Panultihon 6
1 Akong anak, kung gigahin nimo ang imong salapi ingon nga bayad sa utang sa imong silingan, kung nagsaad ka alang sa utang sa usa ka tawo nga wala nimo mailhi,
My son, if you have taken a pledge on behalf of your friend, then you have bound your hand to an outsider,
2 imong gilit-ag ang imong kaugalingon pinaagi sa imong saad ug nabihag ka pinaagi sa mga pulong sa imong baba.
then you are ensnared by the words of your own mouth, and taken captive by your own words.
3 Kung nabihag ka pinaagi sa imong mga pulong, akong anak, buhata kini ug luwasa ang imong kaugalingon, sanglit nahulog ka man sa kamot sa imong silingan; lakaw ug ipaubos ang imong kaugalingon ug isulti ang imong kahimtang ngadto sa imong silingan.
Therefore, my son, do what I say, and free yourself, for you have fallen into the hand of your neighbor. Run, hurry, awaken your friend.
4 Ayaw pakatulga ang imong mga mata ug ayaw papahulaya ang imong mga pilok.
Do not grant sleep to your eyes, nor let your eyelids slumber.
5 Luwasa ang imong kaugalingon sama sa lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam, sama sa langgam gikan sa kamot sa mangangayam ug langgam.
Rescue yourself like a gazelle from the hand, and like a bird from the hand of the fowler.
6 Tan-awa ang hulmigas, ikaw nga tawong tapulan, hunahunaa ang iyang mga pamaagi, ug pagmanggialamon.
Go to the ant, you lazy one, and consider her ways, and so learn wisdom.
7 Kini walay pangulo, opisyal, o magmamando,
For though she has no ruler, nor instructor, nor leader,
8 apan nag-andam kini ug pagkaon sa ting-init ug sa panahon sa ting-ani nagtigom kini kung unsay kaonon.
she provides meals for herself in the summer, and she gathers at the harvest what she may eat.
9 Hangtod kanus-a ka matulog, ikaw nga tawong tapulan? Kanus-a ka man mobangon sa imong pagkatulog?
How long will you slumber, you lazy one? When will you rise up from your sleep?
10 “Diyutay nga pagkatulog, diyutay nga pagpahulay, gamay nga pagtiklop sa mga kamot aron sa pagpahulay”—
You will sleep a little, you will slumber a little, you will fold your hands a little to sleep,
11 ug ang imong kakabos moabot sama sa kawatan ug ang imong panginahanglanon sama sa armadong sundalo.
and then destitution will meet with you, like a traveler, and poverty, like an armed man. Yet truly, if you would be diligent, then your harvest will arrive like a fountain, and destitution will flee far from you.
12 Ang walay hinungdan nga tawo—ang daotang tawo—nagkinabuhi pinaagi sa pagkabaliko sa iyang sinultihan,
An apostate man, a harmful man, walks with a perverse mouth;
13 nagapangidhat ang iyang mga mata, nagasinyas gamit ang iyang mga tiil ug nagatudlo gamit ang iyang mga tudlo.
he winks with the eyes, touches with the foot, speaks with the finger.
14 Nagplano siya ug daotan uban sa iyang malinlahong kasingkasing; kanunay siyang nagabuhat ug kasamok.
With a depraved heart he devises evil, and at all times he sows conflict.
15 Busa sa kalit modangat kaniya ang iyang kalisdanan; sa diyutay nga panahon mabuak siya nga walay kaayohan.
To this one, his perdition will arrive promptly, and he shall be crushed suddenly: he will no longer have any remedy.
16 Adunay unom ka mga butang nga gidumtan ni Yahweh, pito nga malaw-ay alang kaniya.
Six things there are that the Lord hates, and the seventh, his soul detests:
17 Ang mga mata sa mapahitas-ong tawo, ang dila nga nagapamakak, mga kamot nga nagpaawas sa dugo sa mga tawong walay sala,
haughty eyes, a lying tongue, hands that shed innocent blood,
18 ang kasingkasing nga mobuhat ug daotang mga laraw, mga tiil nga dali lang modagan sa pagbuhat ug daotan,
a heart that devises the most wicked thoughts, feet running swiftly unto evil,
19 ang saksi nga nagabuga ug mga bakak ug ang tawo nga nagtanom ug kasamok taliwala sa managsoon.
a deceitful witness bringing forth lies, and he who sows discord among brothers.
