Panultihon 23
1 Sa dihang molingkod ka aron mokaon uban ang magmamando, pagbantay pag-ayo kung unsa ang anaa sa imong atubangan,
CUANDO te sentares á comer con algún señor, considera bien lo que estuviere delante de ti;
2 ug ibutang ang kutsilyo sa imong tutonlan kung ikaw ang matang sa tawo nga gusto mokaon ug daghang pagkaon.
Y pon cuchillo á tu garganta, si tienes gran apetito.
3 Ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon, kay pagkaon kini sa mga bakak.
No codicies sus manjares delicados, porque es pan engañoso.
4 Ayaw paghago ug maayo aron makaangkon ug bahandi; pagmaalamon aron masayod kung kanus-a moundang.
No trabajes por ser rico; pon coto á tu prudencia.
5 Tugotan ba nimo ang imong mga mata nga masilaw niini? Mahanaw lamang kini, kay sigurado gayod nga tugkan kini ug mga pako sama sa agila ug molupad sa kawanangan.
¿Has de poner tus ojos en las riquezas, siendo ningunas? porque hacerse han alas, como alas de águila, y volarán al cielo.
6 Ayaw kan-a ang pagkaon sa tawong adunay daotan nga tinan-awan— ug ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon,
No comas pan de [hombre de] mal ojo, ni codicies sus manjares:
7 kay siya ang matang sa tawo nga nag-ihap sa kantidad sa pagkaon. “Kaon ug inom!” moingon siya kanimo, apan ang iyang kasingkasing wala diha kanimo.
Porque cual es su pensamiento en su alma, tal es él. Come y bebe, te dirá; mas su corazón no está contigo.
8 Isuka nimo bisan ang diyutay nga imong gikaon ug giusik-usikan lang nimo ang imong mga pagdayeg.
Vomitarás la parte que tú comiste, y perderás tus suaves palabras.
9 Ayaw pakigsulti sa igdulungog sa usa ka buangbuang, kay tamayon lamang niya ang imong maalamon nga mga pulong.
No hables á oídos del necio; porque menospreciará la prudencia de tus razones.
10 Ayaw ibalhin ang karaang bato nga utlanan o ilogon ang kaumahan sa mga ilo,
No traspases el término antiguo, ni entres en la heredad de los huérfanos:
11 kay ang ilang Manluluwas kusgan ug molaban siya sa ilang katungod batok kanimo.
Porque el defensor de ellos es el Fuerte, el cual juzgará la causa de ellos contra ti.
12 Ibutang sa imong kasingkasing ang pagpanudlo ug sa imong mga dalunggan ang mga pulong sa kahibalo.
Aplica tu corazón á la enseñanza, y tus oídos á las palabras de sabiduría.
13 Ayaw pagdumili sa pagpanton sa usa ka bata, kay kung latoson nimo siya ug bunal, dili siya mamatay.
No rehuses la corrección del muchacho: [porque] si lo hirieres con vara, no morirá.
14 Kinahanglan nga ikaw gayod ang molatos kaniya pinaagi sa bunal ug moluwas sa iyang kalag gikan sa Seol. (Sheol h7585)
Tú lo herirás con vara, y librarás su alma del infierno. (Sheol h7585)
15 Akong anak nga lalaki, kung maalamon ang imong kasingkasing, nan ang akong kasingkasing magmaya usab;
Hijo mío, si tu corazón fuere sabio, también á mí se me alegrará el corazón;
16 malipay ang akong kinasuloran sa dihang ang imong mga ngabil magsulti ug husto.
Mis entrañas también se alegrarán, cuando tus labios hablaren cosas rectas.
17 Ayaw itugot nga masina ang imong kasingkasing sa mga makasasala, apan padayon diha sa pagkahadlok kang Yahweh sa tibuok adlaw.
No tenga tu corazón envidia de los pecadores, antes [persevera] en el temor de Jehová todo tiempo:
18 Sigurado gayod nga adunay kaugmaon ug dili mahanaw ang imong paglaom.
Porque ciertamente hay fin, y tu esperanza no será cortada.
