mga butanga, sa ulahing mga adlaw mobalik ka kang Jehova, nga imong Dios, ug magapatalinghug ka sa iyang tingog;

After all these things which have been foretold have found you, in the end time, you shall return to the Lord your God, and you will hear his voice.

31 Kay si Jehova nga imong Dios, maloloy-on nga Dios; dili siya mobiya kanimo, dili usab magalaglag kanimo, dili usab mahikalimot sa iyang tugon sa inyong mga amahan nga iyang gipanumpa kanila.

For the Lord your God is a merciful God. He will not abandon you, nor will he entirely destroy you, nor will he forget the covenant, which he swore to your fathers.

32 Kay pangutana karon mahitungod sa mga panahon nga ming-agi, nga diha kaniadto kanimo, sukad sa adlaw nga gibuhat sa Dios ang tawo sa ibabaw sa yuta, ug gikan sa usa ka tumoy sa langit ngadto sa lain, kong diha bay bisan unsang butang nga sama niining dakung butang, kun hindunggan nga ingon niini?

Inquire concerning the days of antiquity, which were before you, from the day when God created man upon the earth, from one end of heaven to another, if anything similar has ever occurred, or whether any such thing has ever been known,

33 May katawohan ba nga nakadungog sa tingog sa Dios nga nagsulti gikan sa taliwala sa kalayo, ingon sa imong hidunggan, ug nabuhi?

that a people would hear the voice of God, speaking from the midst of fire, just as you have heard it, and live,

34 Kun naghana ba ang Dios sa pag-adto ug sa pagkuha alang kaniya ug usa ka nasud, gikan sa taliwala sa lain nga nasud, pinaagi sa mga pagsulay, pinaagi sa mga timaan, pinaagi sa mga katingalahan, ug pinaagi sa gubat, ug pinaagi sa kamot nga kusgan, ug sa bukton nga ginatuy-od, ug dagku nga mga kakugmat, ingon sa mga butang nga gibuhat kaninyo ni Jehova nga inyong Dios didto sa Egipto sa atubangan sa inyong mga mata?

whether God has acted so as to enter and take for himself a nation from the midst of the nations, by means of tests, signs, and wonders, by means of fighting, and a strong hand, and an outstretched arm, and terrible visions, in accord with all the things which the Lord your God has accomplished for you in Egypt, in the sight of your eyes.

35 Kanimo gipahayag aron ka mahibalo nga si Jehova siya Dios; wala nay lain gawas kaniya.

So may you know that the Lord himself is God, and there is no other beside him.

36 Gikan sa langit gipadungog ka sa iyang tingog, aron siya makagtudlo kanimo: ug sa ibabaw sa yuta gipakita niya kanimo ang iyang dakung kalayo: ug nakadungog ka sa iyang mga pulong gikan sa taliwala sa kalayo.

He has caused you to hear his voice from heaven, so that he might teach you. And he showed you his exceedingly great fire on earth, and you heard his words from the midst of the fire.

37 Ug tungod kay siya nahagugma sa imong mga amahan, busa nagpili siya sa ilang kaliwatan sa ulahi kanila: nagpagula kanimo uban kaniya gikan sa Egipto, ug uban sa iyang dakung gahum.

For he loved your fathers, and he chose their offspring after them. And he led you away from Egypt, advancing before you with his great power,

38 Aron sa pagpapahawa gikan sa atubangan mo sa mga nasud nga labing dagku ug labing kusgan kay kanimo; ug aron sa pagpasulod kanimo, ug sa paghatag kanimo sa ilang yuta alang sa usa ka panulondon sa ingon niining adlawa.

so as to wipe away, upon your arrival, nations, very great and stronger than you, and so as to lead you in, and to present to you their land as a possession, just as you discern in the present day.

39 Hibaloi niining adlawa, ug ipahaluna mo sa imong kasingkasing nga si Jehova siya Dios sa itaas sa langit; ug dinhi sa ubos, sa ibabaw sa yuta; wala nay lain.

Therefore, know on this day and consider in your heart, that the Lord himself is God in heaven above, and on earth below, and there is no other.

40 Ug bantayan mo ang iyang kabalaoran, ug ang iyang mga sugo nga ginasugo ko kanimo niining adlawa, aron magamaayo kanimo ug sa imong mga anak nga sunod kanimo, ug aron pagahatas-on mo ang imong mga adlaw sa yuta, nga gihatag kanimo ni Jehova nga imong Dios, sa walay katapusan.

Keep his precepts and commandments, which I am teaching to you, so that it may be well with you, and with your sons after you, and so that you may remain for a long time upon the land, which the Lord your God will give to you.”

41 Unya si Moises nagpinig ug totolo ka ciudad sa unahan sa Jordan paingon sa subangan sa adlaw.

Then Moses set aside three cities, across the Jordan toward the eastern region,

42 Aron mokalagiw didto ang makapatay ug tawo, nga makapatay nga dili tinuyo sa iyang isigkatawo, ug wala magadumot kaniya sa panahon nga miagi; ug nga sa pagkalagiw niya sa usa niining mga ciudad mabuhi siya:

so that anyone might flee to these if he has killed his neighbor unwillingly, who was not his enemy a day or two earlier, and so that he would be able to escape to one of these cities:

43 Ang Beser sa kamingawan, sa yuta sa kapatagan, alang sa mga Rubenhanon; ug ang Ramoth sa Galaad, alang sa mga Gadihanon; ug ang Golan sa Basan, alang sa mga Manaseshanon.

Bezer in the wilderness, which is situated in the plains of the tribe of Ruben; and Ramoth in Gilead, which is in the tribe of Gad; and Golan in Bashan, which is in the tribe of Manasseh.

44 Ug kini mao ang Kasugoan nga gipahayag ni Moises sa atubangan sa mga anak sa Israel:

This is the law, which Moses set forth before the sons of Israel.

45 Kini mao ang mga pagpamatuod ug ang kabalaoran, ug ang mga tulomanon, nga gipahibalo ni Moises sa mga anak sa Israel sa nakapahawa na sila gikan sa Egipto.

And these are the testimonies and ceremonies as well as judgments, which he spoke to the sons of Israel, when they departed from Egypt,

46 Sa unahan sa Jordan sa walog sa atbang sa Beth-peor, sa yuta ni Sihon, hari sa mga Amorehanon, nga nagpuyo sa Hesbon, nga gilaglag ni Moises ug sa mga anak sa Israel, sa paglakaw nila gikan sa Egipto.

across the Jordan, in the valley opposite the shrine of Peor, in the land of Sihon, the king of the Amorites, who lived at Heshbon, whom Moses struck down. Accordingly, the sons of Israel, having departed from Egypt,

47 Ug iyang gipanag-iya ang yuta niya ug ang yuta ni Og, nga hari sa Basan; ang duha ka hari sa mga Amorehanon nga didto sa unahan sa Jordan patunong ngadto sa subangan sa adlaw;

possessed his land, and the land of Og, the king of Bashan, the land of the two kings of the Amorites, who were beyond the Jordan, toward the rising of the sun:

48 Sukad sa Aroer nga diha sa daplin sa walog sa Arnon, bisan ngadto sa bukid sa Sion, (nga mao ang Hermon):

from Aroer, which is situated above the bank of the torrent Arnon, as far as Mount Zion, which is also called Hermon,

49 Ug ang tibook nga Arabah nga unahan sa Jordan dapit sa timogan hangtud sa Dagat sa Arabah sa ilalum sa mga banghilig sa Pisga.

the entire plain across the Jordan, from its eastern region, as far as the sea of the wilderness, and even to the base of Mount Pisgah.