Panultihon 23
1 Sa dihang molingkod ka aron mokaon uban ang magmamando, pagbantay pag-ayo kung unsa ang anaa sa imong atubangan,
When you sit to eat with a ruler, Diligently consider that which [is] before you,
2 ug ibutang ang kutsilyo sa imong tutonlan kung ikaw ang matang sa tawo nga gusto mokaon ug daghang pagkaon.
And you have put a knife to your throat, If you [are] a man of appetite.
3 Ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon, kay pagkaon kini sa mga bakak.
Have no desire to his delicacies, seeing it [is] lying food.
4 Ayaw paghago ug maayo aron makaangkon ug bahandi; pagmaalamon aron masayod kung kanus-a moundang.
Do not labor to make wealth, Cease from your own understanding, Do you cause your eyes to fly on it? Then it is not.
5 Tugotan ba nimo ang imong mga mata nga masilaw niini? Mahanaw lamang kini, kay sigurado gayod nga tugkan kini ug mga pako sama sa agila ug molupad sa kawanangan.
For wealth makes wings to itself, It flies to the heavens as an eagle.
6 Ayaw kan-a ang pagkaon sa tawong adunay daotan nga tinan-awan— ug ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon,
Do not eat the bread of an evil eye, And have no desire to his delicacies,
7 kay siya ang matang sa tawo nga nag-ihap sa kantidad sa pagkaon. “Kaon ug inom!” moingon siya kanimo, apan ang iyang kasingkasing wala diha kanimo.
For as he has thought in his soul, so he [is]. “Eat and drink,” he says to you, And his heart [is] not with you.
8 Isuka nimo bisan ang diyutay nga imong gikaon ug giusik-usikan lang nimo ang imong mga pagdayeg.
You vomit up your morsel you have eaten, And have marred your words that [are] sweet.
9 Ayaw pakigsulti sa igdulungog sa usa ka buangbuang, kay tamayon lamang niya ang imong maalamon nga mga pulong.
Do not speak in the ears of a fool, For he treads on the wisdom of your words.
10 Ayaw ibalhin ang karaang bato nga utlanan o ilogon ang kaumahan sa mga ilo,
Do not remove a border of ancient times, And do not enter into fields of the fatherless,
11 kay ang ilang Manluluwas kusgan ug molaban siya sa ilang katungod batok kanimo.
For their Redeemer [is] strong, He pleads their cause with you.
12 Ibutang sa imong kasingkasing ang pagpanudlo ug sa imong mga dalunggan ang mga pulong sa kahibalo.
Bring your heart to instruction, And your ear to sayings of knowledge.
13 Ayaw pagdumili sa pagpanton sa usa ka bata, kay kung latoson nimo siya ug bunal, dili siya mamatay.
Do not withhold discipline from a youth, When you strike him with a rod he does not die.
14 Kinahanglan nga ikaw gayod ang molatos kaniya pinaagi sa bunal ug moluwas sa iyang kalag gikan sa Seol. (Sheol h7585)
You strike him with a rod, And you deliver his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Akong anak nga lalaki, kung maalamon ang imong kasingkasing, nan ang akong kasingkasing magmaya usab;
My son, if your heart has been wise, My heart rejoices, even mine,
16 malipay ang akong kinasuloran sa dihang ang imong mga ngabil magsulti ug husto.
And my reins exult when your lips speak uprightly.
17 Ayaw itugot nga masina ang imong kasingkasing sa mga makasasala, apan padayon diha sa pagkahadlok kang Yahweh sa tibuok adlaw.
Do not let your heart be envious at sinners, But—in the fear of YHWH all the day.
18 Sigurado gayod nga adunay kaugmaon ug dili mahanaw ang imong paglaom.
For is there a posterity? Then your hope is not cut off.
19 Paminaw- ikaw! - akong anak nga lalaki, ug pagmaalamon ug giyahi ang imong kasingkasing ngadto sa dalan.
Hear, my son, and be wise, And make your heart blessed in the way,
20 Ayaw pakig-uban sa mga palahubog ug sa kusog mokaon ug karne,
Do not become drunk with wine, Among gluttonous ones of flesh,
21 kay ang palahubog ug ang kusog mokaon mahimong kabos ug mahinanok nga magbisti na lamang sila ug mga trapo.
For the drunkard and glutton become poor, And drowsiness clothes with rags.
22 Paminawa ang imong amahan nga maoy nagpakatawo kanimo ug ayaw tamaya ang imong inahan sa dihang matigulang na siya.
Listen to your father, who begot you, And do not despise your mother when she has become old.
23 Palita ang kamatuoran, apan ayaw kini ibaligya; pagpalit ug kaalam, pagpanton, ug panabot.
Buy truth, and do not sell, Wisdom, and instruction, and understanding,
24 Ang amahan sa matarong maglipay gayod, ug siya nga magpakatawo ug maalamon nga bata magmaya diha kaniya.
The father of the righteous rejoices greatly, The begetter of the wise rejoices in him.
25 Tugoti nga magmaya ang imong amahan ug imong inahan ug tugoti nga maglipay siya nga maoy nagpakatawo kanimo.
Your father and your mother rejoice, Indeed, she bearing you is joyful.
26 Akong anak nga lalaki, ihatag kanako ang imong kasingkasing ug ipaniid ang imong mga mata sa akong mga dalan.
Give, my son, your heart to me, And let your eyes watch my ways.
27 Kay ang babaye nga nagbaligya sa iyang dungog usa ka lalom nga bung-aw, ug ang asawa sa laing lalaki usa ka masigpit nga atabay.
For a harlot [is] a deep ditch, And a strange woman [is] a narrow pit.
28 Nagpauraray siya nga nag-atang sama sa kawatan ug padaghanon niya ang mga maluibon taliwala sa katawhan.
She also, as catching prey, lies in wait, And she increases the treacherous among men.
29 Kinsa man ang adunay kaalaot? Kinsa man ang adunay kasubo? Kinsa man ang adunay mga kaaway? Kinsa man ang adunay pagbagulbol? Kinsa man ang adunay mga samad nga walay hinungdan? Kinsa man ang adunay mapula nga mga mata?
Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaint? Who has wounds without cause? Who has redness of eyes?
30 Kadtong magpabilin sa pag-inom ug bino, kadtong misulay sa sinagolan nga bino.
Those lingering by the wine, Those going in to search out mixed wine.
31 Ayaw tan-awa ang bino sa dihang pula na kini, sa dihang mangidlap kini diha sa baso ug hamloy nga lad-okon.
Do not see wine when it shows itself red, When it gives its color in the cup, It goes up and down through the upright.
32 Sa kataposan mamaak kini sama sa bitin ug molikos kini sama sa udto-udto nga bitin.
Its latter end—it bites as a serpent, And it stings as a viper.
33 Makita sa imong mga mata ang katingalahang mga butang ug ang imong kasingkasing magapamulong sa sukwahi nga mga butang.
Your eyes see strange women, And your heart speaks perverse things.
34 Mahisama ka sa natulog ngadto sa kinahiladman sa kadagatan o naghigda tumoy sa tukon sa layag.
And you have been as one lying down in the heart of the sea, And as one lying down on the top of a mast.
35 “Gibunalan nila ako,” moingon ka, “apan wala ako nasakitan. Gikulata nila ako, apan wala ko kini mabati. Kanus-a ba ako makamata? Mangita ako ug laing ilimnon.”
“They struck me, I have not been sick, They beat me, I have not known. When I awake—I seek it yet again!”