19 Paminaw- ikaw! - akong anak nga lalaki, ug pagmaalamon ug giyahi ang imong kasingkasing ngadto sa dalan.
Oye tú, hijo mío, y sé sabio, y endereza tu corazón al camino.
20 Ayaw pakig-uban sa mga palahubog ug sa kusog mokaon ug karne,
No estés con los bebedores de vino, ni con los comedores de carne:
21 kay ang palahubog ug ang kusog mokaon mahimong kabos ug mahinanok nga magbisti na lamang sila ug mga trapo.
Porque el bebedor y el comilón empobrecerán: y el sueño hará vestir vestidos rotos.
22 Paminawa ang imong amahan nga maoy nagpakatawo kanimo ug ayaw tamaya ang imong inahan sa dihang matigulang na siya.
Oye á tu padre, á aquel que te engendró; y cuando tu madre envejeciere, no la menosprecies.
23 Palita ang kamatuoran, apan ayaw kini ibaligya; pagpalit ug kaalam, pagpanton, ug panabot.
Compra la verdad, y no la vendas; la sabiduría, la enseñanza, y la inteligencia.
24 Ang amahan sa matarong maglipay gayod, ug siya nga magpakatawo ug maalamon nga bata magmaya diha kaniya.
Mucho se alegrará el padre del justo: y el que engendró sabio se gozará con él.
25 Tugoti nga magmaya ang imong amahan ug imong inahan ug tugoti nga maglipay siya nga maoy nagpakatawo kanimo.
Alégrense tu padre y tu madre, y gócese la que te engendró.
26 Akong anak nga lalaki, ihatag kanako ang imong kasingkasing ug ipaniid ang imong mga mata sa akong mga dalan.
Dame, hijo mío, tu corazón, y miren tus ojos por mis caminos.
27 Kay ang babaye nga nagbaligya sa iyang dungog usa ka lalom nga bung-aw, ug ang asawa sa laing lalaki usa ka masigpit nga atabay.
Porque sima profunda es la ramera, y pozo angosto la extraña.
28 Nagpauraray siya nga nag-atang sama sa kawatan ug padaghanon niya ang mga maluibon taliwala sa katawhan.
También ella, como robador, acecha, y multiplica entre los hombres los prevaricadores.
29 Kinsa man ang adunay kaalaot? Kinsa man ang adunay kasubo? Kinsa man ang adunay mga kaaway? Kinsa man ang adunay pagbagulbol? Kinsa man ang adunay mga samad nga walay hinungdan? Kinsa man ang adunay mapula nga mga mata?
¿Para quién será el ay? ¿para quién el ay? ¿para quién las rencillas? ¿para quién las quejas? ¿para quién las heridas en balde? ¿para quién lo amoratado de los ojos?
30 Kadtong magpabilin sa pag-inom ug bino, kadtong misulay sa sinagolan nga bino.
Para los que se detienen mucho en el vino, para los que van buscando la mistura.
31 Ayaw tan-awa ang bino sa dihang pula na kini, sa dihang mangidlap kini diha sa baso ug hamloy nga lad-okon.
No mires al vino cuando rojea, cuando resplandece su color en el vaso: éntrase suavemente;
32 Sa kataposan mamaak kini sama sa bitin ug molikos kini sama sa udto-udto nga bitin.
[Mas] al fin como serpiente morderá, y como basilisco dará dolor:
33 Makita sa imong mga mata ang katingalahang mga butang ug ang imong kasingkasing magapamulong sa sukwahi nga mga butang.
Tus ojos mirarán las extrañas, y tu corazón hablará perversidades.
34 Mahisama ka sa natulog ngadto sa kinahiladman sa kadagatan o naghigda tumoy sa tukon sa layag.
Y serás como el que yace en medio de la mar, ó como el que está en la punta de un mastelero.
35 “Gibunalan nila ako,” moingon ka, “apan wala ako nasakitan. Gikulata nila ako, apan wala ko kini mabati. Kanus-a ba ako makamata? Mangita ako ug laing ilimnon.”
[Y dirás]: Hiriéronme, mas no me dolió; azotáronme, mas no lo sentí; cuando despertare, aun lo tornaré á buscar.
