Panultihon 3
1 Akong anak, ayaw kalimti ang akong mga mando ug tipigi ang akong pagpanudlo diha sa imong kasingkasing,
My son, do not forget my teaching; but let your heart keep my commandments:
2 kay ang gitas-on sa mga adlaw ug katuigan sa kinabuhi ug ang kalinaw igadugang kini diha kanimo.
for length of days, and years of life, and peace, will they add to you.
3 Ayaw tugoti nga ang pakamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan mahimulag kanimo, ihigot kini sa imong liog, isulat kini sa papan sa imong kasingkasing.
Do not let kindness and truth forsake you. Bind them around your neck. Write them on the tablet of your heart.
4 Unya makakaplag ka ug pabor ug maayong kadungganan sa panan-aw sa Dios ug sa tawo.
So you will find favor, and good understanding in the sight of God and man.
5 Salig kang Yahweh sa tibuok nimong kasingkasing ug ayaw gayod pagsalig sa kaugalingon nimong panabot;
Trust in Jehovah with all your heart, and do not lean on your own understanding.
6 sa tanan nimong mga dalan ilha siya ug itul-id niya ang imong agianan.
In all your ways remember him, and he will make your paths straight.
7 Ayaw pagmanggialamon sa kaugalingon nimong panan-aw; kahadloki si Yahweh ug talikdi ang daotan.
Do not be wise in your own eyes. Fear Jehovah, and depart from evil.
8 Makaayo kini sa imong unod ug makapabaskog sa imong lawas.
It will be health to your body, and nourishment to your bones.
9 Pasidunggi si Yahweh uban sa imong bahandi ug uban sa unang mga bunga sa tanang nimong abot,
Honor Jehovah with your substance, with the first fruits of all your increase:
10 ug mapuno ang imong mga kamalig ug ang imong sudlanan moawas, mapuno sa bag-ong bino.
so your storehouses will be filled with plenty, and your vats will overflow with new wine.
11 Akong anak, ayaw isalikway ang pagpanton ni Yahweh ug ayaw pagdumot sa iyang pagbadlong,
My son, do not despise the discipline of Jehovah, nor resent his correction.
12 kay pagapantonon ni Yahweh kadtong iyang gihigugma, sama sa pagpanton sa amahan sa iyang anak nga lalaki nga nakapahimuot kaniya.
For whom Jehovah loves he disciplines, and punishes every son he accepts.
13 Ang usa nga makakaplag ug kaalam malipayon, makaangkon usab siya ug pagsabot.
Blessed is the man who finds wisdom, the man who gets understanding.
14 Ang imong maangkon gikan sa kaalam mas maayo pa kung unsa ang maihatag pagbalik sa plata ug ang ginansya niini mas maayo pa kaysa bulawan.
For her good profit is better than getting silver, and her return is better than fine gold.
15 Mas bililhon pa ang kaalam kaysa mga alahas ug walay imong gitinguha nga ikatandi siya.
She is more precious than rubies. None of the things you can desire are to be compared to her.
16 Adunay siyay hataas nga mga adlaw sa iyang tuong kamot; sa iyang walang kamot ang mga bahandi ug kadungganan.
Length of days is in her right hand. In her left hand are riches and honor.
17 Ang iyang mga dalan mao ang mga paagi sa kaluoy ug ang tanan niyang mga agianan mao ang kalinaw.
Her ways are ways of pleasantness. All her paths are peace.
18 Siya ang kahoy sa kinabuhi niadtong nagkupot niini, malipay kadtong nagkupot niini.
She is a tree of life to those who lay hold of her, and those who hold on to her are blessed
19 Pinaagi sa kaalam gitukod ni Yahweh ang kalibotan, pinaagi sa panabot iyang gipahimutang ang kalangitan.
By wisdom Jehovah founded the earth. By understanding, he established the heavens.
20 Pinaagi sa iyang kahibalo ang kahiladman naabli ug ang mga panganod nagahulog sa ilang yamog.
By his knowledge, the depths were broken up, and the skies drop down the dew.
21 Akong anak, padayon sa hustong paghukom ug pagpanabot, ug ayaw ibulag ang imong panan-aw kanila.
My son, let them not depart from your eyes. Keep sound wisdom and discretion:
22 Mahimo sila nga kinabuhi sa imong kalag ug dayandayan nga pabor aron isul-ob sa imong liog.
so they will be life to your soul, and grace for your neck.
23 Unya maglakaw ka sa imong dalan nga layo sa kakuyaw ug dili mapandol ang imong tiil;
Then you shall walk in your way securely, and your foot won't stumble.
24 kung mohigda ka, dili ka mahadlok; kung mohigda ka nindot ang imong pagkatulog.
When you lie down, you will not be afraid; you will lie down, and your sleep will be sweet.
25 Ayaw kahadlok sa kalit nga kasamok ug pagpanggun-ob sa daotan, sa dihang moabot kini,
Do not be afraid of sudden fear, or of the storm of the wicked when it comes:
26 kay si Yahweh anaa sa imong kiliran ug maglikay sa imong tiil gikan sa pagkalit-ag.
for Jehovah will be your confidence, and will keep your foot from being taken.
27 Ayaw ihikaw ang maayo gikan niadtong angayan niini, kung anaa kanimo ang kagahom sa pagbuhat.
Do not withhold good from those to whom it is due, when it is in the power of your hand to do it.
28 Ayaw sultihi ang imong silingan, “Lakaw ug balik pag-usab, ug ihatag ko kini ugma nganha kanimo,” kung aduna kay salapi.
Do not say to your neighbor, "Go, and come again; tomorrow I will give it to you," when you have it by you.
29 Ayaw pagbuhat ug laraw nga makadaot sa imong silingan— ang tawo nga haduol nagpuyo ug misalig kanimo.
Do not devise evil against your neighbor, seeing he dwells securely by you.
30 Ayaw pakiglalis sa tawo kung walay rason, kung wala siyay nabuhat nga makadaot kanimo.
Do not strive with a man without cause, if he has done you no harm.
31 Ayaw kasina sa tawong bangis o pilia ang bisan unsa sa iyang mga dalan.
Do not envy the man of violence. Choose none of his ways.
32 Tungod kay ang tawong malimbongon dulumtanan kang Yahweh, apan ang tawong matarong mahimo niyang suod nga higala.
For the perverse is an abomination to Jehovah, but his friendship is with the upright.
33 Ang tunglo ni Yahweh anaa sa balay sa mga tawong daotan, apan panalanginan niya ang panimalay sa tawong matarong.
Jehovah's curse is in the house of the wicked, but he blesses the habitation of the righteous.
34 Bugalbugalan niya ang mabugalbugalon, apan hatagan niya ug pabor ang mga tawong mapainubasanon.
Surely he is scornful to scoffers, but he gives grace to the humble.
35 Mapanunod sa mga maalamong tawo ang kadungganan, apan ang buangbuang pagabayawon diha sa kaulawan.
The wise will inherit glory, but shame will be the promotion of fools.
