Panultihon 3
1 Akong anak, ayaw kalimti ang akong mga mando ug tipigi ang akong pagpanudlo diha sa imong kasingkasing,
My son, keep my teaching in your memory, and my rules in your heart:
2 kay ang gitas-on sa mga adlaw ug katuigan sa kinabuhi ug ang kalinaw igadugang kini diha kanimo.
For they will give you increase of days, years of life, and peace.
3 Ayaw tugoti nga ang pakamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan mahimulag kanimo, ihigot kini sa imong liog, isulat kini sa papan sa imong kasingkasing.
Let not mercy and good faith go from you; let them be hanging round your neck, recorded on your heart;
4 Unya makakaplag ka ug pabor ug maayong kadungganan sa panan-aw sa Dios ug sa tawo.
So you will have grace and a good name in the eyes of God and men.
5 Salig kang Yahweh sa tibuok nimong kasingkasing ug ayaw gayod pagsalig sa kaugalingon nimong panabot;
Put all your hope in God, not looking to your reason for support.
6 sa tanan nimong mga dalan ilha siya ug itul-id niya ang imong agianan.
In all your ways give ear to him, and he will make straight your footsteps.
7 Ayaw pagmanggialamon sa kaugalingon nimong panan-aw; kahadloki si Yahweh ug talikdi ang daotan.
Put no high value on your wisdom: let the fear of the Lord be before you, and keep yourself from evil:
8 Makaayo kini sa imong unod ug makapabaskog sa imong lawas.
This will give strength to your flesh, and new life to your bones.
9 Pasidunggi si Yahweh uban sa imong bahandi ug uban sa unang mga bunga sa tanang nimong abot,
Give honour to the Lord with your wealth, and with the first-fruits of all your increase:
10 ug mapuno ang imong mga kamalig ug ang imong sudlanan moawas, mapuno sa bag-ong bino.
So your store-houses will be full of grain, and your vessels overflowing with new wine.
11 Akong anak, ayaw isalikway ang pagpanton ni Yahweh ug ayaw pagdumot sa iyang pagbadlong,
My son, do not make your heart hard against the Lord's teaching; do not be made angry by his training:
12 kay pagapantonon ni Yahweh kadtong iyang gihigugma, sama sa pagpanton sa amahan sa iyang anak nga lalaki nga nakapahimuot kaniya.
For to those who are dear to him the Lord says sharp words, and makes the son in whom he has delight undergo pain.
13 Ang usa nga makakaplag ug kaalam malipayon, makaangkon usab siya ug pagsabot.
Happy is the man who makes discovery of wisdom, and he who gets knowledge.
14 Ang imong maangkon gikan sa kaalam mas maayo pa kung unsa ang maihatag pagbalik sa plata ug ang ginansya niini mas maayo pa kaysa bulawan.
For trading in it is better than trading in silver, and its profit greater than bright gold.
15 Mas bililhon pa ang kaalam kaysa mga alahas ug walay imong gitinguha nga ikatandi siya.
She is of more value than jewels, and nothing for which you may have a desire is fair in comparison with her.
16 Adunay siyay hataas nga mga adlaw sa iyang tuong kamot; sa iyang walang kamot ang mga bahandi ug kadungganan.
Long life is in her right hand, and in her left are wealth and honour.
17 Ang iyang mga dalan mao ang mga paagi sa kaluoy ug ang tanan niyang mga agianan mao ang kalinaw.
Her ways are ways of delight, and all her goings are peace.
18 Siya ang kahoy sa kinabuhi niadtong nagkupot niini, malipay kadtong nagkupot niini.
She is a tree of life to all who take her in their hands, and happy is everyone who keeps her.
19 Pinaagi sa kaalam gitukod ni Yahweh ang kalibotan, pinaagi sa panabot iyang gipahimutang ang kalangitan.
The Lord by wisdom put in position the bases of the earth; by reason he put the heavens in their place.
20 Pinaagi sa iyang kahibalo ang kahiladman naabli ug ang mga panganod nagahulog sa ilang yamog.
By his knowledge the deep was parted, and dew came dropping from the skies.
21 Akong anak, padayon sa hustong paghukom ug pagpanabot, ug ayaw ibulag ang imong panan-aw kanila.
My son, keep good sense, and do not let wise purpose go from your eyes.
22 Mahimo sila nga kinabuhi sa imong kalag ug dayandayan nga pabor aron isul-ob sa imong liog.
So they will be life for your soul, and grace for your neck.
23 Unya maglakaw ka sa imong dalan nga layo sa kakuyaw ug dili mapandol ang imong tiil;
Then you will go safely on your way, and your feet will have no cause for slipping.
24 kung mohigda ka, dili ka mahadlok; kung mohigda ka nindot ang imong pagkatulog.
When you take your rest you will have no fear, and on your bed sleep will be sweet to you.
25 Ayaw kahadlok sa kalit nga kasamok ug pagpanggun-ob sa daotan, sa dihang moabot kini,
Have no fear of sudden danger, or of the storm which will come on evil-doers:
26 kay si Yahweh anaa sa imong kiliran ug maglikay sa imong tiil gikan sa pagkalit-ag.
For the Lord will be your hope, and will keep your foot from being taken in the net.
27 Ayaw ihikaw ang maayo gikan niadtong angayan niini, kung anaa kanimo ang kagahom sa pagbuhat.
Do not keep back good from those who have a right to it, when it is in the power of your hand to do it.
28 Ayaw sultihi ang imong silingan, “Lakaw ug balik pag-usab, ug ihatag ko kini ugma nganha kanimo,” kung aduna kay salapi.
Say not to your neighbour, Go, and come again, and tomorrow I will give; when you have it by you at the time.
29 Ayaw pagbuhat ug laraw nga makadaot sa imong silingan— ang tawo nga haduol nagpuyo ug misalig kanimo.
Do not make evil designs against your neighbour, when he is living with you without fear.
30 Ayaw pakiglalis sa tawo kung walay rason, kung wala siyay nabuhat nga makadaot kanimo.
Do not take up a cause at law against a man for nothing, if he has done you no wrong.
31 Ayaw kasina sa tawong bangis o pilia ang bisan unsa sa iyang mga dalan.
Have no envy of the violent man, or take any of his ways as an example.
32 Tungod kay ang tawong malimbongon dulumtanan kang Yahweh, apan ang tawong matarong mahimo niyang suod nga higala.
For the wrong-hearted man is hated by the Lord, but he is a friend to the upright.
33 Ang tunglo ni Yahweh anaa sa balay sa mga tawong daotan, apan panalanginan niya ang panimalay sa tawong matarong.
The curse of the Lord is on the house of the evil-doer, but his blessing is on the tent of the upright.
34 Bugalbugalan niya ang mabugalbugalon, apan hatagan niya ug pabor ang mga tawong mapainubasanon.
He makes sport of the men of pride, but he gives grace to the gentle-hearted.
35 Mapanunod sa mga maalamong tawo ang kadungganan, apan ang buangbuang pagabayawon diha sa kaulawan.
The wise will have glory for their heritage, but shame will be the reward of the foolish.