20 Akong anak, tumana ang mando sa imong amahan ug ayaw isalikway ang gitudlo sa imong inahan.
My son, preserve the precepts of your father, and do not dismiss the law of your mother.
21 Kanunay kining ihigot diha sa imong kasingkasing; ihigot kini sa imong liog.
Bind them to your heart unceasingly, and encircle them around your throat.
22 Kung maglakaw ka, mogiya kini kanimo; kung matulog ka, mobantay kini kanimo; ug kung magmata ka, motudlo kini kanimo.
When you walk, let them keep step with you. When you sleep, let them guard you. And when you keep watch, speak with them.
23 Kay ang mga pagmando mao ang lampara, ug ang pagtudlo mao ang kahayag; ang pagbadlong sa pagpanton mao ang dalan sa kinabuhi.
For commandment is a lamp, and law is a light, and the reproofs of discipline are the way of life.
24 Ipahilayo ka niini gikan sa daotang babaye, gikan sa malumo nga mga pulong sa mananapaw.
So may they guard you from an evil woman, and from the flattering tongue of the outsider.
25 Ayaw kaibog diha sa imong kasingkasing sa iyang kaanyag ug ayaw itugot nga madani ka sa iyang mga pilok.
Let not your heart desire her beauty; do not be captivated by her winks.
26 Ang pakigdulog sa babayeng gabaligya ug dungog nagkantidad lamang sa usa ka tinapay, apan ang asawa sa uban maoy hinungdan nga kawad-an ka sa imong kinabuhi.
For the price of a prostitute is only one loaf. Yet the woman seizes the precious soul of a man.
27 Makahimo ba sa pagdala ug kalayo ang tawo sa iyang dughan nga dili masunog ang iyang bisti?
Would a man be able to conceal fire in his bosom, so that his garments would not burn?
28 Makahimo ba sa paglakaw sa baga ang tawo nga dili mapaso ang iyang mga tiil?
Or could he walk over burning coals, so that his feet would not be burned?
29 Mao usab ang tawo nga modulog sa asawa sa iyang silingan; ang tawo nga modulog kaniya pagasilotan gayod.
So also, he who enters to the wife of his neighbor shall not be clean when he touches her.
30 Ang mga tawo dili motamay sa kawatan kung mangawat kini aron sa pagtagbaw sa iyang panginahanglan sa dihang gutom kini.
Not so great is the fault when someone has stolen. For he steals so as to satisfy a hungry soul.
31 Apan kung masakpan siya, magbayad gayod siya sa makapito ka pilo sa kung unsa ang iyang gikawat; kinahanglan iyang ihatag ang tanan nga adunay bili diha sa iyang panimalay.
Also, if he is apprehended, he shall repay sevenfold and hand over all the substance of his house.
32 Ang tawo nga nanapaw walay panabot; ang tawo nga mobuhat niini naglaglag sa iyang kaugalingon.
But whoever is an adulterer, because of the emptiness of his heart, will destroy his own soul.
33 Mga samad ug kaulawan mao ang angay kaniya ug ang iyang kaulawan dili mawala.
He gathers shame and dishonor to himself, and his disgrace will not be wiped away.
34 Kay ang pangabugho makapasuko pag-ayo sa usa ka lalaki; dili siya magpakita ug kaluoy kung manimalos siya.
For the jealousy and fury of the husband will not spare him on the day of vindication,
35 Dili siya modawat ug bayad ug dili siya mahaylo, bisan ug hatagan nimo siya ug daghang gasa.
nor will he agree to the pleadings of anyone, nor will he accept, as repayment, a multitude of gifts.
