Panultihon 24
1 Ayaw kasina niadtong mga daotan, ni magtinguha sa pagpakig-uban kanila,
Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
2 tungod kay ang ilang mga kasingkasing naglaraw ug kadaot ug ang ilang mga ngabil nagsulti mahitungod sa kasamok.
quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
3 Pinaagi sa kaalam natukod ang balay ug pinaagi sa panabot napabarog kini.
Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
4 Pinaagi sa kahibalo napuno ang mga lawak sa tanang bililhon ug maanindot nga mga bahandi.
In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
5 Kusgan ang manggugubat sa kaalam, ug ang tawo sa kahibalo makadugang sa iyang kusog;
Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
6 kay pinaagi sa maalamon nga paggiya makaasdang ka sa imong pagpakiggubat ug uban sa daghang mga magtatambag adunay kadaogan.
Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
7 Ang kaalam hataas kaayo alang sa usa ka buangbuang; wala niya bukha ang iyang baba diha sa ganghaan.
Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
8 Adunay naglaraw nga magbuhat ug daotan— gitawag siya sa mga tawo nga agalon sa daotang mga laraw.
Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
9 Sala ang binuang nga laraw ug biaybiayon sa mga lalaki ang mga matamayon.
Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
10 Kung magmaluyahon ka uban ang kahadlok sa adlaw sa kasamok, nan diyutay ra ang imong kusog.
Si desperaveris lassus in die angustiæ: imminuetur fortitudo tua.
11 Luwasa kadtong gidala ngadto sa kamatayon ug kupti kadtong nagsusapinday ngadto sa ihawanan.
Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
12 Kung moingon ka, “Tan-awa, wala kami nasayod mahitungod niini,” ang nagtimbang-timbang sa kasingkasing wala ba siya makasabot sa imong giingon? Ug siya nga nagabantay sa imong kinabuhi, wala ba siya masayod niini? Ug dili ba ihatag sa Dios sa matag usa ang angay kaniya?
Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
13 Akong anak nga lalaki, pagkaon ug dugos tungod kay maayo kini, tungod kay ang tinulo sa balayan sa putyokan tam-is sa imong pagtilaw.
Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
14 Mao usab ang kaalam alang sa imong kalag— kung makaplagan mo kini, aduna gayoy kaugmaon ug ang imong paglaom dili mahanaw.
Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
15 Ayaw pangatang sama sa daotan nga mosulong sa balay sa matarong. Ayaw gubaa ang iyang pinuy-anan!
Ne insidieris, et quæras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
16 Kay mapukan ang matarong sa makapito ka higayon ug mobarog pag-usab, apan malaglag ang daotan pinaagi sa katalagman.
Septies enim cadet iustus, et resurget: impii autem corruent in malum.
17 Ayaw paglipay sa dihang mapukan ang imong kaaway ug ayaw tugoti nga magmaya ang imong kasingkasing sa dihang mahisukamod siya,
Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
18 o makakita si Yahweh ug dili na itugot ug iiway niya ang iyang kapungot diha kaniya.
ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
19 Ayaw kabalaka tungod sa mga nagabuhat ug daotan, ug ayaw kasina sa mga tawong daotan,
Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
20 kay walay kaugmaon ang tawong daotan ug pagapalungon ang lampara sa mga tawong daotan.
quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
21 Kahadloki si Yahweh, ug kahadloki ang hari, akong anak nga lalaki; ayaw pakig-uban niadtong nakigbatok tali kanila,
Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
22 kay ang ilang katalagman moabot dayon ug kinsa man ang masayod sa gidak-on sa kalaglagan nga moabot gikan kanilang duha?
quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
23 Kini usab ang mga panultihon sa maalamon. Ang dili makatarunganon nga paghukom sa katungod diha sa balaod dili maayo.
Hæc quoque sapientibus: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
24 Si bisan kinsa nga mosulti ngadto sa sad-an, “Anaa ka sa katarong,” matinunglo sa mga tawo ug kasilagan sa kanasoran.
Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
25 Apan magmalipayon kadtong mobadlong sa daotan ug ang mga gasa sa pagkamaayo moabot kanila.
Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
26 Siya nga mohatag ug tinud-anay nga tubag naghatag usab ug halok sa mga ngabil.
Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
27 Andama ang imong buluhaton sa gawas, ug himoa nga andam ang tanan alang sa imong kaugalingon diha sa uma; human niana, tukora ang imong balay.
Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: ut postea ædifices domum tuam.
28 Ayaw pagsaksi batok sa imong silingan kung wala kay kapasikaran ug ayaw panglimbong pinaagi sa imong mga ngabil.
Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
29 Ayaw pag-ingon, “buhaton ko kaniya kung unsa ang iyang gibuhat kanako; balosan ko siya tungod sa iyang gibuhat.”
Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
30 Miagi ako sa uma sa tawong tapolan, agi sa parasan sa tawong walay alamag.
Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
31 Mitubo ang mga tunok bisan asa, ang yuta naputos sa mga sampinit, ug nahugno ang paril nga hinimo sa bato.
et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem eius spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
32 Unya ako kining nakita ug gihunahuna; mitan-aw ako ug nadawat ang gitudlo.
Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
33 Ang diyutay nga pagkatulog, ang diyutay nga hinanok, ang diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron mopahulay—
Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
34 ug ang kawalad-on nagapadulong nga nagpanon nganha kanimo, ug ang imong mga gikinahanglan sama sa sundalo nga sinangkapan sa hinagiban.
et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
