Panultihon 24
1 Ayaw kasina niadtong mga daotan, ni magtinguha sa pagpakig-uban kanila,
Не завиждай на злите хора, Нито пожелавай да си с тях,
2 tungod kay ang ilang mga kasingkasing naglaraw ug kadaot ug ang ilang mga ngabil nagsulti mahitungod sa kasamok.
Защото сърцето им размишлява насилие, И устните им говорят за пакост
3 Pinaagi sa kaalam natukod ang balay ug pinaagi sa panabot napabarog kini.
С мъдрост се гради къща, И с разум се утвърждава,
4 Pinaagi sa kahibalo napuno ang mga lawak sa tanang bililhon ug maanindot nga mga bahandi.
И чрез знание стаите се напълват С всякакви скъпоценни и приятни богатства.
5 Kusgan ang manggugubat sa kaalam, ug ang tawo sa kahibalo makadugang sa iyang kusog;
Мъдрият човек е силен, И човек със знание се укрепява в сила,
6 kay pinaagi sa maalamon nga paggiya makaasdang ka sa imong pagpakiggubat ug uban sa daghang mga magtatambag adunay kadaogan.
Защото с мъдър съвет ще водиш войната си, И чрез множеството съветници бива избавление.
7 Ang kaalam hataas kaayo alang sa usa ka buangbuang; wala niya bukha ang iyang baba diha sa ganghaan.
Мъдростта е непостижима за безумния, Той не отваря устата си в портата.
8 Adunay naglaraw nga magbuhat ug daotan— gitawag siya sa mga tawo nga agalon sa daotang mga laraw.
Който намисля да прави зло, Ще се нарече пакостен човек;
9 Sala ang binuang nga laraw ug biaybiayon sa mga lalaki ang mga matamayon.
Помислянето на такова безумие е грях, И присмивателят е мерзост на човеците.
10 Kung magmaluyahon ka uban ang kahadlok sa adlaw sa kasamok, nan diyutay ra ang imong kusog.
Ако покажеш малодушие в усилно време, Силата ти е малка.
11 Luwasa kadtong gidala ngadto sa kamatayon ug kupti kadtong nagsusapinday ngadto sa ihawanan.
Избавяй ония, които се влачат на смърт, И гледай да задържиш ония, които политат към клане.
12 Kung moingon ka, “Tan-awa, wala kami nasayod mahitungod niini,” ang nagtimbang-timbang sa kasingkasing wala ba siya makasabot sa imong giingon? Ug siya nga nagabantay sa imong kinabuhi, wala ba siya masayod niini? Ug dili ba ihatag sa Dios sa matag usa ang angay kaniya?
Ако речеш: Ето, ние не знаехме това! То Оня, Който претегля сърцата, не разбира ли? Оня, Който пази душата ти, на знае ли, И не ще ли въздаде на всеки според делата му?
13 Akong anak nga lalaki, pagkaon ug dugos tungod kay maayo kini, tungod kay ang tinulo sa balayan sa putyokan tam-is sa imong pagtilaw.
Сине мой, яж мед, защото е добър, И медена пита, защото е сладка на вкуса ти.
14 Mao usab ang kaalam alang sa imong kalag— kung makaplagan mo kini, aduna gayoy kaugmaon ug ang imong paglaom dili mahanaw.
И ще знаеш, че такава е мъдростта за душата ти, Ако си я намерил; и има бъдеще, И надеждата ти няма да се отсече.
15 Ayaw pangatang sama sa daotan nga mosulong sa balay sa matarong. Ayaw gubaa ang iyang pinuy-anan!
Не поставяй засада, о нечестиви човече, против жилището на праведния, Не разваляй мястото му за почивка.
16 Kay mapukan ang matarong sa makapito ka higayon ug mobarog pag-usab, apan malaglag ang daotan pinaagi sa katalagman.
Защото праведният ако седем пъти пада, пак става, Докато нечестивите се препъват в злото.
