Panultihon 31
1 Ang mga pulong ni Haring Lemuel— ang panagna nga gitudlo sa iyang inahan.
These are sayings/messages that [God gave to] King Lemuel’s mother, and which his mother taught him:
2 Unsa man, akong anak? Ug unsa man, anak sa akong sabakan? ug unsa man, anak sa akong mga panaad? —
You are my son; I gave birth to you [RHQ]; you are the son that [God gave me] in answer to my prayers.
3 Ayaw ihatag ang imong kusog sa babaye, o ang imong mga pamaagi niadtong maglaglag sa mga hari.
Do not exhaust your energy [having sex] [EUP] with women [to whom you are not married], with women who ruin kings [by having sex with them].
4 Dili kini alang sa mga hari, Lemuel, dili kini alang sa mga hari aron pag-inom sa bino, ni ang mga magmamando aron mangutana, “Hain man ang isog nga ilimnon?”
Lemuel, kings should not be [constantly] drinking wine or [greatly] desire [to drink other] strong/alcoholic drinks.
5 Tungod kay kung moinom sila, makalimtan nila kung unsa ang kasugoan, ug yatakan ang mga katungod sa tanang mga gidaogdaog.
If they do that, they forget the laws [that they have made], and they do not do what is right for poor/afflicted [people].
6 Hatagi ug isog nga ilimnon ang mga tawo nga mangahanaw ug bino niadtong hilabihan ang kasakit.
Give strong/alcoholic drinks to those who are dying and to those who are (greatly distressed/suffering very much).
7 Moinom siya ug mahikalimtan niya ang iyang kawalad-on ug dili niya mahinumdoman ang iyang kasamok.
If they drink, they will forget that they are poor, and they will not think about their distress/troubles any more.
8 Pakigsulti alang niadtong dili makasulti, alang sa kaayohan sa tanan nga hapit na mangahanaw.
Speak [MTY] to defend people who are unable to defend themselves; speak to encourage others to do what is right for those who are helpless.
9 Pagsulti ug paghukom pinaagi sa sukdanan kung unsa ang husto ug labani ang katungod sa mga kabos ug nagakinahanglan nga mga tawo.
Speak [MTY] (on their behalf/to help them) and try to cause judges to decide matters fairly/justly; try to cause others to do for poor and needy [people] what should be done for them.
10 Kinsa man ang makakita ug takos nga asawa? Ang iyang kabililhon labaw pa sa mga alahas.
It is very difficult [for a man] to [RHQ] find a wife who is good and who is capable [of doing many things]. [Any woman who is like that] is worth more than jewels.
11 Ang kasingkasing sa iyang bana mosalig kaniya, ug dili gayod siya mahimong kabos.
Her husband completely trusts her, and [because of her], he has everything that he needs [LIT].
12 Mobuhat gayod siya ug maayong mga butang alang kaniya ug dili ang daotan sa tanang mga adlaw sa iyang kinabuhi.
She never does anything that would harm him; she does good things for him all the days of her life.
13 Magpili siya ug balahibo sa karnero ug lanot sa lino nga tanom, ug magabuhat uban ang kalipay sa iyang mga kamot.
She finds wool and flax [in the market], and she enjoys spinning it [to make yarn].
14 Sama siya sa nagpatigayon nga mga sakayan; nagdala siya sa iyang pagkaon gikan sa halayo.
She is like [SIM] a ship that brings from far away goods/merchandise to sell, [because] she buys food that comes from far away.
15 Mobangon siya samtang gabii pa ug mohatag ug pagkaon sa iyang panimalay, ug ibahinbahin niya ang buluhaton alang sa iyang mga sulugoong babaye.
She gets up before dawn to prepare food for her family. [Then] she plans the work that her servant girls will do on that day.
16 Maghunahuna siya ug uma ug paliton kini, uban sa kinitaan sa iyang mga kamot motanom siya ug paras.
She [goes out and] looks at a field [that someone wants to sell]; and [if it is a good field], she buys it. She [buys] grapevines [MTY] with the money that she has earned, [and then] she plants them.
17 Bistihan niya ang iyang kaugalingon sa kusog ug himoon niyang kusgan ang iyang mga bukton.
She works very hard [IDM]; she makes her arms strong [by the work she does].
18 Makita niya kung unsa ang maayo nga makaginansya siya; sa tibuok gabii wala gipalong ang iyang lampara.
She knows when she is getting a good profit from her business. [When it is necessary], she works [MTY] until it is late at night.
19 Gibutang niya ang iyang mga kamot sa lamboranan, ug iyang gigunitan ang nilubid nga tanod.
She holds the (spindle/rod which twists the thread that she is making), and [then] she spins the thread [MTY] [that she will use].
20 Gituy-od niya ang iyang kamot sa mga tawong kabos; gituy-od niya ang iyang kamot sa mga tawong nanginahanglan.
She generously helps [MTY] those who are poor and needy [DOU].
21 Dili siya mahadlok sa niyebe alang sa iyang panimalay, kay ang tibuok niya nga panimalay nabistihan sa dagtom pula.
She is not worried that [the people in her house will be cold in] the winter, because [she has made] warm clothes for all of them.
22 Naghimo siya ug hapin alang sa iyang higdaanan, ug nagbisti siya ug labing maayo nga tapul nga lino.
She makes bedspreads/quilts for the beds. She wears fine linen clothes that are dyed purple, [like queens wear].
23 Inila ang iyang bana sa mga ganghaan, kung molingkod siya kauban sa mga kadagkoan sa yuta.
Her husband is [well] known by the important people of the town; he sits with the [other] town leaders in the meetings of the town council.
24 Naghimo siya ug lino nga mga panapton ug gibaligya kini, ug nagbaligya siya ug mga bakus sa mga nagapatigayon.
She makes clothes from linen cloth and sells them. She sells sashes to shop owners.
25 Nabistihan siya uban ang kusog ug kadungganan, ug mokatawa siya sa dihang moabot ang panahon.
She is strong in her character and respected/dignified, and she (laughs at/is not afraid of) [what will happen in] the future.
26 Magabuka siya sa iyang baba uban ang kaalam ug ang balaod sa pagkamaluluy-on anaa sa iyang dila.
When she speaks, she says what is wise. When she gives instructions, she speaks [MTY] kindly (OR, faithfully).
27 Nagabantay siya sa tanang pamaagi sa iyang panimalay ug dili mokaon sa tinapay nga walay pulos
She watches over everything that is done in her household, and she [IDM] is never lazy.
28 Mobangon ang iyang mga anak ug tawgon siya ug bulahan ug ang iyang bana modayeg kaniya, ug moingon,
Her children all together speak highly of her, and her husband also praises her.
29 “Daghang buotan nga mga babaye, apan silang tanan dili makalabaw kanimo.”
[He says to her], “There are many women who do admirable things, but you surpass them all!”
30 Ang katahom malimbongon, ug ang kaanyag walay kapuslanan, apan ang babaye nga mahinadlokon kang Yahweh, pagadayegon siya.
Some women who are attractive [are not really good women], [but] they can deceive us [regarding what they are really like]. Furthermore, women’s beauty does not last; but women who revere Yahweh should be honored.
31 Ihatag kaniya ang kinitaan sa iyang mga kamot ug tugoti ang iyang mga buhat nga modayeg kaniya diha sa mga ganghaan.
Reward women who are like that, and praise them in public [MTY] for what they have done.