17 Ayaw paglipay sa dihang mapukan ang imong kaaway ug ayaw tugoti nga magmaya ang imong kasingkasing sa dihang mahisukamod siya,
Не се радвай когато падне неприятелят ти, И да се не весели сърцето ти, когато се подхлъзне той.
18 o makakita si Yahweh ug dili na itugot ug iiway niya ang iyang kapungot diha kaniya.
Да не би да съгледа Господ, и това да Му се види зло, И Той да оттегли гнева Си от него.
19 Ayaw kabalaka tungod sa mga nagabuhat ug daotan, ug ayaw kasina sa mga tawong daotan,
Не се раздразвай, поради злодейците, Нито завиждай на нечестивите,
20 kay walay kaugmaon ang tawong daotan ug pagapalungon ang lampara sa mga tawong daotan.
Защото злите не ще имат бъдеще; Светилникът на нечестивите ще изгасне.
21 Kahadloki si Yahweh, ug kahadloki ang hari, akong anak nga lalaki; ayaw pakig-uban niadtong nakigbatok tali kanila,
Сине мой, бой се от Господа и от царя, И не се сношавай с непостоянните,
22 kay ang ilang katalagman moabot dayon ug kinsa man ang masayod sa gidak-on sa kalaglagan nga moabot gikan kanilang duha?
Защото бедствие ще се издигне против тях внезапно, И кой знае какво наказание ще им се наложи и от двамата?
23 Kini usab ang mga panultihon sa maalamon. Ang dili makatarunganon nga paghukom sa katungod diha sa balaod dili maayo.
И тия са изречения на мъдрите: - Лицеприятие в съд не е добро.
24 Si bisan kinsa nga mosulti ngadto sa sad-an, “Anaa ka sa katarong,” matinunglo sa mga tawo ug kasilagan sa kanasoran.
Който казва на нечестивия: Праведен си, Него народи ще кълнат, него племена ще мразят;
25 Apan magmalipayon kadtong mobadlong sa daotan ug ang mga gasa sa pagkamaayo moabot kanila.
Но който го изобличават, към тях ще се показва благоволение, И върху тях ще дойде добро благословение.
26 Siya nga mohatag ug tinud-anay nga tubag naghatag usab ug halok sa mga ngabil.
Който дава прав отговор, Той целува в устни.
27 Andama ang imong buluhaton sa gawas, ug himoa nga andam ang tanan alang sa imong kaugalingon diha sa uma; human niana, tukora ang imong balay.
Нареди си работата навън, И приготви си я на нивата, И после съгради къщата си.
28 Ayaw pagsaksi batok sa imong silingan kung wala kay kapasikaran ug ayaw panglimbong pinaagi sa imong mga ngabil.
Не бивай свидетел против ближния си без причина, Нито мами с устните си.
29 Ayaw pag-ingon, “buhaton ko kaniya kung unsa ang iyang gibuhat kanako; balosan ko siya tungod sa iyang gibuhat.”
Не казвай: Както ми направи той, така ще му направя и аз, Ще въздам на човека според делата му.
30 Miagi ako sa uma sa tawong tapolan, agi sa parasan sa tawong walay alamag.
Минах край нивата на ленивия И край лозето на нехайния човек,
31 Mitubo ang mga tunok bisan asa, ang yuta naputos sa mga sampinit, ug nahugno ang paril nga hinimo sa bato.
И всичко бе обрасло с тръни, Коприва беше покрила повърхността му, И каменната му ограда беше съборена
32 Unya ako kining nakita ug gihunahuna; mitan-aw ako ug nadawat ang gitudlo.
Тогава, като прегледах, размислих в сърцето си, Видях и взех поука.
33 Ang diyutay nga pagkatulog, ang diyutay nga hinanok, ang diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron mopahulay—
Още малко спане, малко дрямка, Малко сгъване на ръце за сън,
34 ug ang kawalad-on nagapadulong nga nagpanon nganha kanimo, ug ang imong mga gikinahanglan sama sa sundalo nga sinangkapan sa hinagiban.
И сиромашията ще дойде върху тебе, като крадец И немотията - като въоръжен мъж,
